بۆ حەسەن نەسروڵڵا ـ ئەمینداری گشتی حیزبوڵڵای لوبنانی
د. صەباحی غالیب
2020-01-21 1923
ئەم نووسینە ڕەنگدانەوەی هەستی تاكێكی كوردە بەرامبەر كەسێكی ترسنۆك و شۆڤێنی كە ئازایەتی و نیشتمانپەروەری مەزاددەكا و بەناوی ئایین و نیشتمانەوە هێرشدەكاتە سەر ڕەمزێكی بزووتنەوەی سیاسی و شۆڕشی كورد.
من بۆخۆم بە هەموو مانایەك فیتنە و بوختان لە هەموو بوارێكی كۆمەڵایەتی، سیاسەت و مێژوودا ڕەتدەكەمەوە. ئەو دوو ئامرازە هەمیشە لە لایەن كەسانی گێرەشێوێن و دڵ ڕەق و دەسەڵاتخوازەوە بۆ شڵەقاندنی بارودۆخی سەردەمێكی تایبەت بەكاردەهێنن، كەسانی زۆر لەبلەبان و سەفسەتایی، بەردەوام لە كۆمەڵگەی داخراویی دواكەوتوودا ڕمێنی هەیە، بە سۆزی بێ بەشكراوی و ماف زەوتكراوی خۆی دەنوێنێ، بەگریان و لەخۆدان و هات و هاوار لەناو جەماوەری ناتێگەیشتووی دەوروبەرەكەیدا هەستی خەڵكی دەجوڵێنێ.
فیتنە و بوختان لای خەڵكی دەسەڵاتخواز بە ناوی ئایین و بەرەنگاربوونەوە، بەردەوام دەێڵێتەوە و دووبارەیدەكاتەوە، ئەوانە بەو نیازەن مێژوو بەتاڵ و بچووكبكەنەوە، مانایەك بۆ جوانی و جوامێری نەهێڵنەوە، كولتووری پێكەوە ژیانی فرە لایەنەی نێوان گەلان نەهێڵن، چونكە پێیانوایە وا نەبێ خۆیان دەرناكەون، ئەوەش بۆ مەرامی سیاسەت و توڕەكردن و تۆڵەسەندنەوە بەكاردەهێنن. لەم ڕۆژانەدا حەسەن نەسروڵڵا، ئەمینداری گشتی حیزبوڵڵای لوبنانی، كە یەكێكە لە هەرە كەسە ناحەز و گریاناوییەكانی وڵاتی لوبنان، فیتنە و بوختان لای ئەو بە درێژایی تەمەنی پڕیكردووە لە گۆڕانكاری و هەڵبەستن، بۆ سەلماندنی بۆچوونەكانی لە پێچەوانەكردنەوەی ڕاستییەكان و قڵپكردنەوەی واقیعی دروست سڵناكاتەوە، سەرلێتێكدانی جەماوەر و شێواندنی خەڵكی عەوام، فرۆشتنی بەهەشت بە كوشتنی خەڵك، ڕێكنەكەوتن لەگەڵ دوژمن، كوژاندنەوەی تروسكەی ئاشتی لە نێوان عەرەب و ئیسرائیل، ونكردنی ئازادی و سەرفرازی لە خەڵك، ناشیرینكردنی ژیان و ئەم دنیا لەبەر چاوی شوێنكەوتووكانی بۆ ئامادەكردنیان بە خۆبەكوشتدان لە پێناو مانەوەی خۆی و نەخشە ناپیرۆزەكانی و ئەو دەسەڵات و ڕێبازەی لە پشتیەوەیەتی لە قسە و خۆڕنینەوەدایە. حەسەن نەسروڵڵا و حیزبەكەی كە دروستكراوی ئێرانە و ئەوە حاشاهەڵنەگرە، حەقی خۆیەتی بۆ قاسم سڵێمانی بگری و خۆی لەقوڕبنێ، حەقی خۆیەتی بۆ ئێرانی دروستكەر و یاریدەری سەر لە زەویبدا، چونكە دەزانێ كە ئێران لاوازبێ یا بكەوێ، ئەویش و صەدانی وەك ئەو و حیزبەكەی و ڕێكخراوانی تۆقینەر لە سەرانسەری ناوچەكەدا دەڕزن و هەڵدەورن و ناونیشانیان نامێنێ.
ئێمەی كورد لەوەتەی حیزبی سیاسی كورد هەیە، لە كاتی تەنگانە و لەسەردەمی لێقەومانی عەرەب لە هەر كوێیەك و لە هەر كاتێكدا بووبێ، بە بەیان و خۆپیشاندان، بە كۆنفرانس و گردبوونەوە پشتیوانیمان لە دۆزی ڕەوای عەرەب كردووە جا لە میسر بووبێ، یا شۆڕشی جەزائیر، یا فەلەستین و لوبنان هەمیشە هاوبەشی ئەوانمان كردووە. هەڵبەت شاعیران و نووسەرانی كوردیش جوانترین شیعر و نووسینیان بۆ جەمیلە بوحیرەی جەزائیر، بۆ بەرگری میسر لە هێرشی سێ قۆڵی، بۆ فەلەستین بۆ صەبرا و شاتیلا، بۆ غەززە، بۆ دار زەیتوونە سوتاوەكان نووسیوە، ئێمە وەك باوەڕ بە دۆزی عەرەب بۆمان نووسیون، ئەگەر حەسەن نەسروڵڵا ڕۆژێك لە كون بهاتایەتە دەرەوە و بۆ كەمێك وازی لە ڕق و كینە بهێنیایە، گۆڤار و ڕۆژنامەی بخوێندایەتەوە، دەبوو جارێك لە جاران بە ڕێكەوتیش بوایە چاوی بە قەسیدەیەكی كورد بكەوتایە كە بۆ عەرەبیان نووسیوە، تا بزانێ ئەو هەستەی شاعێرێك یا نووسەرێكی كورد بۆ لوبنان و بەیروتی نووسیوە چەند جوان و چەند بەڵند بووە.
ئەوەی كورد بۆ عەرەبی كردووە، دەبوایە لە بەرامبەردا عەرەبیش بۆ كوردی بكردایە، بەڵام كاتێك حەسەن نەسروڵڵا هێرشی ناڕەوا دەكاتە سەر یەكێك لە ڕەمزەكانی كورد كە كاك مەسعود بارزانییە، ئەوا لە بێ وەفایی و نەزانینەوە بازدەدا و فیتنە و بوختان بە ناو شوێنكەوتووەكانی بە تایبەتی و ئەگەر عەرەبێكیش هەبێ گوێی لێبگرێ، بڵاودەكاتەوە. نەسروڵڵا لە ڕێگای هێرشكردنە سەر كاك مەسعودەوە دەیەوێ ڕق و توڕەیی خۆی بەرامبەر بە كورد درێژەپێبدا. ڕقی ئەو هی دوێنێ نییە و مێژوویەكی هەیە، ئەو و حیزبەكەی كە بێ بەرییە لە حیزبی خودا، ئەوان هەر لەسەرەتای كاری چەكداری و میلیشاییانەوە دژی كورد و ئازادی بوون ، لەسەردەمی هێرشكردنە فراوانەكانی دەوڵەتی ئێران بۆ سەر شۆڕشی كورد لە ڕۆژهەڵاتی كوردستان، ئەوان بەشێك بوون لە پاسداران بۆ هێرشكردنە سەر كورد و لەوانە بوون كە پشتێنی بە هەشتیان بەستبوو، كلیلی جەنەتیان لە ملدا بوو بۆ جێبەجێكردنی داخوازییە ناڕەوا و قین ئەستوورییەكەی ئێران كە داوایان دەكرد تا پێشمەرگەیەكی كورد لە ڕۆژهەڵات مابێ، نابێ پۆستاڵەكانیان دابكەنن، بە شێوەیەك میلیشیاكانی لوبنانی و عێراقی لەگەڵ سوپای پاسداران نوێژیان لەسەر خۆیان نەهێشتبوو، چونكە وایان تێگەیاندبوون بە كوشتنیان لە سەر خاكی داگیركراوی كوردستان، دەچنە بەهەشت!
سەبارەت بە هەڵوێستی كاك مەسعود بەرامبەر بە دوو لە هەرە بە دەسەڵاتدارەكانی عێراق، دوو نموونە باسدەكەم، ئەویش بۆ زانیاری حەسەن نەسروڵڵا. یەكەمیان، لە ساڵی 1991 و لە دوای ڕاپەڕینی بەهاری هەمان ساڵ، كاك مەسعود بە سەرۆكایەتی وەفدی بەرەی كوردستانی دەچێتە بەغدا، لە كاتی چاوپێكەوتنی لەگەڵ سەددام حسێن، پێیدەڵێ: دەزانی هاتنم بۆ ئێرە یەكێك لە هەرە بڕیارە مەترسیدارترین و ناخۆشترینەكانی ژیانمە، چونكە من بەسەر زەریای خوێنی ڕۆڵەی نەتەوەكەم و خزم و كەسوكارمدا هەنگاومناوە، لە هەر هەنگاوێكمدا ناڵە و زریكەی دایك و منداڵان و پیر و پەككەوتە لە دڵ و هەستمدا بەرزدەبوونەوە، غەم و ئاه و نزولەی شەهیدانی هەڵەبجە و شوێنانی دیكە و كاولبوونی 5000 دێهاتی كوردستانم لەبەر چاو بوو، لەگەڵ ئەوەشدا كە زۆر كەس ئامۆژگارییانكردم كە خۆم نەخەمە ئەم دەرفەتە نەك سەرمی تێدابچێ، بەڵام من بۆ بەرژەوەندی نەتەوەكەم و گەڕان بە دوای چارەسەرێكی شەرفمەندانەدا مەترسی ڕێگام گرتووە و بۆ گفتوگۆ هاتووم.
دووەم هەڵوێست، ئەوە بوو لە ساڵی 2003 و هاتنی پۆل بریمەر Paul Bremer، حاكمی ئەمێریكا بۆ بەغدا، لە یەكەمین كۆبوونەوەیدا لەگەڵ گەورە سیاسەتمەدارەكانی عێراق، ڕوویان تێدەكات و دەڵێ: من پۆل بریمەرم، حاكمی موتڵەقی عێراق، دەسەڵاتی تەواوم هەیە چی لە عێراق دەكەم و چۆنی دروستدەكەمەوە، ئەگەر ئێوە هەر ئیشێكتان بە من هەبوو ئەوا وەرن بۆ لام. كاك مەسعود لە وەڵامی ئەو قسە ناشیرین و نابەرپرسیارییەدا ڕوویتێدەكا و دەڵێ: من مەسعود بارزانیم، ناونیشانم لە هەولێرە، تۆ ئەگەر كارێكت بە من هەبوو دەتوانی بێی بۆ لام. یەكسەر كاك مەسعود جانتا و كاغەزەكانی دەپێچێتەوە و لە ژوور دەردەكەوێ، مام جەلال و كەسانی دیكە لەگەڵی خەریكدەبن، بەڵام ئەو هاوبەشی ئەو كۆبوونەوەیە ناكا و یەكسەر دەگەڕێتەوە بۆ هەولێر. ڕۆژی دوایی، پۆڵ بریمەر بە خۆی و دەستەودائیرەكەیەوە دێنە سەڵاحەدین بۆ دیدەنی كاك مەسعود. ڕەنگە ئەو دوو نموونە بەس بن بۆ نەترسی كاك مەسعوود لە دەسەڵاتداران و فەرمانڕەوایانی تۆقێنەر، هیچ كەسێك ناچێتە عەقڵ و وێژدانییەوە كە قاسمی سلێمانی لە سەددام حسێن و پۆل بریمەر بە سامتر و بە دەسەڵاتر بووبێ، بۆیە با حەسەن نەسروڵڵا بزانێ، بەو قسانەی زیاتر بە ناخی تاریكی و ئەرزدا دەچێتە خوارەوە و لە شكۆی كاك مەسعود كەم ناكاتەوە.
لە ڕووخاندنی دەوڵەتی عێراقەوە لە 2003، حەسەن نەسروڵڵا و حیزبەكەی بە ڕاسپێری ئێران و بەسەرپەرشتی قاسمی سڵێمانی، هاوبەشییەكی مەترسیدار و كاریگەرانەیان لە دروستكردنی میلیشیا شیعەییەكانی عێراق كردووە، ئەو میلیشیانەی كە بوونەتە دەزگای داپڵۆسین و ڕاوكردنی هەر دەنگێكی ئازادی و مافی مرۆڤــ و ئازادیی كورد و عەرەب و كەمە نەتەوەیی و مەزهەبییەكانی عێراق. هاوبەشی ئەوان لە هێرشە دڕندەكانی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 بۆ لەناوبردنی خەوی ڕزگاری كورد، لە مێژوودا تۆماركراوە و لە كارە هەرە دڕندەكانی ڕژێمی تازەی عێراقە، كە بەوە ڕووی سەددام و ڕژێمە داگیركەرەكەیان سپی كرەوە، چونكە ئەوەی سەددام و حیزبی بەعس لە ماوەی 35 ساڵ فەرمانڕەواییدا نەیانكردبوو، ئەمان بە دڕندانەتر بۆیان تەواوكرد. ئەوان پیایان وایە بەهەشت ماڵی فیتنەباز، بوختانكەر، درۆزن، تاڵانچی، ژن و پیاو كوژ، پۆخڵ، جنێوفرۆش، كینە لە دڵ و ناحەز و ڕیشی جادووییە، من لە جیاتی خودا بڕیار نادەم، بەڵام خودا ئەوەی تێگەیاندووین ئەوانە نەك بەهەشتی نین، لە دۆزەخیشدا جێی تایبەتییان بۆ تەرخانكراوە، بە كورتی حەسەن نەسروڵڵاو هی وەك ئەو و سەركردەكانیان، باوەڕیان بە بانگەشە و ئیدیعاكانی خۆشیان نییە، ئەگەر وایە با ئەوەندە ئازا بن بۆ بەهەشت خۆیان بدەن بەكوشت، بۆ ئەوەی تۆزێك ئەو دنیایە بێ ئەوان خۆشتر بێ.
سەردەمێك حیزبوڵڵا و حەسەن نەسروڵڵا ناویان نەبوو، بەیروت بوكی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پاریسی ناوچەكە بوو، شاری ئاشتی و جوانی و مۆدە بوو، نیشتمانی هەموو ئازادیخوازان و هەواری شاعیران و دڵداران بوو، بەیروت كەپر و ساباتی بڵند حەیدەری (كورد)، جەواهیری (عێراقی)، سوهێل ئیدریس (لوبنانی)، مەعین بەسیسو (فەلەستینی)، مەحمود دەروێش (فەلەستینی)، سەعدی یوسف (عیراقی)، عەبدولوەهاب بەیاتی (عیراقی)، غەسسان كەنەفانی (فەلەستینی) جۆرج تەرابیشی (سوری)، و گەلێك ناوی گەورەی دیكە بوو، هاوكات بەیروت شاری چاپ و بڵاوكردنەوە، شاری جوانی و عیشق، شاری خولقێنەری ئەدەبیاتی بەرز بوو، بەڵام لەسەردەمی حەسەن نەسروڵڵا و حیزبەكەیدا كە نیوەی بەیروت و لوبنانی خستۆتە بەر تۆقاندن، خاپووركردن، هەڕەشە، شەڕ، ترس و دڵەڕاوكێی بەردەوام، خەڵك و ئەو وڵاتە نەحەساوەنەتەوە. لەوەتەی ئەو پەیدا بووە بەیروت بە زەحمەت جوانی تێدا دەبینرێ، كەمتر چاپ و بڵاوكردنەوەی تێدا ئەنجامدەدرێ، ئازادی سەری خۆی هەڵگرتووە، ئەوەی ژیانی پێخۆشە، جوانی ویست و كەسانی بە دوای ڕەوایی و ئاسوودەییەوەیە، ناتوانن توخنی ناوچەكانی ژێر دەسەڵاتی حەسەن نەسروڵڵا بكەون، ئیدی بەیروت چیدیكە نە بووكە نە پاریسە. نەسروڵڵا، یەكێكە دڵی بە دنیا ناكرێتەوە و هەموو گیانی ڕقە، نایەوێ كەس گەورە بێ، نایەوێ كەس ئازاد بێ بە تایبەت كورد.
حەسەن نەسروڵڵا كابرایەكە لەوانەی كە بەر ئەم بەیتە بەرزە شیعرەی شاعیری گەورەی عەرەب، موتەنەببی دەكەوێ كە دەڵێ:
قوم اذا مس النعال وجوههم
شكت النعال باى ذنب تصفع
ماڵت ئاوەدان بێ موتەنەببی كە ئەو شیعرەی تەنیا بۆ سەردەمی خۆی نەنووسیوە، ئەوەش سیما و خەسڵەتی شیعری كلاسیكی بەرزە، زانیوێتی ڕۆژێك لە ڕۆژان، حەسەن نەسروڵڵایەك پەیدا دەبێ كە نە لە دوور و نە لە نزیك پەیوەندی بە حەسەن و نەسر و خوداوە نییە و شایانی ئەوەیە ئەو شیعرەی بە ڕوودا بدرێت.