کاتێك قەوارەی هەرێم هەرەس دەهێنێت؟!
ئه‌بوبه‌كر عەلی
2020-04-28 1042
ئەمڕۆ لەکەس شاراوە نییه کوردستانی باشور بەیەکێک لەوێستگە هەرە هەستیارو چارەنوسسازەکانی خۆیدا تێپەڕدەبێت. سپاردنی بەردەوامی چارەسەری کێشەکان لەڕابردوودا بەداهاتوو، کەڵەکەبوونی قەیرانەکان، پەردەپۆشکردنی ناتەواوی و کەلەبەرەکان، بەڕێوەبردنی هەرێم لەڕوانگەی بەرژەوەندی بەرتەسکی حیزبی و گروپی و نوخبەیەکی دیاریکراوو دابەشبوونی ئەم نوخبە لەزیاد لە ئاستێکدا لەناوخۆیدا، لەسۆنگەی کینەی مێژوویی ولاوازی ناسیونالیزم و کێشمە کێشیان لەگەڵ یەکتر بەهۆی هەستکردن بەناعەدالەتی لەدابەشکردنی گەندەڵی و ئیمتیازی ناڕەوادا، درێژەکێشانی دابەشبوونی ناوچەکانی هێزو نفوزو نەبوونی هیچ سازان و ستراتیژێکی هاوبەشی نیشتمانی ڕاستەقینەو پابەندکەر، دۆخی هەرێمیان گەیاندە بنبەستێکی سیاسی ڕاستەقینە.
بنبەست بەو مانایەی نوخبەی حوکمڕان توانای چارەسەرکردنی کێشەکانی لەدەست داوە ، بێ ئەوەی نوخبەو ستراتیژو جێگرەوەیەکی سیاسی تر لەئارادابێت و توانای گەیشتنە دەسەڵات و خستنە ڕووی چارەسەری جیاوازی هەبێت. بەکورتی دووحیزبە حوکمڕانەکەی هەرێم تاڕادەیەکی بەرچاو لە حوکومڕانی و بەڕێوەبردنی هەرێمدا شکستیان خواردووە. لەسی ساڵی ڕابردووی حوکمڕانیاندا جگە لە بەفیڕۆدانی بەشێک لەتوانا نیشتمانیەکان، لەده ستدانی چەندین دەرفەتی مێژوویی بۆ هەڵسانەوەو لەسەرپێی خۆوەستان، نەیانتوانی چارەسەری قەیرانی دەسەڵات بکەن، بچنە قۆناغی دوای شەڕی ناوخۆو خاك و هێزەکان وئیرادەی هەرێم یەك بخەنەوە ،.دەست لەململانێ تەقلیدی و گەمە بچوکەکانی نێوانیان هەڵگرن و لێپرسراوانە پێکەوە بیربکەنەوەو هەوڵی زاڵبوون بەسەر کێشەکاندا بدەن، ڕێزو شکۆ بۆ پەڕلەمان و حوکومەت و دامەزراوە نیشتمانیەکان بگێڕنەوەو ئاستێکی ماقوڵ لە یاساسەروەری و حوکمی دامەزراوەکان بێننە کایەوە، ژێرخانێکی ئابوری بۆ هەرێم دروست بکەن بۆ ئەوەی سیمای ئۆردووگا بەخۆوە نەگرێت و نەبین بەکۆیلەی میراتگرانی دژایەتی کوردو خواستەکانی لەبەغدا لەبەرگێکی نوێ و کۆنەپەرستانەی مەزهەبیدا.
ئەمانەی سەرەوەو چەندان شتی تر ڕاستین و حاشالێکردنیان ئاسان نیە. بەڵام لەپاڵ ئەمەدا کوردبوون و هاوڵاتی بوون و تەنانەت ئینسانی بوون و؟ئەخلاقی بوونمان داوای ئەوەمان لێ دەکەن، هەرێمی کوردستان وەك قەوارەیەکی سیاسی دەستوری، بەری ڕەنجی سەدان هەزار قوربانی و سەدەیەك تێکۆشان، سەرچاوەی ئومێدی کوردانی هەرچوار پارچەی کوردستان ، لەم ململانێ و بێ ئاسۆییە جیابکەینەوەو وەك بیلبیلەی چاومان بیپارێزین. بیر لەهیچ چارەسەرێ نەکەینەوە پێگەو بوون و ئایندەی بخاتە مەترسیەوەو نادیدە بگرێت. چونکە لەڕاستیدا ئەوە چارەسەرنیە و بیرکردنەوەیە لە دۆخی دێوانەگی و نالێپرسراوێتی سیاسی و ئەخلاقیداو و ماڵوێرانی و داڕووخانی ماددی و مەعنەوی بەدوادادێت. ڕەنگە هەندێکمان بەجوانی وەك ئەوەی پێویستە لە بایەخی نەتەوەیی و ڕوحی و ئەخلاقی و دەروونی ئەم قەوارە بۆ ئێستاو دواڕۆژی خۆمان وتەنانەت بۆ ژیانی تاکەکەسیمان تێنەگەین، تاخوانەخواستە لە دەستمان دەچێت، ئیتر ئەوسا دەزانین سەبارەت بەیەکە یەکەمان و کۆمەڵ وگەل و نەتەوەکەمان چی ڕوویداوە چ کارەسات و مەرگەساتێکمان بەسەردا هاتووە.
وتراوە سروشتی مرۆڤ وایە زۆر قەدری نیعمەت نازانێ تالەدەستی نەچێت .کوێرێک بەتەواوی نرخی چاوو توانای بینین دەزانێت تاچاوساغێک. بۆیە بائاوڕێک لە مێژوو دوێنێ ی خۆمان بدەینەوەوهەندێک پەند وەربگرین، بۆنموونە باکه مێک لەسەر شوێنەوارە مەیدانی و ڕوحی و دەرونیەکانی ڕوخانی میرنشینی بابان بەتایبەتیش لەسەر نوخبەی سیاسی و دینی وئەدەبی و کۆمەڵایەتی ئەوسەردەمە بووەستین و بزانین ئەو کارەساتە چ حەسرەت و داخ و زامێکی قوڵی ڕوحی لەدوای خۆی بەجێ هێشتووە. بەچ شێوازێك بەراوردی دۆخی سەردەمی میر نشین وئەو هەست بە شانازیەی هەیانبووە لەگەڵ واقیعی داگیرکاری ڕۆمیان دوای ئەوە دەکەن.
چۆن هەندێ چاویان بەو واقیعە نوێیە هەڵنەهاتووەو توانای ئەوەیان نەماوە لەسلێمانی داگیر کراودا بژین و سەریان هەڵگرتووەو لە غەریبی و دوورە وڵاتیدا سەریان ناوەتەوەو مردون. بابگەڕێنەوە بۆ دوقەسیدە بەناوبانگەکەی نالی وسالم و بزانین گڕی چ حەسرەت و هەست بەبێ بەشی و لەدەستدانی شکۆمەندییەك ئاگری بەرداوەتە جەرگ و دڵیان و بۆنسۆی لە هەناویانەوە هەڵدەستێ و ئێمەش دوای سەدو پەنجا ساڵ بەشداری ماتەمینی دڵتەزێن و ڕوح هەژێنی لە دەستدانی بەتەعبیری ئیبن ئادەم سەڵتەنەتی بابان دەکەن؟.سالم لەوڵامی نامە و هەواڵپرسینە شیعرییەکەی مەلاخدری نالی دا دەڵێت: لەوسایەوە کە حاکمی بابان بەدەر کران
نەیدیوە کەس لەچیهرەیی کەس جەوهەری هونەر
سەیوان پڕە لە شەخسی ستەم دیدە خوارو ژوور
هەر قەبری پڕ غەمانە لەهەر لادەکەم نەزەر
سوتادڵم بەحاڵەتی جۆباری سەرچنار
لێڵاوە چەشمەساری وەکو چاوی بێ سەبەر
تالەوەسفی سلێمانی دوای ڕوخانی بابانەکاندا دەڵێت:
شارێکە پڕلەزوڵم ومەکانێکە پڕ لە شین
جایێکە پڕ لەشۆرو وڵاتێکە پڕ لە شەڕ.
زۆربەشمان ئاگامان لە قەسیدە بەناوبانگەکەی شێخ ڕەزا هەیە لەبیرم دێ سلێمانی کەدارولمولکی بابان بوو. لەکاتێکدا لێمان ڕوونە واقیعی میر نشینی بابان، نمونەیی نەبووە. ململانێی نێو خۆیی لەسەردەسەڵات و بەوڵات وەرکردنی لەشکری عەجەم و ڕۆم و پەلکێشکردنیان دژبەیەکتر هەروەك نەوەدەکانی لەمەڕ خۆمان ،بە شێ لەسیماکانی ئەومیرنشینە پێکدەهێنن. کەچی سەرەڕای ئەوە، کاتێ خاوەن هۆش و گۆشانی کورد هەل و مەرجی ژیان لە سایەی بابان و دوای ئەودا بەراورد دەکەن، ئاگری پەی بردن بەجیاوازی نێوان ئەو دووژیانە خەریکە دەیانکات بە قەرەبروت و هەستکردن بەکەرامەت و ڕێزی ئادەمیزادی خۆیان لەدەست دەدەن و ئاوات بەمردن دەخوازن.
دەبێت دڵنیابین دۆخەکە بۆ ئێمەو هەرێمی کوردستانیش بەهەمان شێوەو ڕەنگە کارەسات بارترو ناخ سوتێنەتر بێت چونکە ئێمە ژیانکردووانی دوای هەزاران شەهیدو ئەنفا ل و کیمیاباران و پرۆسەی کورد قڕانین. بەجۆرێك ئەگەر، خوانەخواستە خەونێکی زەندەقبەرو مێردەزمەیەکی لەو جۆرە ببێت بەڕاستی، نەك هەر هەست بەکەرامە ت وەك ئەندامی نەتەوەیەکی ڕەتێنراوو جەزرەبە چەشتووی ناو مێژووی نوێی ناوچەکە لەدەست دەدەین، بەڵکو هەست بە حەیسیەت و کەرامەتی ئینسانیشمان تاڕاددەیەکی زۆر نامێنێ.بەڵکوو بۆ بەشێکی بەرچاوومان ژیانکردن دەبێتە بارێکی گرانی تاقەت پڕوکێنی قبوڵ نەکراو. هەموو ئەمە لێمان دەخوازێت لەم ڕووەوە هەموومان چاوکراوانە لەشانۆدا بین و لێپرسراوێتی تەواوو بێ ئەملاو لا لە ئەستۆ بگرین. چونکە ئەوە لێپرسراوێتی هاوبەشی دام و دەزگاکان، پارتەکان، ڕێکخراوەکان، نوخبەکان و تاکەتاکەمانە ، بەسیفەتی هاوڵاتی و ئەندامی گەلی کوردستانی باشورو کائینێکی خاوەن عه قڵ و ئەخلاق. خۆمان بەهەندێ سەراب و لێکدانەوەی کاتی و لایەنگرانەو ناوچەگەریی و گروپیی بەرچاوتەنگ و زەزۆك نەخڵەتێنین. پێمان وانەبێت هەرێمی کوردستان لە هەموو بارو دۆخێکدا گرەنتی مانەوەی هەیە. قومار بەسەر ئایندەی هەرێمی کوردستانەوە نەکەین.
ئەوەی کردیشی دەستی بگرین و لێی قبوڵ نەکەین.