هاوڕێ جەمال
گرنگی سیستمی دیموکراتی تەنھا لەوەدا نیە کە رێگر دەبێت لەدروستکردنی سەرۆکێکی دیکتاتۆر بەڵکو لەوەشدایە ھەموو ئەو سەرۆکە ملھوڕو خۆ بەپاڵەوان زانانەش کە لە رێگەی دیموکراسی و ھەڵبژاردنەوە ھاتوونە سەر حوکم لەرێگەی موسائەلەو موحاسەبە کردنەوە دەیانخاتەوە ناو جوغزە حەقیقیەکەی خۆیانەوە.
پێش ھەموو شتێ ئەم بابەتە بەقەدەر ئەوەی باسکردنی حەقیقەتێکی لەبەرچاوە ئەوەندە پیاھەڵەڵدان نیە بە ئەمریکاو دیموکراسیەکەی، بۆیە ئەم روونکردنەوەش ئەیەم چونکە زۆر جار باسکردنی حەقیقەتێکی لەمجۆرە دوورنیە تۆمەتبارکردنمان بەلایەنگرو دۆستی ئەمریکا لێک نەدرێتەوە، ئەمریکاییەکان خۆیان نایشارنەوە کە دیموکراتیەکەیان بۆ خۆیانە بەڵام ئەمریکا لەسەرو ھەموویانەوەیە.
رەنگە لەمێژووی سیاسی ئەمریکادا کەم سەرۆک ھەبووبن ھێندەی دۆناڵد ترەمپ، ویستبێتیان لەپاڵ ئەو دەسەڵاتەی کە یاساو دەستوری ئەو وڵاتە پێی داوون شانازی بەھەیمەنەی خۆیان و سنگ دەرپەڕاندنیان بکەن لەپاڵ کەسایەتی سەرۆک.
ھەموومان ھەڵسوکەوت و تەنانەت شێوازی ئاخافتنی ترەمپمان لە ئیڤێنت و دیدارەکانیدا لەبەرچاوە، کە جۆرێک لە بێ ئەرزشکردن و نادیدەگرتنی بەرامبەری پێوە دیاربووە.
بەڵام ئەمڕۆ ئەو سەرۆکە لەژێر نەشتەری سیستەمی وڵاتەکەیی و کۆنگرێسی ئەمریکا چاوەڕوانی دادگاییکردنە، لێپرسینەوە لەسەرۆک وەک لێپرسینەوەیەکی ئاسیی نیە بەڵکو مەسجێکە بۆ دونیا کە ئەو سەرۆکەی ھەر رۆژەی خەریکی سزادانی ئەم وڵات و ئەو گروپە ئێستا لە لایەن کۆنگرێسی ئەمریکاوە لەسەر ھەڵسوکەوتەکانی لێپێچینەوەی لێدەکرێ بەمەش پرەنسیپی (ئەمریکا لەسەرو ھەموانەوەیە) جارێکی تر دەکەنەوە کاڵای باڵای وڵاتەکەیان.
دەکرێت خوێندنەوەیەکی تر بۆ پرۆسەی لێپرسینەوە لە ترەمپ بکەین کە ئەویش رەنگدانەوەی ململانێکانی نێوان دیموکرات و کۆمارییەکانە لەگەڵ نزیک بوونەوەی وادەی ھەڵبژاردنەکان بۆ سەرۆکی ئەو وڵاتە لەمانگی یانزەی ساڵی داھاتوو، بەڵام ئەمە ھیچ لەو حەقیقەتە ناگۆڕێ کە لێپێچینەوە لەسەرۆک وەک پرەنسیپێکی باڵای سیستەمی دیموکراسی کاتی بۆ نیە و کەی پێویستی کرد دەکرێ لەسەرۆک بپێچرێتەوە.
لێپرسینەوە لەسەرۆکەکان شتێکی نوێ نیە بۆ ئەمریکیەکان پێشتریش سەرۆک نیکسۆن لە حەفتاکان(١٩٦٩-١٩٧٤) و کلینتۆنیش لە نەوەتەکان(١٩٩٣-٢٠٠١) بەھەمان رێچکەدا براوون، تەنانەت یەکەمیان ناچار بەدەستلەکارکێشانەوە کرا و دووەمیان بە جیاوازی دەنگێکی ئەندامێکی کۆنگرێس لەسەر کار لانەبرا، واتە دەتوانین بڵێیین ئەمریکا خاوەن کلتورێکی سیاسیە لە لێپێچینەوە لەسەرۆکەکانی لەگەڵ ئەوەشدا ئەزانیین کە ئەو وڵاتە خاوەنی سیستەمی سەرۆکایەتیە و سەرۆک پێگەی تایبەتی ھەیە.
بەپێچەوانەی ئەو وڵاتانەی لای خۆمان کە نادێموکراسن یان دیموکراسی موزەیەف تاقی ئەکەنەوەو سەرۆک لەسەرو ھەموو شتێکەوە دائەنێن، بەمەش نەسەرۆکیان لەسەر ئاستی ناوخۆ ھەیبەتی ھەیە و نە وڵاتەکەشیان خاوەن پێگەیەکی نێودەوڵەتی گرنگە.