2019-03-12 2096
عیشقێکی گەردوونیی جێماو.. ڕامانێکی خێرا بۆ قەسیدەی (سنورەکانی وەهم)ی سۆران محەمەد
ئا: ئەمین مەحمود
هەمیشە شتێك بونی هەیە لەیادەوەرییەکانماندا دەمانجوڵێنێت، هیوایەك لە ناخدا بزەمان دەخاتە سەر لێو، کاتێك ئەوان نەمان ئێمەش نامێنین وەك بوونێکی فیزیكیی و میتافیزیکا، ئەوسا نامۆیی: شەڕ بە ئیرادەی بێدەسەڵاتیی دەفرۆشێت و عەوداڵی ناسنامەی بزربوومان دەکات؛ لەبەردەم ئەگەرەکاندا دۆش دادەمێنین؛ ئایا دەیدۆزینەوە یان هەر بەبزریی دەمێنێتەوە؟ ئەم زۆرانبازییە پەلکێشی بەرەنجام و هۆکارەکانمان دەکات!
ئایا بۆ ئەوەی هەنگاوێکی مەعریفی و نوێبوونەوەو تێگەشتن هەڵبنێین دەبێت تەنیا مامەڵە لەگەڵ بەرەنجامەکاندا بکەین و هۆکان فەرامۆش بکەین؟ یان سەرەتای دەستپێکردن پێویستی بە بناغەگەلێکی مەنتیقی و زانستی هەیە تاکو خۆمان ون نەکەین؟ ئەوانی تریش ببینین!
ئەی هزری کۆ لە کوێدا چەق دەبەستێت و تەنانەت خودی خۆشی دەبێتە ڕێگر لەبەرەو پێشەوە چووندا؟ دەکەوێتە جەنگێکی شاراوە لەگەڵ بوونی خۆیدا، ئەم گرێکوێرانە بە کێ دەکرێنەوەو چۆن درکیان پێدەکرێت؟ ئەو فاکتەرانە چین ئێمە بەیەکەوە دەبەستێتەوەو کۆیەکی یەك پارچەمان لێ پێکدێنێت؟
ئەم پرسیارانە بە چەندان لێکۆڵینەوەو موحازەرەو پەڕتووك و توێژینەوەی سۆسیۆلۆژی و سایکۆلۆژی وەڵام نادرێنەوەو هەر کورت دەهێنن، ئەگەر خۆمان لە نێرگزییەت داماڵ نەکەین و گوێ لە زمانی لۆژیک و هزر نەگرین، دەکرێت لە زۆر گۆشە نیگاوە بۆ ئەم بابەتانە بڕوانین و هۆ و بەرەنجامەکان، یان پەتاو چارەسەرەکان دەستنیشان بکەین.
کەچی شاعیر دێت و بە زمانێکی هونەریی و بۆتیقیی تێکەڵەیەکی هەردوو دنیای مەعریفەو سۆزمان دەرخوارد دەدات و پاشان ئاوی حەقیقەتی دەکەین بەسەردا تاکو هەرس بێت و چارەسەرەکان خۆیان وردەوردە بە دەردەکەون و لە بەردەم شیعری (سنوورەکانی وەهم)دا خۆمان دەبینینەوە:-
راماڵراو لەو وەهمانەی ناوی شکست و دۆڕان و مەرگ و چۆکدادانە، بەڵام ئەو بەرەنجامەش پابەستە بە رادەی متمانەو تێکەڵاوبوون لەگەڵ دنیابینی وگەردوونی فراوانی ئەم شیعرەدا، تا چەند پێمان هەرس دەکرێت و قبوڵمانە، یان روونتر بڵێین تا چەند لێی تێدەگەین و کارتێكەریمان لەسەر دروست دەکات و لە ناویدا خۆمان دەبینینەوە؟
ئه‌‌سپ سواره‌کان
نه‌وه‌ی جه‌نگ بوون
به‌ڵام گیرفانه‌کانیان پڕ
له نامه‌ی:
خۆشه‌ویستی بوو...
له‌ژێر تریفه‌ی مانگه‌شه‌و
سنووره‌کانی وه‌همیان شکان
نه‌گه‌ڕانه‌وه...
کەواتە جەنگ ئەو نەفرەتەیە هەمووان پەرتەوازە دەکات، کۆچ بە جوانیەکان دەکات، هەموو جۆرە شەڕە بچوك و گەورەکان، شاردراوەو ئاشکراکان، راستەوخۆو ناڕاستەوخۆکان، ئەوانەی بە ویست و هەڵبژاردەی خۆمان و بە قەناعەتەوە تێوەی دەگلێین یان بە زۆرەملێ یەخەمان دەگرێت و راپێچی ناو گەردەلولەکەی خۆیمان دەکات، شەڕی دەروونیی و فیزیکیی، ئابووری و میدیایی...
بەڵام هەر یەك بەرەنجامیان هەیە کە ئەویش ماڵوێرانی و کوژانەوەی بوونی مرۆڤە، ئەسپسوار دەکرێت هەر جەنگاوەر نەبێت، بەڵکو یاخی بوویەك بێت لە جەنگ، قەلەندەرێکی سەر سنوورەکان بێت هەڵهاتبێت لە دەڤەرەکانی مەسخبوون، چونکە پەیامی وان لەسەر ئاستێکی یونیڤێرساڵدا پەخش دەبێت کە (خۆشەویستی)یە بە هەموو مانا و چەمکە بەربڵاوەکانیەوە، سەرەتا خۆشەویستی بۆ ژیان و خودو ئەویترو درەخت و ئاو وهەورو کارمامزو فلامینگۆو لەقلەقەکان، تاوێرو لێرەوارو شەو، دارستان و حۆری دەریاو نەهەنگ و دۆلفین، گڵۆپ و دانەوێڵەو کرمە سرەکان و ئەو گیاوگژەی وەک درەختە کەچەڵەکان توانای خۆراگری تەوژمی رووبارە سەرشێتەکانیان نەگرت و ....هەموو توخمە جۆراوجۆرەکانی بوون، ئەوسا لە مانای ژیانکردن تێدەگەین و چێژی لێدەبینین، ئەم خۆشەویستیەیە ئاوات و سایەی بەلەنگازو ڕێبواران، هەمووان دەتوانن لە ژێر ساباتەکەیدا پشووی گیان و لاشە بدەن، ئەمەش پێچەوانەی جەنگە، جەنگ هەموو ئەم خۆشەویستیانە دەگۆڕێت بۆ رق و دووبەرەکی و وێرانیی، هەر ئەم خۆشەویستیەشە لە پاشتردا سەردەکێشێت بۆ عیشق، کە پلەیەکی باڵاترە لە خۆشەویستی، بەمانای توانەوە لە مەعشوقدا، وەلێ لای زۆرێک لە هۆنەران و خوێنەرانیش دەقمان بەوەو گرتووە کە ئەم دەستەواژەیە تەنیا بۆ دوو دڵدار بەکاردێت لە رەگەزی نێرو مێ، کە لە راستیدا ئەم تێگەشتنە ستەمێکە لە خودی دەلالەتەکان، یان ئەمەش پاشخانی کۆمەڵایەتی خۆی هەیە، وەك ئەو برسیەی شێوەی مانگی لێ دەبێتە پارچەیەك نان، بۆ شەوکوێریش دەبێتە گڵۆپێکی رووناك. ئەی نەمانپرسیوە ناوی چی لەو خۆشەویستیە بنێین کە دایکێك بۆ مەڵۆتکەکەی هەیەتی؟!
لە نەبوونی ئەو عیشق و خۆشەویستییە گەردوونیەدا رۆژەکان دەوەستن و کاژێرەکان بێتوانا دەبن لە دووبارەبوونەوە بێزارکارەکان و دەست هەڵدەگرن، ڕێگاکانی ژیانیش کوێر دەبنەوەو مرۆڤەکان مزمەعیلانە تەوقە لەگەڵ یەکتر دەکەن، ئەوسا هەموو ئەو مڵۆزمە جۆراوجۆرانەی یەخەی مرۆڤیان گرتووە زۆر بە ئاسانی دەبنە خەونێكی ناخۆش و ناڕەونەوە، ئەوسا دەزانین ئەو میحنەتستانە وەهمێك بوو دروستکراو.. دەمانتوانی زۆر بە ئاسانی دەربازی بین و بیڕەوێنینەوە، بەڵام ئەو نەوەیە رۆیشتن، کە تۆزو گەردی خاکیشیان لا بە قەدر بوو، جەنگ ئارامی لێ بڕیبوون و هەرچەندە بەدبەختانە ئەو نەوەیە بوون کە جینیڕاڵە شکستخواردووەکان بەرپایان کردبوو، بەڵام هەتا لە توانایاندا بوو لێی هەڵهاتن و دەرگای هەموو ژوورە تاریک و رەشەکانیان پێوەداو ئاوڕیان لێنەدایەوە، ئێستاش هەموو شتەکان لە چاوەڕوانی ئەو تەزووە شیرین و رۆشنەدان بکرێتەوە بە بەریانداو بکەونەوە جوڵە، ژیان ئاراستە ونەکانی خۆی ببینێتەوە، ئەمە واقیع و حەقیقەتە، تەنیا یۆتۆپیاو ئەفسانەی شیعریی نییە، هەموو بارە نالەبارەکان کابوس و خەونێکی ناخۆشن و سەر ی ئادەمیزادو بوونەوەرەکان قورس دەکەن، لەگەڵ سروشتی مرۆڤ و گەردووندا یەکانگیر نابن، تەنیا بە لێدانی ئەم زەنگە مژدەبەخشە هەموو ژاوەژاو و بێدەنگییەکان دەڕەوێنەوەو هەموو وەهمەکانی ترس و گومان و دۆڕان کە ساڵانێکە لە دەروونەکاندا رەگی داکوتا بوو، بوو بووە حەقیقەت - دەپوکێنەوەو رۆژێکی روون و بێ ڕتوش پێشوازی لە رۆژمێری ژیان دەکات، حەقیقەت تیایدا باڵا دەست دەبێت، هەموو ئەمانەش لەو تۆوە رەسەنەوە چەکەرە دەکەن کە ناوی عیشقی گەردوونییە، زۆر کەم باسکراوەو بەکارهێنراوە، هەر ئەویشە هەموو ماناکانی جوانی ژیانی تێدا جێدەبێتەوەو پەیوەندیەکانی پێ دەڕازێنرێتەوە. نەك تەنیا رەگەکان، گوڵە وشکەکان، وەرزەکان، میلی کاژێرەکان، تولەڕێکان، کانییە کوێرەکان....
چاوەڕوانی ئەو پەیامانەی خۆشەویستیی گەردوونیی ناو گیرفانی ئەو عاشقە راستەقینانەن، تاکو ژیان چێژی راستەقینەو رەسەنایەتی خۆی بەدەست بهێنێتەوە، کە ساڵانێکە لەوەتەی جەنگ هەموو شتێکی گۆڕی و کاولکرد، ئەویش لە فەرهەنگی مرۆڤەکاندا بزربووە.
په‌پوسلێمانکه
شه‌وانه هه‌رگوێقوڵاخه
بۆ ته‌قه‌ی سمی ئه‌سپه‌کان
هه‌تا مژده‌ی هه‌ڵقوڵینی
کانییه کوێره‌کانی هزر
به وه‌همی چاوه‌ڕوانییه‌کان
بداته‌وه…
ئەم ئەسپانە لە جۆرێکی تایبەتن، نەك ئەسپەکەی تەروادە، یان هی ناو ئەفسانەی ئاشووری و هندی و یۆنانیەکان، بەڵکو ئەسپەکان هەر هی کوردەوارین و هەموو شتێکیان جوانە، هەر لە حیلەیانەوە تاکو تەقەی ناڵی بن پێیان، هەتا غاردان و هەڵبەزینەوەیان و سوارچاکەکانیشیان، کە کاراکتەری ناو فیکشن نین و واقیعین...
ئەمەشە وا دەکات (پەپوسلێمانکە) لێرەدا رۆڵێکی تەواو جیاوازی هەبێت، بەڵام هاوشێوەی پەیامەکانی تری، لەوێ لە سولەیمانەوە پەیامی نارد بۆ بەڵقیس، بەڵام لێرەدا چاوەڕوانی پێدانی مژدەو پەیامی ژیانەوەیە بۆ هەموو هزرە مردوو و چەقبەستو و کۆڵەوارەکان، بەو پەیامە هەمووان لەو خەونە بێدار دەبنەوە کە ساڵانێک باڵی تاریکی بەسەر رۆژەکاندا گرتبوو و جارێکی تر حەقیقەت جێ بە وەهم لەق دەکات و رەسەنایەتی بوونێکی نوێ بە ژیان دەبەخشێت، شایستەی ژیانکردن بێت و بەرگی رەشبینی و خۆخواردنەوەو بێهیوایی بە هەمووان فڕێ دەدات و گژوگیاو گوڵ و گوڵزارو پێدەشتەکان و دوندەکان.... لەگەڵ نەورۆزدا جارێکی تر و بۆ ئەبەد دەگەشێنەوەو لەو تەپوتۆزە خۆ دەتەکێنن کە هەموو شتێکی بێتام و ناشرین کردبوو، بەڵام ئەمەش هەر بەرەنجامێکەو پابەستە بە رادەی تێگەشتن لە هۆکارە راستەقینەکەی وەدیهێنانی ئەم ئەتمۆسفیرە، کە لە کرۆکی ئەم شیعرەدا خۆی حەشارداوە و ئەویش زیندووکردنەوەی مانا بزربووەکەی خۆشەویستییە بە هەموو لق و بەش و جۆرەکانیەوە.
* شیعری (سنورەکانی وەهم)، سۆران محەمەد، پاشکۆی (سێبەرو سایە) لاپەڕە(٣)، بەرواری ١٩/٢/٢٠١٩ .