لاقەكردن لە كوردستان: قوربانی دەخرێتە قەفەسی تاوانەوە
  2019-04-04       1013       

ئا: لەیلا ئەحمەد



ئەو خانمانەی روبەروی لاقەكردن دەبنەوە و قوربانیی ئەو دیاردەن، جورئەت ناكەن سكاڵا تۆمار بكەن. بەڕێوەبەرێكی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژی ژنان دەڵێت "كۆمەڵگەی كوردی پەنابردنە بەر یاسایان پێباش نییە، بۆیە زۆر حاڵەتی دەستدرێژیی‌ و گێچەڵ بۆ سەر ژنان، بەنهێنی دەمێنێتەوە”.
 
شاناز، ژنێكی هەمیشە خەمبارە، لەبەرئەوەی نەك هەر بەنابەدڵی بەشوودراوە، بەڵكو لەلایەن هاوسەرەكەیەوە لەخوێندن دابڕاوە و لەلایەن كەسێكی نزیكی هاوسەرەكەشیەوە گێچەڵی سێكسی پێكراوە. ئەو وتی "ئێمەو ماڵی خوشكێكی هاوسەرەكەم پێكەوە لەخانویەكی هەژارانەدا دەژیاین، هەڵسوكەوتی مێردی دشەكەم رۆژ بەڕۆژ لەگەڵم خراپتر دەبوو، تا وایلێهات كەسێك دیار نەبوایە دەستی بۆ دەهێنام! ئەمە بەتەواوی توشی دڵەڕاوكێی كردبووم‌ و زۆر دەترسام، بەڵام لەڕووم نەدەهات لای كەس بیدركێنم”.

وتیشی "بەیانیەکیان كە هاوسەرەكەم چووە دەر، خۆی كرد بەژووردا‌ و پەلاماریی دام، لەتاوا قیژاندم، بەڵام دەستی خستە سەر دەمم ‌و دەرگاكەی كلیلدا‌و جلەكانمی دڕاند، هەرچۆنێک بێ خۆم راپسكاند و بەپێی پەتی رامكرد بۆ ماڵی باوكم. كێشەكە گەورە بوو، باوك‌و براكانم ویستیان بچنە سەری ‌و بیكوژن، بەڵام لەبەر ئابڕووچون بەسوڵحی عەشایەری كێشەكە چارەسەر كرا”.
 
ئەم كێشەیە ئەگەر بەرویەكدا دەرگای دۆزەخی لەو ژنە داخستبێت، ئەوا بەرویەكی تردا دەرگای ئاگرێكی دیكەی لێكردوەتەوە، چونكە بوەتە هۆی ئەوەی هاوسەرەكەی رەفتاری بەتەواوی لەگەڵدا بگۆڕێت. ئەو وتی "ئێستا بەشەڕو كێشە ژیانم بەڕێدەكەم، هاوسەرەكەم دەڵێت تەڵاقت دەدەم، تۆ ئابڕوت بردوم‌ و لاقەكراویت، منیش توشی نەخۆشی دەرونی بووم‌ و توانای ماڵداری‌ و منداڵ بەخێوكردنم نەماوە”.
 
لەكۆمەڵگەی كوردیدا، "شاناز”ەكان زۆرن، بەڵام بەهۆی ترس‌ و شەرمەوە مەسەلەی گێچەڵپێكردنی سێكسی‌ و لاقەكردنیان بۆ كەس ناگێڕنەوە‌، بۆیە تا كۆتایی ژیانیان لەگەڵ مۆتەكەی لاقەكردندا دەژین.
 
لاقەكردن بەهەموو پەیوەندییەكی سێكسی "نەخوازراو” دەوترێت، كە بەبێ‌ رەزامەندی هەردولا‌و "بەزۆر” ئەنجام بدرێت. مرۆڤ لەهەر تەمەن ‌و سەر بەهەر رەگەزێك بێت رەنگە ببێتە قوربانیی لاقەكردن‌ و ئازاری سێكسی. ئەگەرچی نێرەكانیش هەندێکجار دەبنە قوربانیی دەستدرێژیی سێكسی، چ لەمنداڵی‌و چ لەتەمەنی گەورەیشیاندا. بەڵام زۆربەی قوربانیانی لاقەكردن لە كوردستان وەك هەموو وڵاتانی دیكەی جیهان ژنان‌ و منداڵانن، زۆربەی هەرە زۆریی دەستدرێژكارانیش لەرەگەزی نێرینەن. چونكە لەكۆمەڵگەی پیاوسالار‌و نێرسالاری كوردیدا ژنان وەك كاڵای چێژبەخش سەیر دەكرێن. لاقەكردن هەرچەندە تاوانە، بەڵام لەكۆمەڵگەی كوردیدا رێگرییەكی گەورە وایکردوە كە سكاڵا كردن لەسەر دەستدرێژكاران دژوار بێت کە ئەویش "تابۆ” بونی دركاندنی لاقەكردنە. بۆیە زۆرجار لەبەر حەیاچوون قوربانیەكان تا ماون دەمی خۆیان بەرامبەر بەو تاوانەی بەرامبەریان دەكرێ‌ دادەخەن.
 
 
ڤیان سابیر، چالاكوانی ژنان لەگەرمیان، ئاماژە بەوە دەكات كە گەورەترین كێشە لەم حاڵەتانەدا ئەوەیە ژنان نازانن چۆن مامەڵە بكەن ‌و بەشی زۆریان روداوەكە لە ناخی خۆیاندا دەهێڵنەوە و تەنانەت جورئەت ناكەن بۆ خۆشیانی بگێڕنەوە، ئەمەش وا دەكات زۆربەیان توشی گرێ‌‌ و كێشەی دەروونی ببنەوە.

ئەو وتی "ئەم ژنانە زۆربەی كات سكاڵا لەسەر دەستدرێژیكارانی سێكسی تۆمار ناكەن، تەنانەت هەندێكجار تۆماریشی بكەن وەكو تاوانبار تەماشا دەكرێن نەك قوربانیی”.

وتیشی "لەنێو كۆمەڵگای ئێمەدا كە ژن بەچاوێكی مرۆڤانە سەیر ناكرێ‌، كلتوری پاشكەوتوو، كەمی ئاستی هۆشیاری كۆمەڵگە و خێزانەكان وایكردوە هەندێك لەپیاوان لاقەكردن ‌و گێچەڵی سێكسی بەژنان بەلایانەوە ئاسان بێت”.
 
 
ئەمە لەكاتێكدایە كە زۆربەی ئەو گێچەڵ‌ و دەستدرێژییە سێكسیانە لەلایەن ئەندامانی خێزان‌ و دراوسێ ‌‌و ئاشنایانی قوربانی‌ و بەڕێوەبەر‌و خاوەن كارەکانەوە ئەنجامدەدرێن. زۆرجار قوربانیەکان لەبەرئەوەی ناویان نەزڕێ‌ یاخود كارەكەیان لەدەست نەدەن یان سزا‌و ئازار نەدرێن بێدەنگ دەبن. هەمیشە هەژاریی، ناهۆشیاری ‌و نەبونی پاراستنی كۆمەڵایەتی ‌و یاسایی، زەمینەسازیی بۆ گێچەڵی سێكسی ‌و لاقەكردن دەكات.
 
توێژەری دەروونی، سامان عادل ئاماژە بەوە دەكات كە زۆربەی خێزانەكانی كۆمەڵگەی كوردی تاكی ناهۆشیارو سەركوتكراو و ترسنۆك پەروەردە دەكەن. ئەمەش رێگە بەوە نادات قوربانیانی ئەم جۆرە تاوانە بەدەنگی بەرز ناڕەزایی ‌و ژانی خۆیان دەرببڕن ‌و هەوڵدەدەن كردەوەكە بەنهێنی بمێنێتەوە، ئەمەش تاوانبار لەسزادان دەرباز دەكاو هاندەریشە بۆ دوبارە ئەنجامدانەوەی. ئەو وتی "لەسایەی ئەم دۆخەدا، قوربانی متمانەی بەخۆی نامێنێ تا بتوانێ‌ چارەسەری حاڵەتەكە بكات، جگە لەوەی بەدركاندنی كێشەی خێزانی ‌و كۆمەڵایەتییان بۆ دروست دەبێت، توشی داڕوخانی سایکۆلۆژی و نەخۆشی جەستەیش دەبن”.
 
پێشیوایە كە چارەسەری ئەم قوربانیانە پێدانی متمانە و دڵنەوایی ‌و هاوكاری خێزانەكانیانە لەبەرئەوەی تاوانیان بەرامبەر كراوە. ئەو وتی "لەمەش گرنگتر سكاڵا تۆماركردن‌و بە سزاگەیاندنی تاوانبارانی دەستدرێژیەكانە”.
 
 
پاش بەدواداچوون دەرکەوت، لەكوردستان ئامارێکی دروست سەبارەت بەدەستدرێژیی سێکسی نییە، لەبەرئەوەی زۆربەی ئەو تاوانانە بەبێدەنگی دەهێڵرێنەوە. ئەگەر ئاشكراش بكرێن زۆرجار بەسوڵحی عەشائیریی چارەسەر دەكرێن، بێ‌ ئەوەی دەستدرێژیكار روبەروی دادگا بكرێتەوە. ئەمە جگە لەوەی كە تا ئێستاش یاسا‌ و سەنتەری پاراستنی ئەم قوربانیانە وەك پێویست نین‌. بەمەرجێك لاقەكردن‌ و توندوتیژیی سێكسی یەكێكە لە ناخۆشترین ئەزمونەكانی ژیانی مرۆڤ ‌و قوربانیەكان هەموو تەمەنیان لەئازاری دەرونیدا بەسەردەبەن‌ و هەندێكیشیان پەنا بۆ خۆكوشتن دەبەن.
 
بەپێی ئاماری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژی ژنان لەگەرمیان، لەنیوەی یەكەمی ئەمساڵی ٢٠١٨دا، ٧ حاڵەتی سكاڵاكردن لەسەر دەستدرێژیی‌و گێچەڵی سێكسی تۆماركراون‌ و حاڵەتەكانیش بەپێی مادەی ٣٩٣ یاسای سزادانی عێراقی چارەسەر كراون. عەقید لەمیعە محەمەد قادر، بەڕێوبەری بەڕێوەبەرایەتی بەرەنگاربونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان لەگەرمیان وتی "زۆرجار دەستدرێژییەكان دەبنە هۆكاری ئەوەی مەترسی لەسەر ژیانی كچەكە دروست بكات، هەربۆیە لەماڵی داڵدەدان پەنادەدرێن”.
 
 
وتیشی: "زۆرجاریش كچەكە لەكوڕەكە مارە دەكرێت بۆ چارەسەركردنی كێشەكە، لەبەرئەوەی كۆمەڵگەی كوردی پەنابردنە بەر یاسایان پێباش نییە بۆیە زۆر حاڵەتی دەستدرێژیی ‌و گێچەڵ بۆ سەر ژنان، بەنهێنی دەمێنێتەوە”.

زۆرترین بینراو
© 2024 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×