واقیعی سیاسی كوردستان لەنێوان بیری سیاسەت و هزری چەكداریدا

د. صەباحی غالیب
  2019-07-04     1085
                                                     
هەڵبەت لەم كورتە نووسیەنەدا، بەگشتی مەبەست تێگەیشتنە لە واقیعی دۆخی سیاسی كوردستان بە هەر چوار بەشە داگیركراوەكەیەوە، ئەوجا تێڕوانینە بەرامبەر بە واقیعی باشور و هەرێمەكەی بە تایبەتی. واقیع برێتییە لە پیشاندانی عەقڵ و هەست و بە كردەوەكردنی بیرۆكە بەرامبەر بەوەی هەیە و دەتوانین تێیبگەین، پێیبگەین یا چاوەڕوانی بكەین. ئەگەر وردی بكەینەوە و بە هەبوون و وجودی بگرین، واقیعی سیاسی ئەمڕۆی كوردستان ئەو هەبوونەیە مایەی ڕەنگدانەوەی ڕووداوە مێژووییە گەورەكانە لە كات و سەردەمێكی تایبەتدا كە لە ئەنجامی زاڵبوونی هێزی بە دەسەڵاتی زۆردار و داگیركەر بەسەر كەم هێزی كورددا سەپێنراوە و كوردستان دابەش و داگیركراوە، ئەمەش بەندە بە چوارچێوەیەكی جوگرافیایی دەوڵەتانی داگیركەری كوردستان. دیارە ئەو هەبوونە كراوە بە شتێك یا چەند شتێك كە خۆسەپاندنی داگیركەرە لە ژیانی كورد و نیشتمانەكەیدا، لەو بوونە دژوارەدا، عەقڵ، تێگەیشتن، بیركردنەوە و بینینی شتەكانە وەك خۆیان پێویستە و دەبێ‌ دوور بێ‌ لە ئایدیلۆژیا و خەو و خەیاڵ.
لە مێژووی تازەی كورد و كوردستاندا، لە ئەنجامی شەڕی یەكەمی جیهانی و نەبوونی هۆكاری كاریگەری كورددا، واقیعی دابەش بوون و پەرتكردنی خاك و خەڵكی نەتەوەی ئێمە ڕوویداوە، بەدەر لە ویستی خۆمان بەسەر چوار دەوڵەتی داگیركەردا مافمان لێزەوتكراوە و خۆمان و نیشتمانمان لێكترازێنراوین و بە "بستۆكەیەكی سنوور" كراوینە ژێردەستە و واقیعێكی نا دەستووری و نا ئینسانی بەسەرماندا سەپاوە. بۆ هەموو كوردێكی هۆشیار و دڵسۆز، ئەو واقیعە بۆتە بارێكی گەورەی ژیانی ڕۆژانەمان و پاكمان لێی بێزار و بە ئازارین. واقیعی پەرت پەرتكردنی كوردستان كە من و زۆرێك لە كورد پێی قایل نین و بە هەموو پێوەرێك دەیدەینە دواوە، بەڵام بۆتە ڕواڵەتی دابەشكردنی كوردستان و دەبینرێ‌ و تێیدەگەین، چارەسەری دۆخی ئاوا شتێك نییە بە خەیاڵ و ئارەزوو یا چەك وێنابكرێ‌ و بە ئاسانی چارەسەری بۆ بۆزرێتەوە یا بە هەڕەشە و بە دروشمی نەتەوەیی حیزبێكی نا نەتەوەیی دەمار توندی وەك پە كە كە، خەڵك بەرەو لێواری فەرزكردنی شەڕێكی ناوخۆ ببات كە جگە لە داگیركەران، كەڵكی لێوەردەگرێ‌، دەنا هەر كورد لێی زیانمەند و ماڵ كاول دەبێ‌.
چەند ڕۆژێكە بە ناونیشانی "پە كە كە هەڕەشە لە باشووری كوردستان دەكا" هەواڵی دروستكردنی ڕێكخراوێكی دەمامكداری چەكدار بە حیساب بۆ بەرەنگاربوونەوەی داگیركەرانی توركیا لە باشوور دامەزراوە و دەیانەوێ‌ ئەم بەشە لە چنگ هێرشی تورك ڕزگار بكەن! لە هەواڵی ئاوادا و لە دروستكردنی ڕێكخراوێكی لەو شێوە، هیچ لێكدانەوەیەكی عەقڵانی و مەنتیقی و ئەخلاقی نادۆزرێتەوە، مەگەر ئەوە نەبێ‌ كە ئیدی تەنیا گێڵگەی خاویی نەزۆكی كوردەوارییە ئەو بیرۆكە و ئەو خەونانەی تێدا پەیدا دەبێ‌ و دەبینرێ‌! لەوەتەی پە كە كە دروستبووە، خۆی بە حیزبی سەركردە و بە حیزبی هەموو پارچە داگیركراوەكانی كوردستان دەزانێ‌، لەمەدا هیچ هۆكارێك نییە جگە لە تێنەگەیشتن لە واقیعی سیاسی و خۆپەرستی و باوەڕ نەبوون بە بوونی حیزبێكی دیكە لە سەرانسەری كوردستاندا. بۆچوونی لەو جۆرە جگە لە هەناسە سواری و یەك نەهاتنەوەی عەقڵ لە گەڵ جوگرافیا و مێژوو، چی دیكە نییە، هەڵبەت ڕەگ و بنەماكەشی هەر باوەڕی ماركسی ـ لینیییەكانی پەنجاكان و شەستەكان و دواتری سەدەی پێشووە كە هەر ڕێكخراوێكی لەو شێوە خۆی بە میراتگری هەموو تێكۆشانی نەتەوە ژێر دەستەكان و ستەم لێكراوانی جیهان دەزانی، لە ماوەی حەفتا بۆ هەشتا ساڵێك تەواوی بیرۆكەی چەكداری و توندڕەوی ماركسی ـ لینینی شكستیان هێنا و بە هۆش خۆیاندا هاتنەوە، زۆربەیان بڵاوەی كرد و وازیان لە حیزبایەتی و سیاسەت هێنا یا هیچ نەبێ‌ ڕەخنەیان لە خۆگرت و هەڵایان لە هەڵە و پەڵەی خۆیان دا. 
یەكێك لە بنەمای ئەلف و بێی سیاسەت ئەوەیە توانا و هێزی خۆی بزانێ‌ و مەرجە كەمێك لە دونیا و واقیع تێبگا. كەچی وا تازە بە تازە، ڕێكخراوەكەی پە كە كە لە ڕاگەیەنراوی ناوبراودا، وا خۆ دەناسێنن كە پارێزەری بەها و كولتوور و دەستكەوتەكانی باشووری كوردستانن بە تەواوی پێكهاتە و ئایین و باوەڕ ە جیاوازەكانەوە. دیارە ئەوان پێیان وایە كە لە هەموو ئایین و مەزهەب و فەلسەفە و نەتەوەكانی جیهان گەورەترن بۆیە خۆیان وا پیشان دەدەن كە دەتوانن نوێنەرایەتی گشت ئایین، نەتەوە و ڕێبازێكی فەلسەفی بكەن، خەڵكانێكی وا بیر دەكەنەوە، هەر ئەوەیان لە دەست دێ‌ كە كارەسات دروست بكەن نەك چارەسەری كێشەكان بكەن.
بە ڕاستی ئەوە هەر باری دواكەوتوویی تێنەگەیشتنی كەش و هەوای سیاسی كوردستان و لاوازی هۆشیاری سیاسییە كە حیزبی ئاوا و ڕێكخراوی ئاوای تێدا دێتە كایەوە. پە كە كە هەر ئەوەندە شەرعییەتی شۆڕشگێڕی هەیە كە لە باكووری كوردستان چالاكی چەكداری و سیاسی بكا، نە ئەوان مافی نوێنەرایەتی بەشێكی دیكەی كوردستانیان هەیە نە هیچ حیزبێكی بەشەكانی دیكە مافی دەستتێوەردان و ئاڵۆزكرنی باری كۆمەڵایەتی و سیاسی بەشێكی دیكەی كوردستانیان هەیە، بۆیە حەق وایە پە كە كە واز لە موزایەدەی كوردایەتی و بیری نەتەوەیی بێنێ‌ كە بە درێژایی بوونیان لەو بارەوە ڕاستگۆ نەبوون و هەمیشە ویستوویانە لەو ڕێگایەوە هەستی نەتەوەیی خەڵكی سادەی بەشە داگیركراوەكانی كوردستان بە شێوەیەك بجوڵێنن كە بۆ دژایەتی حیزبە كوردستانییەكان و بۆ بەرژەوەندی خۆیان بێ‌. حەقیش وایە خەڵك و حیزبەكانی بەشەكانی كوردستان لە واقیعی سیاسی بەشەكانی خۆیان تێبگەن و بە هاوكاری و تێگەیشتن بەرنامەی سیاسی خۆیان بە پێی تایبەتمەندێتی سیاسی و كۆمەڵایەتی و هێز، هەر بەشە بەرنامەی تێكۆشانیان دیاری بكەن.
لە ڕوانگەی واقیعی حاڵی كوردستان، با پە كە كە بچێ‌ بەرخۆدان لە باكووری كوردستان بنوێنێ‌ و لەوە زیاتر باری خۆی قورس نەكا و كۆسپ و كارەسات بۆ بەشەكانی دیكە پەیدا نەكا. پە كە كە دەبێ‌ لە واقیع تێبگا و ئەو حەقیقەتە فێربێ‌ كە سیاسەتی حكومەتداری هەرێم لەگەڵ بزووتنەوەی چەكداری و توڕەبوونی ئایدیۆلۆژیا، یەكجار جیاوازن و دوورن لە یەكدییەوە. لەوەتەی حكومەتی هەرێمی كوردستان هەیە (لەگەڵ گەلێك كەم و كورتی و ڕەخنە)، گەورەترین دەسكەوتی نەتەوەی كوردە لە مێژووی تازەماندا، هەموو دڵسۆزیكی كوردستانی دەبێ‌ بە ڕەخنە و داهێنانی سیاسی و هاوچارەنووسی لێی چاك بكرێ‌ و بەرەو پێشەوەی بەرن، بە پێچەوانەوە هەر هەوڵێك بە هەر ناوێكەوە بێ‌ هەرێمی كوردستان بڕوخێنێ‌، ئەوا تاوانی گەورەیە و مێژوو لێیدەپرسێتەوە. 
بەداخەوە لە گەلێك قۆناغدا هەندێك لە سەرانی گرژی پەكەكە چاویان پێهەڵنایە و هەمیشە ویستویانە بیكەنە قوربانی بیری توندڕەوی ماركسی و نەخوێندنەوەی واقیعی سیاسی بۆ دەكەن. ئەگەر بەوان بوایە، هەر زوو ئەو هەرێمەیان هەڵدەوەشاندەوە، مەبەستی سەرەكیشیان هەر ئەوە بوو كە خۆیان كانتۆن و دەسەڵاتی ناوچەیی لێرە و لەوێ‌ دامەزرێنن و لە كۆتاییدا خۆیان بە تاكە نوێنەری كورد پیشان بدەن. بۆیە لەسەر تەواوی حیزبەكانی باشوور پێویستە پێكەوە، ڕاستەوخۆ و دوور لە موجامەلە و شەرم كردن داوا لە پەكەكە بكەن ئیدی یا ئەوەتا خاكی باشووری كوردستان چۆڵ بكەن، یا بە هیچ شێوەیەك ئەو خاكە بۆ تەقەكردن لە توركیا بەكار نەهێنن، هەر تەواو وەك حیزبەكانی ڕۆژهەڵاتی كوردستان كە لە هەڵوێستی بەرژەوەندی كورد و هەرێمی كوردستاندا تا ئێستا خۆیان لە ئاڵۆزكردنی دۆخی هەرێم بە دوور گرتووە. 
دوژمنایەتی توركیا یا لە بەشە داگیركراوەكەی باكووری كوردستان و توركیا دەكرێ‌ یا با بەرۆكی ئەو دەوڵەتە داگیركەرە شۆڤێننییە لە هەر شوێنێكی جیهان هەیە بە خۆپیشاندان و هانابردنە بەر ڕەئی گشتی و ڕێكخراوە مرۆڤدۆستەكان و ئازادیخوازانی نەتەوەكان و وڵاتان بگرن، ئێمە و مانانیش هەمیشە لەو بارەوە هاوبەشیمان لەگەڵدا كردوون و ئەوەندەی لە تواناماندا بووە پشتگیریمان لێكردوون، ئەگەر هەندێ‌ لە سەران و فەرماندەی چەكداری پەكەكە واز لەو سیاسەتە ترسناك و خۆ بە گەورە زانین و نوێنەرایەتی هەموو بەشەكانی كوردستان نەهێنن، چاك وایە هیچ جۆرە هاوركارییەكیان لەگەڵدا نەكرێ‌. لە دۆخی هەرێمی كوردستان و باكووری كوردستاندا، هەموومان ئەو حەقیقەتە دەزانین كە عێراق و توركیاش دوو دەوڵەتی داگیركەر و شۆڤێنین بەرامبەر بە كورد و بە كوردستان، بۆ گۆڕینی ئەو واقیعە، پشوو درێژی و بەرنامەی درێژ خایەن و چاوەڕوانی ڕووداوێكی مەزنی ناوچەیی و نێو دەوڵەتی دەكرێ‌ كە بتوانرێ‌ واقیعی بەشەكانی كوردستان هەڵتەكێنێ‌، ئەو كاتیش هەر بەشە و تایبەتمەندێتی و  حیزب و بەرنامەی بەخۆی دەوێ‌. 
لەو ڕۆژانەدا، كاك عەبدوڵا ئۆجەلانی سەركردەی پەكەكە، چەندان جار داوای لە پەكەكە و كوردی ڕۆژئاوای كوردستان كردووە كە بەرژەوەندی و نیگەرانی توركیا لەو بەشە بە جددی لەبەراچاو بگرن و كارێك نەكەن لە دژی توركیا بێ‌، بۆیە بە هەمان پێوانەی عەقڵی و تێگەیشتنی سیاسی، داوا لە بەرێز ئۆجەلان دەكرێ‌ كە هەمان هەڵوێستی بەرامبەر بە باشووری كوردستان و حكومەتی هەرێم هەبێ‌، ڕەنگە پەیامێكی ڕێبەری پەكەكە بۆ قەندیل و هێزی چەكداریان بە هەر ناوێكەوە هەبن، زۆر لە جێی خۆیدابێ‌ و كورد لە مەترسی و كارەساتی ناوخۆ دوور بخاتەوە و هەرێمی كوردستانیش لە گێژاوی سیاسەتی چەوتی سەرانی چەكداری كەجەكە بپارێزێ‌، بۆ ئەو مەبەستە چاك وایە ڕێگایەك بدۆزرێتەوە كە جەنابی ئۆجەلان پەیامێكی وا بە زووترین كات ڕابگەیەنێ‌.
هەڵبەت ئۆجەلان زۆر چاك لە نیازی هێرشەكانی توركیا ئاگادارە كە مەبەست تەنیا لێدانی هێزەكانی ئەوان نییە لە قەندیل، ئەوە بەشێكە لە نەخشەی هەر چوار داگیركەرەكەی كوردستان بۆ پچووككردنەوەی هەرێم و لە دەستهێنانی كەركوك و نەوت، لە كۆتاییشدا نەهێشتنی قەوارەی هەرێم. دیارە بۆ بەرنگاربوونەوەی مەترسی توركیا و هەر داگیركەرێكی دیكە، بەوە نابێ‌ كە پەكەكە ڕێكخراوی تایبەتی چەكداری بۆ بە گژداچوونەوەی هەرێم و باشوور دروستبكا. هەڵبەت كاری بەو شێوەیە ناچێتە خانەی پاراستنی بەرژەوەندی كورد. 
ئێمە لە بەرامبەر پێشێلكردنی سنووری هەرێمی كوردستان و بوردومان و هەر جۆرە دەستتێوەردانێكی توركیا و ئێران و هەر وڵاتێكی دیكە، ئەو پەڕی دەنگی ناڕەزایەتی توند بەرزدەكەینەوە، بەڵام هەموو ئەوانەی وا تێدەگەن كە هەرێم دەتوانێ‌ هەڕەشە لە توركیا یا ئێران بكا، ئەوا لە سەرەتای پارسەنگی هێزی سەربازی و سیاسی تێنەگەیشتووە. هەڵبەت ئەمە بەو مانیە نییە كە هەرێم هیچ نەكا، دەبێ‌ هەڵوێستی هەبێ‌ و دەشتوانێ‌ شتێك بكا. 
دیارە كاتێك توركیا هێرشی كردە سەر عەفرین، هێزی كورد لە ڕۆژئاوا چی پێكرا بۆ ڕاگرتنی شاڵاوەكە كردی، هەرێمیش هەر ئەوەندی پێدەكرێ‌، لە ئەنجامدا توركیا، ئەو هێزە زەبەلاحە توانی عەفرین داگیر بكا. خۆ هەر بەرخۆدان و بەرگری و توڕەبوون مەرج نییە، دەبێ‌ حسابێكیش بۆ دەرەقەت هاتن و سەركەوتن و ژێركەوتن بكرێ‌. ئەوی ڕاستی بێ‌، ئەگەر لەو كارەساتەشدا هێزەكانی كورد، یەكێتی هاوچارەنووسییان لە بەر چاو بگرتایە، ئەوا دەتوانرا زیانەكانی عەفرین و ئازارەكانیان سووكتر بن.
زۆرترین بینراو
© 2024 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×