کاتێک نایانەوێت تێبگەن... کاتێک ناتوانن تێبگەن
مه‌ریوان وریا قانع
2020-12-08 918
پارتی و یەکێتی و گۆڕان: ”جەختكراوە لەوەی خۆپیشاندانی مەدەنیانەی دوور لە گرژی‌و پەلاماردانی دامەزراوە فەرمییەكان‌و سەروماڵی هاوڵاتیان، مافێكی رەوایە.“
ئەوەی ئەم ھێزانە ناتوانن و نایانەوێت لێیتێبگەن ئەو ڕاستییەیە کە کەس بڕوای بەم جۆرە قسە سواوانە نییە، ئەوان کێیان بۆگیرابێت گرتویانە و کێیان بۆ ئازاردرابێت ئازاریان داوە. زیندانەکانی بادینان پڕن لەو ڕۆژانامەنووس و چالاکەوانانەی کە ھەموو تاوانەکەیان ئەوەیە خۆپیشاندانی ھێمن و مەدەنیانەیان ئەنجامداوە.
لەمەش بترازێت ھەموو منداڵێکی ئەو ھەرێمە ئەو ڕاستییە ئەزانێت ئەم ھێزانە جگە لەزمانی فشاری گەورە، لەتوڕەبوونی کۆنترۆڵنەکراو، لەزمانی پەلاماردان و سوتاندن، لە ھەڕەشەی توندوتیژ، زۆر توندوتیژ لەھیچ زمانێکی تر ناگەن. نە لەزمانی خۆپیشاندانی ھێمن و مەدەنیانە دەگەن، نە لە نووسین و شیکاریی ڕەخنەگرەکانیان، نە لەڕاوێژو نەسیحەتی دۆستەکانیشیان، ئەوان لەدونیایەکدا دەژین کە دونیای خەڵکی ھەرێمەکە نییە، بەکۆمەڵێک کێشەو ململانێی ناوەکیی و دەرەکیی دەسەڵاتەوە سەرقاڵن کە کێشەی خەڵک و کۆمەڵگاکە نییە. ئەوەندەی خەریکی بازرگانیی و کەڵەکەکردنی سەرمایەکانیانن، سەد یەکی ئەوە خەریکی ئیدارەدان و پاراستنی قازانجی گشتیی کۆمەڵگاکە نین.
ساڵانێکە ڕۆژ نییە گروپێکی کۆمەڵایەتیی، کەرتێکی دانیشتوان، توێژێک لە توێژەکانی ئەو کۆمەڵگایە لەسەر شەقامەکان نەبن و بە شێوەی خۆپیشاندانی ھێمنانە داوای گۆڕانکاریی نەکەن. شەقامی شار و شارۆچکەکانی ئەم ھەرێمە لەم چەند ساڵەدا چۆڵ نەبووە. بە دەیان شێوە زەنگی خەتەر لێدراوە، سەرجەمی کێشەکان باسکراون و ناسێندراون. بەڵام ھیچیان ھیچ ئەنجامێکی پۆزەتیڤی نەبووە، ھەموویان بێ کاردانەوەیەکی ڕاستەقینە و وەک ھەواڵی سەر ھەسارەیەکی تر تێپەڕیون. کێشەی گەورە دروستدەبێت، وڵاتەکە لە ڕۆخی ئیفلاسکردن نزیکدەبێتەوە، فۆرمی کوشندە و نەناسراوی ھەژاریی دروستدەبێت، نائومێدیی دەبێتە ئاکاری سەرەکیی کۆمەڵگاکە، خەڵک لە توڕەییدا بایکۆتی ھەڵبژاردنەکان دەکەن، ھەڵەی ستراتیژیی لەدوای ھەڵەی ستراتیژیی ئەنجامئەدرێت، کەچی ھەمان دەموچاو و ھەمان قات لەبەر و ھەمان نوخبە ھەر حوکمڕانن و ھەر ئەوان بڕیاربەدەستن. نەک ھەر ئەمە بەڵکو لەناو ئەو وێرانەیەدا و لەپاڵ ئەو ھەموو ناڕازەیەتیەدا، ئەوان وێنەی منداڵەکانیان وەک جێگرەوە و حوکمڕانی دوای خۆیان، نیشانئەدەن.
ئەگەر خۆپیشاندانی مەدەنییانە و ناڕەزاییدەربڕینی ھێمنانە و ڕەخنەی ڕۆژانەی خراپەکارییەکان لانی ھەرەکەمی کاریگەریان ھەبووایە، ئەگەر سیستمێکی سیاسیی لە ئارادابووایە بیتوانیایە بەڕووی لانی ھەرەکەمی ڕەخنە و ناڕەزایەتییەکاندا کرانەوەی ھەبووایە، لەسەر درۆ و دزیی و خراپ بەکارھێنانێکی سیستماتیکی دەسەڵات کارینەکردایە، وڵاتەکە و دانیشتوانەکەی وەک ڕەعیەت و موڵکی شەخسی خۆی سەیرنەکردایە، ئەگەر ئینسانی ئێمەی وەک مرۆڤێکی خاوەن ماف و خاوەن ڕێز ببینیایە، ئەم دۆخەی ئەمڕۆ دروستنەدەبوو. ئێستا ئیتر نەوەیەک دروستبووە تاقەتی ژیانی لەناو ئەو دونیا گەندەڵ و ئیھانەکەر و داخراو و پڕ ھەژاریی و نەخۆشیی و برسیەتییەدا، نەماوە، نەوەیەک ئەمڕۆکە لە شارەکانی ھەرێمدا بە زمانی سوتاندن و ئاگرتێبەردان و بێباکی لە مردن قسەدەکات. نەوەیەک بەرھەمێکی لۆژیکی ئەو دونیا ناشیرینەیە ساڵانێکی درێژە دەسەڵاتادارنی ھەرێمەکە دروستیدەکەن.