شکست کۆتایی دنیا نیە
عەلی حەمە
2021-11-20 475
کاتێ کۆمپانیای نۆکیا لە پێشخستنی مۆبایلی زیرەکدا لە ئاستی ئایفۆن و سامسۆنگدا شکستی هێنا وەک (حزب ) دەسەڵاتی بەسەر بازارا نەما و هەرەسی هێنا! پاراستنی دەستکەوتەکان قورسترە لە بەدەستهێنانیان .
سەرەتایەکی پێویست
*- کە باڵی کۆماریە راسترەوەکانی فەرەنسا و هاوپەیمانەکانی لە هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٧ لەبەرامبەر پارتە تەمەن یەک ساڵەکەی (بۆ پێشەوە ) ی ایمانویل ماکرون ( کە ٦٦.١ ٪ ی رێژەی کورسیەکان و ژمارەی ٣٥٠ کورسی لە کۆی ٥٧٧ کورسی کۆمەڵەی نیشتیمانی فەرەنسی بەدەست هێنا ) شکستێکی گەورەیان هێنا « ڤالێری بیکریس » وەزیری پێشوی راستڕەوەکانی فەرەنسا وتی ( ئەمە زیاترە لە شکست ، وە کۆتایی قۆناغێکە ) .
*- پارتی کۆنگرەی نیشتیمانی هندی لە ساڵی ١٨٨٥ دامەزراوەو پێشەوایەتی خەباتی نەتەوەیی و سەربەخۆیی هندی کرد و خاوەنی سەرکردەی مێژوویی و کاریزمی غاندی و ، پارتی یەکەمین سەرۆک وەزیرانی هند ( جواهر لال نهرۆ ) و لە ساڵی ١٩٤٧ ەوە و ٦ شەش جار حکومەتی پێکهێناوە و بۆ ماوەی ٤٩ ساڵ وەک حزبی زۆرینە و ٤ چوار جاری تریش بە شێوەی هاوپەیمانێتی حکومەتی پێک هێناوە ، لەگەڵ هەمو ئەو مێژووە و ئەزمونەی کەهەیەتی و دوای زیاتر لە ٦٥ ساڵ سەرکەوتن و حوکمداری وڵاتی هند ، لە هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٤ بەشێوەیەکی بەرچاو رێژەی کورسیەکانی دابەزی و تەنها رێژەی ٨.١ ٪ ی کورسیەکانی بەدەست هێناو بۆ دووەم جاریش لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی ٢٠١٩ نەی توانی ئەنجامێکی زۆر باشتر بەدەست بهێنێ و تەنها رێژەی. ٩.٦ ٪ ی کورسیەکانی بەدەست هێنا لەبەرامبەردا حزبی بهاراتیا جاناتا و هاوپەیمانی نیشتیمانی دیموکراتی ( بەرەی نەتەوەیی توندرەو هندۆسە توندرەوەکان ) رێژەی ٥٥.٩ ٪ ی کورسیەکانی ئەنجومەنی نیشتیمانی هندی بەدەست هێنا و لەهەردوو هەڵبژاردنەکانی ساڵانی ٢٠١٤ و ٢٠١٩ سەرکەوتنی گەورەیان بەسەر پارتە مێژوویی و نیشتیمانی و میراتی کاریزمی غاندی و بنەماڵە دیارەکەی دا هێنا ،
*- پارتەکەی ئەنجێلا مێرکڵی راوێژکاری ئەڵمانیا ( یەکێتی مەسیحی دیموکراتی ) دوای پێکهێنانی ٤ چوار کابینەی حکومەت و ١٦ شانزە ساڵ لە دەسەڵاتدارێتی لە هەڵبژاردنی ئەیلولی ٢٠٢١ دا لەبەرامبەر پارتی سەوز و لیبراڵ و اشتراکیەکانی ئەڵمانیادا شکستیان هێنا .
*- پارتی دادوگەشەپێدانی مەغریبی لەساڵی ٢٠١١ ژمارەی ١٠٧ کورسی و وەک براوەی هەڵبژارن کابینەی حکومەتی پێکهێنا و لە هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٦ ژمارەی ١٢٥ کورسی لە کۆی ٣٩٥ کورسی ئەنجومەنی نیشتیمانی مەغریب بەدەست هێناو ماوەی ١٠ ساڵ سەرۆکایەتی حکومەتی لەدەستدا بوو، کەچی لە هەڵبژاردنی مانگی ئەیلولی ٢٠٢١ دا رووبەروی شکستێکی زۆر گەورەو جەرگبڕ بۆوە و تەنها ١٢ دوانزە کورسی پەرلەمانی بەدەست هێنا کە لەریزبەندی یەکەمەوە دابەزی بۆ پلەی ٨ هەشتەم لە ریزبەندی دەنگی حزبەکاندا !
*- (ێ‌شرەف غەنی ) کتێبێکی بە ناونیشانی ( اصلاح الدولە الفاشلە ) نوسیوە و لە ٢٠١٤/٩/٢١ بە سەرۆکی کۆماری ئەفغانستان هەڵبژێردرا ، گۆڤاری فۆرین پۆلسی وەک یەکێک کە ١٠٠ سەد ناودارترین بیرمەندەکانی جیهان ناوی بردوە ، لە زانکۆی کابول و زانکۆی برکلی کالیفۆرنیا وزانکۆی بەناوبانگ و دیاری ئەمەریکی جۆن هوبکنز خوێندویەتی ، رۆڵی دیاری هەبوە لە پرسی ئەڤغانستاندا و جارێک بۆ ئەمینداری گشتی نەتەوە یەکگرتوەکان و جارێکیش بۆ سەرۆکی بانکی نێو دەوڵەتی پاڵێوراوە ، بەڵام بە هەمو ئەو خەسڵەتە زانستی و زانیاریەی کەهەیبوو بۆ بنیاتنانەوە و بوژانەوە و چاکسازی ئەڤغانستان لەدەستی کۆنەپەرستی وێرانکەر و کاولکارەیەکانی شەڕ ، هیچ کارگەریەکی بۆ ئەو وڵاتە نەبوو لەگەڵ ئەوەش کە ئەو ماوەی ٧ ساڵ لەسەر کورسی سەرۆکایەتی ئەڤغانستان بوو ! بێ هیچ بەرهەم و بێ ئەوەی هیچ شوێنەوارێکی باش بەسەر پرۆسەی سیاسی و هەستانەوەی ئەڤغانستاندا هەبێت لە رێکەوتی ١٥ی ئابی ٢٠٢١ بە فڕۆکە هەڵات و کۆشکی سەرۆکایەتی بۆ بزوتنەوەی تالیبان جێهێشت .
*- (بزوتنەوەی گۆڕان) یش لە جوڵانەوەیەکی جەماوەری و دیموکراتی و خاوەنی چارەگێک کورسی راستەقینەی پەرلەمانی کوردستاندا لە دوو هەڵبژاردنی دوابەدوای یەکدا کە ساڵانی ٢٠٠٩ و ٢٠١٤
٢٥ کورسی و ٢٤ کورسی بەدەست هێناوە بەڵام لە هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٨ ئەم رێژەیە دادەبەزێ بۆ نیوە و تەنها ١٢ کورسی بەدەست دەهێنێت .
لە هەڵبژاردنەکانی نوێنەرایەتی پەرلەمانی عێراقیشدا بە هەمان شێوە (٩ کورسی و ٨ کورسی ) و لە سێیەم هەڵبژاردندا لە ٢٠١٨ رێژەی کورسیەکانی دادەبەزێ بۆ نیوە و تەنها ٥ پێنج کورسی بەدەست هێنا ، بەڵام لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمانی عێراقدا لە ١٠/١٠/ ٢٠٢١ دەچێتە هاوپەیمانیوە لەگەڵ یەکیتی نیشتیمانی کوردستان و شکستێکی گەورەو گورچکبڕی بەردەکەوێ و هیچ کورسیەک بەدەست ناهێنێ ؟
*- سەرۆکی تونس (قەیس سەعید ) لە ئێوارەی یەک شەممەی رێکەوتی ٢٥ی تەمووزی ٢٠٢١ دا پەرلەمانی تونسی هەڵپەسارد و پارێزبەبدی لە سەرجەم ئەندام پەرلەمانەکان سەندەوە و ( هشام المشیشی ) سەرۆکی حکومەتی لەکارەکەی دوور خستەوە چونکە رێژەیەکی زۆری خۆپێشاندەران لەزۆربەی شارەگەورەکان دژی سیاسەتی گشتی دەسەڵاتدارێتی حزبی بزوتنەوەی نەهزەی ئیسلامی تونسی بە ووتنەوەی دروشمەکانی ( الشعب یرید اسقاگ النڤام ، الشعب یرید حل البرلمان ، لا خوف لا رعب السلگە بید الشعب ) لە بەردەم بارەگای پەرلەمان و خەڵکێکی زۆر رژابونە سەر شەقامەکان و لە چەند شارێک هێرشیان کردبوە سەر بارەگاکانی حزبی ناوبراو وەک لە شاری سوسە و صفاقس ، شایانی باسە هەر ئەو رۆژە زیاتر لە ١٠٠ سەد ئەندام و کادر و لەنێویاندا ئەندامی سەرکردایەتی ئەو جوڵانەوەیە وازهێنانیان لە پارتی نەهزە راگەیاند !
*- هەڵەکە لەکۆێدایە ؟
جیاوازیەکی زۆر هەیە لە نێوان ئەوەی کە پارتێکی سیاسی تموحی ئەوەی هەبێ کە حوکمداری وڵات بکات لەکاتێکا ئەو پارتە توانا و دەسەڵاتی بەرێوەبردنی خۆی نەبێت .
پارتی سیاسی بەردەوام لە بەردەم چاووڕای جەماوەردایە لە وەڵامدانەوەی دەنگدەران بۆ پرسە کورت مەوداکانی و لە نێوان پەرەپێدانی ستراتیژ و ئامانجە درێژمەوداکانی .
بەتایبەتی و زۆرجار پارتی سیاسی ناچار ئەکرێت تەرکیز بخاتە سەر قەیرانە دەرەکیە کورت مەوداکان لەسەر حسابی بابەت و کارە ستراتیژیە مام ناوەند و درێژ مەوداکانی ، کە ئەمە هەڵە و پیادەکردنی رێگەیەکی نادروستە و دەرفەتی کەم و لاواز دەدات بە پارتە سیاسیەکان بۆ مانەوەیان لەسەر شانۆی سیاسی هەروەها هەل و توانا و دنیابینی پارتە سیاسیەکانیش بۆ داهاتو و داواکاریەکانی خەڵک و تازەگەریەکانی گۆمەڵگە و گۆانکاریە دیموکراتیەکان ناهێڵێ و لەباردەبات .
زۆرێک پارتە سیاسیەکان سەراپای کار و پرۆژە و ستراتیژی درێژ مەودا و بنچینەیی پارتەکانیان ئەکەن بەقوربانی کاری تاکتیکی و پلانە کورت مەودا و رۆژانەکانی حزب و بەرژەوەندی کەسێتی ، ئەمەش دەبێتە هۆی لاوازکردنی پایە پتەوەکانی حزبی و کاری رێکخراوەیی و رێکخستنی حزبی و هەڵوەشانەوە و ترازانی هێواشی رایەڵە و هێڵەکانی ژیانی رکخراوەیی و سیاسی !
بۆیە بۆ پارتی سیاسی زۆر گرنگە کە توانای ئەوەی هەبێ ئیدارەیەکی سەرکەوتوانەی ستراتیژی خۆی بدات بۆئەوەی توانای جوڵە و چالاکی رێکخراوەیی هەبێ و بتوانێ لەکاتی گۆڕان و ئاڵوگۆڕە کت و پڕەکاندا بمێنێتەوە و خۆی بگرێ ، چونکە بارو دۆخی ئێستا بارودۆخێکە کە بواری ململانێ تیا ناجێگیرە و تارادەیەک و بەردەوام حزبی کۆن ون دەبن و دەسڕێنەوە و حزب و رێکخراوی تازە دەردەکەون .
پارتی سیاسی ئەبێ چاوکراوە و خوێندنەوەی وردی هەبێ و لەگەڵ واقیعی کۆمەڵگەکەی خۆیدا بژی .
لەناو چواردیواری ژوور و نقوم بو لە خەیاڵی سەروەری و چەمکی شۆڕش و رۆژگاری بیروباوەڕەکان و بێ ئاگا لە دنیای بەردەوام لەگۆڕان و خواست و داواکاری نوێ و ململانێی سیاسی و ناوەڕۆک و بابەتی پڕکێشمەکێشی سیاسی و رووداو و کاریگەریە کارتێکەر و نێودەوڵەتی و ناوچەییەکان ، کاری حزبی وسیاسی سەرکەوتوە نابێت و حزب و بزوتنەوە سیاسیەکان دەبنە پاشکۆی رووداوەکان و لەکاروانی بۆ پێشەوە چوی کۆمەڵ و خواست و پێشهات و داواکاریە بنچینەیی و هەنوکەیی و ژیاریەکان دادەبڕێت و جێدەمێنێت .
حزب دەبێ توانای هەڵسەنگاندن و خوێندنەوەی بابەتی بۆ قۆناغ و پێکهاتەی کۆمەڵگەکەی خۆی هەبێت ، دەبێ ئەو جیاوازی و هێڵە هاوبەشانە بدۆزێتەوە کە لەنێوان داواکاری و ئامانجی ناوچە دابڕێنراوەکانی وەک کەرکوک و داقوق و شەنگال و مەخمور و دووزخورماتو دا هەیە و بەبەراورد بە ئامانج و خواستەکانی خەڵکی سلێمانی و هەولێر ، تەنانەت لەناو شارو دەرەوەی شارەکانیشدا خاڵی جیاواز و خواستی جیاواز هەیە .
کۆماریە راسترەوەکانی فەرەنسا باجی هەڵەی گوتاری توندرەوانە و نەتەوەپەرستی و قەتیس بونیان لە بۆتەی کاری تەقلیدی پارتی تەقلیدی و هیچ پێشنیازو بۆچوبێکی نوێ و جیاواز لەوانی تریان نەبوو ، لەبەرامبەردا ماکرون بە زمانێکی نەرمتر و جەخت کردنەوەی لە پاراستنی ئازادیەکان و بەتایبەتی ئازادی دەربڕین و رای ئازاد ، هەروەها پەیامێکی سیاسی دیموکراسیانە تری سەبارەت بە کۆچ و کۆچبەران و ئیسلام و ئیسلامی سیاسی هەبوو ، وتاری کۆتای ماکرۆن بەرلە هەڵبژاردن ماوەی ٧٠ حەفتا دەقیقەی خایاند و وەک خۆیان ئەڵێن بە ( بانگەواز یا رابوونی کۆماری فەرەنسی ) ناوەزەند کرا و پشتگیریەکی گەورەی لێکرا ..
بەڵام لە هند ، واقیع و پێکهاتەی کۆمەڵایەتی جیاواز و بیروباوەڕی نەتەوەیی هندۆسی و گوتاری توندرەوی نەتەوەیی بابەتی (محوری ) ناوەندین و بانگەشەو خواستێکی فراوان و رەگێکی قوڵی مێژوویی و کاریگەری راستەوخۆ و خێرای هەیە لەسەر دەنگدەر و جەماوەری هندۆسی ، حزبی بهاراتیا جاناتای هندستانی جگە لەوەی لەرووی کاری رێکخراوەیی و بنکەکانی بانگەشە و رێکخستندا زۆر سەرکەوتوو بوو بەڵام خاڵی بەهێز و سەرکەوتنەکانی لە قۆستنەوەی ئەو دەرفەتەدا بوو کە رای گشتی هندی رووەو دەمارگیری نەتەوەیی و نەژاد پەرستی هندۆسی هاوتەریب بە گوتاری سیاسی حزب ئاراستە کرد و تەنانەت دژی حزبە مێژوویە کەی غاندی و جەلال لال نهرۆ وەستایەو لە زۆر شوێن و کاتی جیاوازدا بە حزبی نانیشتیمانی و نا نەتەوەیی و خائن وەسفی دەکردن تەنانەت توندرەوی ئەو حزبە بۆ بەدەست هێنانی دەنگی زیاتر و جۆشوخرۆشدانی هندۆسەکان گەیاندە ئەو ئاستەی کەبڵێ و پێشنیار بکات کە وێنەی غاندی لەسەر دراوی ئەو وڵاتە لا ببرێت و پەیکەرەکانی لەببرێن لە شوێنە گشتیەکان …
شکست و دۆڕانەکانی ئەم جوڵانەوە و حزبانە لە هەڵبژاردنەکانی ئەم چەند ساڵەی دوایی و بەتایبەتی هەڵبژاردنەکانی ئەمساڵدا وەک ئیخوانەکان لە میسری عەرەبی وجوڵانەوەی نەهزەی مەغریبی و بەرەی رزگاری ئیسلامی جەزائیری و و بزوتنەوەی نەهزەی تونسی ، ئاماژەو نیشانەن کە خەڵک نوێنەرایەتی پەیام و گوتاری رابردوی ناوێت ، دنیای تازە ، دنیای جیهانگیری و تەکنەلۆژیای زانیاری و پیشەسازی و ئابوری پێشکەوتو و سەردەمی کرانەوە و رای ئازاد و دیموکراسی و بژاردەی ئازادە ، مرۆڤ توانای گەڕانەوەی بۆ ناوژیان و سنور و چوارچێوە تەنگ و تاریکەکانی چاخەکانی کۆن و ژیانی سەپاندن و مەرجداری سەردەمی سەدەکانی ناوەراست رەتدەکاتەوە . سوربون و جەخت کردنەوەی حزبە ئیسلامیەکانی ئەو وڵاتانە جگە لەوەی دوور کەوتبونەوە لە روحی قورئان و پەیامی روحی ، وەک حزبی سیاسی دابڕاو لە بنەما سەرەکیە روحی و ئایینیەکان خۆیان نمایشت کرد و زیاتر لە شێوەی جوڵانەوەیەکی سیاسی رووتدا دەرکەوتن و گۆتارێکی وشک و سواو و پڕ لە خەون و خولیا رابردو . مژدە بۆ ژیانی ئەو دنیای تر و بێ ناوەڕۆک و بێ پەیام بۆ ژیانی ئاسایی و ئێستای خەڵک و ئەو کێشەو قەیرانە گەورانەی کە ژیانی خەڵک و وڵاتی وێران کردوە .
ستەمگەری لەووڵاتانە گەل و کۆمەڵگەی گەیاندبوو بە دوو ڕیانێک ؛ یا چاکسازی دیموکراسی یا کارەسات ، یا سیستمی دیموکراسی یا ناشارستانیەت و وەحشیگەری ، یا رزگارکردنی کۆمەڵگە یا نقوبونی ، یا کاری سیاسی یا شەڕ .
کاردانەوەکانی سەرۆک کۆماری تونس ( قەیس سەعید) بۆ ئەوە بو کە خەڵک و تونس توشی شەڕی ناوخۆ و ئاژاوە و پاشاگەردانی نەبێت و خواست و ویستی خەڵک و شەقام بهێنێتە دی و سنورێک بۆ گەندەڵی و قەیرانەکان بەتایبەتی لایەنی ئابوری و بژێوی خەڵک و ئەو لێکترازان و جیاکاریەی کەلە سیاسەتی هەڵە و کراهیەی بزوتنەوەی نەهزەی ئیسلامی کەوتبۆوە دابنێ و وڵاتی تونس بپارێزێ لە دەستتێوەردانی دەرەکی و وێرانە و کاولکاری و دارمانی زیاتری باری ئابوری و کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی و شارستانی ، هەرچەندە لە رووی تیوری و پرۆسەی سیاسیەوە کارێکی دیموکراسیانە نەبوو ، بەڵام بڕیارێکی سیاسی دروست و کاردانەوەیەکی بابەتی و واقیعی بوو بۆ بارودۆخی خراپی تونس و ئەو ئاژاوە و بەریەککەوتنە سەختەی رۆژانە نێوان خەڵک و حکومەت کەدوور نەبوو سەربکێشێ بۆ شەڕێکی ناوخۆیی کارەساتبار .
• - شکستی بزوتنەوەی گۆڕان بۆ ؟.
بۆ قسە کردن لەسەر شکستی بزوتنەوەی گۆڕان لە هەڵبژاردنی ١٠ /١٠ / ٢٠٢١ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دا توێژینەوە و لێکۆڵینەوەی ورد و بابەتی دەوێت ، چونکە بەشێکی شکستەکە پەیوەندی بە قۆناغێکی دیاریکراو مێژووییەوە هەیە کە هاوشانی رووداو و راپەرینەکانی بەهاری عەرەبی بوو لە ناروونی هەڵوێست و نەبونی گوتاری سیاسی پێویستدا لەو کات و ساتە مێژووییەدا ، وەهەم ئەدای ئەو بزوتنەوەیە لە کاری سیاسی و حزبی و حکومی دا بەدرێژایی زیاتر لە ١٠ دە ساڵ لەکاری حزبی و سیاسی و بەشداریشی لە دوو کابینەی حکومەتدا لە ( ٢٠١٤ و ٢٠١٨ ) دا .
گرفتی گەورەی بزوتنەوەی گۆڕان لەوەوە سەرچاوەی گرت کە لەسەرەتاوە خۆی ساغ نەکردەوە لەنێوان چەمکی ریفۆرمخوازی و چەمکی شۆڕش ، لەنێوان خەباتی جەماوەری هێمانانەی پشو درێژ بە ئامانجی چاکسازی و قوڵکردنەوەی زیاتری دیموکراسی ، لەگەڵ خەباتی شۆڕشگێرانەی توند و یەکلاکەرە و ئامانج لێی بەدیهێنانی گۆڕانکاری ریشەیی و روخانی دەسەڵاتی سیاسی ! کەئەمە دوو بەرەی پێچەوانە و دوو پەیامی جیاوازن لە هەڵوێست و رووبەروو بونەوە و چۆنیەتی مامەڵە لەبەرامبەر دەسەڵاتی سیاسیدا کە ئەم جیاوازیە لەناو بزوتنەوەی گۆڕاندا تێکەڵ و لێڵی و گوتار و پەیام و سەراپای کار و ئەدای ئەندام و هەڵسوڕاو و تەنانەت هەندێ لە هەڵسوراوە دیارەکانی گۆڕانیشی خسبوە ناو گێژاوی دوودڵی و نەبوونی روئیایەکی روون و رێرەوێکی دیاری کارکردن .
یەکێ لە کەموکورتیە باو و نەخۆشیەبڵاوەکەی ناو زۆربەی حزبەکان گرنگی نەدان و بەگرنگ نەگرتنی رۆڵی کاری گروپ و بەدامەزراوەیی بوونە لەبری کاری تاک و رۆڵی تاک و بۆچونی کەسێتی ، ئەوەی هەیە لەدامودەزگا و دامەزراوە زیاتر رۆڵێکی روکەش و لاوەکیان هەیە و بەزۆری لەژێر کارگەری ڕا و بۆچونی سەرۆک و سەرکردە دیارەکاندا هەڵئەسوڕێن نەک دامودەزگا و دامەزراوەی سەربەخۆ و سەربەست .
ناروونی هەڵوێست و ونبونی گوتاری سیاسی و ترس لە جیاوازی و بریاری سیاسی لەچەند رووداو و کارەساتی گرنگ و مێژوویی وەک پرسی ریفراندۆم لە ٢٥ ی ئەیلولی ٢٠١٧ و رووداوی ١٦ ی ئۆکتۆبەری ٢٠١٧ لەدەست دانی کەرکوک و هەموو ناوچە جێناکۆکەکانی کوردستان .
دابڕان و بەهێند وەرنەگرتنی مەترسی کشانەوە و نارەزایەتیەکانی خەڵک لە ریزەکانی بزوتنەوەکە و بەشداری کردنی لە کابینەی حکومەتدا لە ٢٠١٨ کە جگە لە بارگرانی و گەندەڵی زیاتر و سەختربوونی ژیانی خەڵک . حکومەت چ شتێکی تر و چ پرۆژەیەکی گرنگی بۆخەڵکی کوردستان نەبوە ، کەئەمە کایگەریەکی زۆر خراپی لەسەر بزووتنەوەی گۆڕانی لێکەوتەوە .
یەکێ لە پایەگرنگەکانی کاری حزبی راگەیاندن و کاری دیپلۆماسیە ، بزوتنەوەی گۆڕان ئەم بنەما و پایە گرنگانەی پێشخستن و بۆپێشەوەبردنی بزوتنەوەکەی لە باری نەبوون دابون و تائێستاش لەکاری دیپلۆماسی و پەیوەنیدیە سیاسیەکاندا بەردێکی نەخستۆتە سەر بەردێک و لەدەرگای هیچ پەیوەندیەکی نەداوە .
لە رۆگاری ئەمڕۆدا پەیوەندی نێوان دەنگدەر و پارتی سیاسی وەک پەیوەندی نێوان کڕیار و فرۆشگاکان وایە . ئەگەر فرۆشگەیەک پەی بە زەوق و خواست و پێویستی و داواکاری کڕیارەکانی نەبات ، بێشک کڕیارەکانی لێ ئەتەکێنەوە و پەنا بۆ فرۆشگەو بازاری تر ئەبەن .
یەکێ لە هەڵە گەورەکانی تری بزوتنەوەکە کە رۆڵ و کاریگەری خراپی هەبوو بۆسەر دەنگدەرەکانی گۆڕان خراپی و نەگونجاوی کات وساتی هاوپەیمانێتی بوو لەگەڵ یەکێتی ، چونکە هێشتا سزادراوی سیاسی و شوێنەواری ئەو سزایە زۆر دیارو ئاشکرا بەسەر لایەنگران و بەشێکی هەڵسوڕاوانی گۆڕان هەر ماوە و لە بارەدۆخێکی ئاواهاو هەبوونی پێشینەیەکی خراپ و شکست خواردوو لەو شێوە هاوپەیمانیەتیە لەگەڵ یەکێتی ، چۆن ئەکرێ دووجار پەنجەت داخان بێ بەیەک ئاگر !
زۆرێک لەخەڵک لەمەیل و روانگەی خۆیەوە حوکم بەسەر رووداوە مێژوویەکاندا ئەدات ،نەک لە روانگەی پێکهاتە ناوخۆییەکەی لە رێرەوی مێژوودا .
نوسەر وئەدیبی فەرەنسی ( ئەندریە مالرۆ ) ئەڵێ ؛ ( مرۆڤ بەرئەنجامی کۆی ئەو کارانەیە کە ئەنجامی داوە ) .
ئەو ئەنجامەی کە بزوتنەوەی گۆڕان بەدەستی هێناوە بەشێکی هەرە زۆری دەرئەنجام و بەرهەمی کاری سیاسی و حزبی بزوتنەوەکەیە .
لە هەندێ بۆنە و هەڵوێستدا هەندێک لەسەرکردە و هەڵسوڕاوە بەرپرسەکانی گۆڕان تەبەنی جۆرێک لە گوتار و ئایدیۆلۆژی کوێرانەیان دەکرد و ، هەندێکی تریان گلان و شکستەکانیان بەسەرکەوتن لەقەڵەم دەدا و دەیانکردە سەرچاوەی شانازی !
پرسیاری گرنگ و جەوهەری ئەوەیە ئایا بزوتنەوەی گۆڕان دەرفەتی بەخۆداچونەوە و بیرکردنەوەی رەخنەیی بەخۆی ئەدات ؟