ماوەیەکە خۆپیشاندان و ناڕەزاییەکان تەواوی ئێرانی گرتۆتەوە، ئەمەش بۆتە وێردی سەر زمانی میدیاکان و هەرکەسە بە پێی تێڕوانینی خۆی قسەی لەبارەوە دەکات. پێش هەموو شتێک گرنگی ئەم خۆپیشاندانە لەوەدایە، هەڵگری مەشخەڵی ئەم خۆپیشاندانانە، " ژن" ە، ئەمەش یەکەمجارە لە ئێراندا، ژن ببێتە سیمبوڵی راپەڕین یان شۆڕشێک. خۆی لە خۆیدا ژن مانای ژیاندۆستی دەگەیەنێت، لەپەنا ئەوەشدا تەواوی دروشمەکانی تریش بەهەمانشێوە گوزارشت لە ژیاندۆستی دەکەن لە پێش هەموویانەوە " ئازادی" هەربۆیە دروشمەکانی ئەم خۆپیشاندانانە، گوزارشت لە ژیاندۆستی دەکەن و موژدەی داهاتووییەکی پرشنگداریشیان پێیە، هەرچەندە بەداخەوە لێرەو لەوێ هەڵسوکەوتی نامرۆڤانە کراوە، بەتایبەتی بەرامبەر بە هێزە ئەمنییەکان.
گرنگی شەقام لە ئێران
بە پێچەوانەی وڵاتانی تری خۆرهەڵاتەوە، هەمیشە شەقامی ئێران رۆڵی گرنگی لە مەیدانی سیاسییدا بینیوە، بەتایبەتی لەم سەد ساڵەی پشوودا. سەرەتا پیاوانی ئایینی رۆڵی سەرەکییان دەگێڕا لە جووڵاندن و ئاڕاستەکردنی شەقامی ئێرانیدا، بۆ نموونە لە سەدەی 19 دا گەورەترین بزووتنەوەی جەماوەری کە بە شۆڕشی " تەباک" ناسراوە، لەلایەن ئایەتوڵا شیرازییەوە شەقامی ئێرانی لە دژی دەسەڵاتدارای ناوخۆیی و بیانی جووڵێنرا. پاشانیش لە سەدەی بیستەمدا، چ لە شۆڕشەکەی موسەدەق بۆ خۆماڵیکردنی نەوت و چ دژایەتییکردنی شۆڕشی سپی شای ئێران، پیاوانی ئایینی رۆڵی بەرچاوییان هەبوو. دواجاریش لە شۆڕشی گەلانی ئێراندا دژ بە رژێمی شاهەنشاییشدا، پیاوانی ئایینی رۆڵیان هەبوو، هەرچەندە لەوکاتەدا زیاتر رێخکراوە چەپ و خوێندکاران و گەنجان رۆڵیان هەبوو. بەڵام ئەمجارە بۆ یەکەمجارە شەقامی ئێرانی لە دژی پیاوانی ئایینی دەجوڵێنرێت، ئەمەش جیاوازیییەکی ئێجگار ریشەییە لە شەقامی ئێرانیدا. ئەمڕۆ ئەوانەی کە رۆژانە دادەبەزن، دژی حوکمی پیاوانی ئایینین و داوای ئازادیی و باشترکردنی بژێویی ژیان دەکەن.
کورد و شەقامی ئێران
هەمیشە کورد رۆڵی هەبووە لە رووداوە سیاسییەکانی ئێراندا، بەڵام هیچ کاتێک وەکو ئەمجارە نەبۆتە پێشەنگی هەموو گەلانی ئێران و مەشخەڵی شۆڕشی گرتۆتە دەست. لێرەدا ژنێکی کورد دەبێتە سیمبوڵی شۆڕش و راپەرینێک بۆ هەموو گەلانی ئێران، لەهەمانکاتیشدا ئەو دروشمانەی کە ئەمڕۆ بۆتە دروشمی شۆڕشەکە، لەلایەن کوردەوە دانراوە. لە هەمووشی گرنگتر حزبە کوردستانییەکانیش لە رێگەی " ناوەندی حزبە کوردستانییەکان" رۆڵێکی بەرچاویان هەبووە لەم رووداوە سیاسییە گەورەدا. لەکاتێکدا لە ناوچەکانی تری ئێران تاوەکو ئێستا هیچ لایەنێکی سیاسیی ئێرانی رۆڵی بەهێزیان نییە.
لێرەدا گرنگە ئەو ناوەندە هەموو حزب و لایەنە کوردییەکان بگرێتەوە، هەروەک چۆن لە سەرەتای راپەریندا بەرەیەکی کوردستانی فراوان هەبوو، هەرچەندە بەداخەوە دواتر ئەم بەرەیە نەیتوانی حوکمێکی دادپەروەرانە و ئازاد و باش بۆ باشووری کوردستان بەرهەم بهێنێت.
دیاردەی دزێو و خراپ
بەداخەوە وەکو هەموو شۆڕشێک کۆمەڵێک رووداوی ناخۆش و دزێویش لەم راپەرینە جەماوەرییانەدا بینیمان، بەتایبەتی ئەوەی پەیوەندی بە مامەڵەی خراپی خەڵکیە لەگەڵ هێزە ئەمنیەکانەوە هەیە، ئەم دیاردەی تۆڵەسەندنەوەو رشتنی خوێن و رق و کینەیە، لە جیاتی سوود بە خراپ دەشکێتەوە بۆ سەر بزووتنەوە جەماوەرییەکە، نابێت خەڵكی بۆ لابردنی دەسەڵاتێکی خراپ، شێوازی خراپ بەکاربهێنن، چونکە هەموو دیاردەیەک کە رێز و شكۆی مرۆڤ بشکێنێت، بە خراپ بۆ سەر بزووتنەوەکە دەشکێتەوە، چونکە سبەی هێزێکی تر دەسەڵات دەگرێتە دەست، شەرعیەتی شۆڕشگێری بە خۆی دەدات، کە هەموو نەیارانی لەناوبەرێت.
شۆڕش یان چاکسازی؟
لێرەدا چ لەناو خەڵکی و چ لەناو دەسەڵاتداران و دەزگاکانی حکومەتی ئێراندا، قسەوباسی زۆر لە بارەی چاکسازیی و گۆڕانکاری ریشەیی دەکرێت. لەناو خەڵکیدا قسەوباس تەنها لە رووخانی ئەم رژێمەیە، هەرچەندە بەشێکیش لەو باوەڕەدان کە دەکرێت چاکسازی لەم رژێمەدا بکرێت، ئەمەش لە ترسی دروستنەبوونی پشێویی و نائارامی، یان ترس لە داهاتووی خراپتر کە حوکمێکی سەربازیی و دیکتاتۆری بێتە سەر دەسەڵات. لێرەدا بە بڕوای من زۆر گرنگە چ خەڵکی و چ دەسەڵاتدارانیش ئەگەر بتوانن هەوڵی چاکسازی بددەن، بەتایبەتی ئەوەی پەیوەندیی بە ئازادییە سیاسی و مەدەنییەکان و باشترکردنی بژێویی ژیانە. بۆ کوردیش گرنگە پێش هەموو شتێک داواکارییە نەتەوەییەکانی لەپێش هەموویان مافە کەلتووریی و سیاسیی و ئابوورییەکانی لە ئێرانی داهاتوو دیاری بکات. لەهەمانکاتیشدا چ لەگەڵ دەسەڵات و چ لەگەڵ هێزە ئۆپۆزسیۆنەکانی تری ئێران، هەماهەنگیی و پەیوەندی هەبێت.
بەدڵنیاییەوە ئەم خۆپیشاندانانەی ئێران، رۆڵ و کاریگەری گەورەیان دەبێت بەسەر هەموو گەلانی ئێرانەوەو هەنگاونانیشە بەرەو قۆناغێکی نوێ تر، کە تەواو جیاواز دەبێت لەوەی پێشتر.