دانوستانی یاساکان رابگرن!

چیمه‌ن محه‌مه‌د ره‌شید
  2025-01-26     254

یاساکان لە سەبەتەیەکدا دەربڕینێکی گونجاوە  لە پێگەیەکی ئەلکترۆنی بینیم بۆ مامەڵە و دان و ستان لەسەر  دەنگدان و دەرچونی یاسا لە عێراقی ئەمڕۆدا بەکار هاتووە مەبەست لێی دەرچونی چەند یاسایەکە  بە دان و ستان و ڕازی کردن و جێبەجێکردنی داواکاری لایەنەکان .
عێراق لە سێ پێکهاتەی  سەرەکی: کورد و شیعە و سونە (بێگومان پێکهاتەی تریش هەیە) پێکهاتوە.
ئەم پێکهاتانە ڕۆژانێک بەیەکەوە لەدژی رژێمێک  لەسەنگەرێکا  جەنگان و قوربانیان دا  بە هۆی ستەم و تاوان  و چەوسانەوە لەلایەن ئەو رژێمەوە ، دوای روخانی ئەو رژێمە بەیەکەوە عێراقێکی نوێیان پێک هێنا و دەسەڵاتەکانیان لەسەر بنەمای ئەو پێکهاتانە دابەشکرد. و فیدراڵی بۆ هەرێمی کوردستان لەدەستوردا چەسپا.

پێکهاتەکان لەهەریەک لە ئەنجومەنی نوێنەران ، حکومەت وسەرۆکایەتی کۆماردا دەسەڵاتیان دابەشکرد (   بێجگە لەوەش بێگومان لە کۆمسیۆن و دادگای فیدراڵی.. تاد ).

لە  مێژوی عێراقدا ، وڵاتی نێوان  دوو ڕوبار
  " الرافدين  یان بين النهرين" یان میزۆپۆتامیا  شارستانیەتی سۆمەری، بابل،  ئەکەدی، ئاشوری... هەبوون کە لە مێژووی هەمو  مرۆڤایەتیدا ولە گەشەکردنی کۆمەڵگەکاندا رۆڵی بەرچاویان هەبووە و کاریگەرییان هەر ماوە.
هەروەها ئەگەر سەیری مێژوی عێراق بکەین لە خوێندەواری و رۆشنبیری بەهەمو بوارەکانی لە پێشکەوتنێکی بەرچاوو لە پێش زۆر وڵاتەوە بووە .

لە مێژوی نزیکتردا هێنانی کارەبا و تەلەفزیۆن و زۆر شتی تری شارستانی... بۆ عێراق لەپێش زۆر وڵاتەوە بووە.

لەبواری یاسادا حاموڕابی بە چەندین سەدە پێش زاین و  ٣٨٠٠ ساڵ پێش ئێستا یاساکانی بۆ پاراستنی مافی مرۆڤ و بەتایبەتیش مافی ژنان   داناوە .

بەڵام بەداخەوە  هەندێک جار ئەو نیەت و کردارانەی عێراقی ئێستا  لەگەڵ ئەو رابردووە پرشنگدارە ناگونجێت.
ئەو دیمەنەی  هەندێ جار لە عێراق  دەبینرێت ئەوەی لە بەرژەوەندی ، یان داواکاری  بەشێک  بێت بە بێ ئەوەی بەرژەوەندی و رەزامەندی گشتی لەسەر بێت ئەوەجئبەجێ دەکرێت ئەمەش  دیمەنێکی نادیموکراتی و نامرۆڤانە پیشان دەدات و بەرجەستە  دەکات .
لەعێراقی ئەمڕۆدا، لەگەڵ هەر هەنگاوێک  بەرەو دیموکراسی، هەڵنوتانێک روودەدات و بەرەو قۆناغێکی دواکەوتوو ی دەبات .
یاسا ئەو بنەمایانەیە رەفتاری تاکەکان رێک دەخات
ئەرک و مافیان لەکۆمەڵگە دیاری ئەکات، لە بنچینەدا یاسا بەمەبەستی کۆمەڵگەیەکی رێکخراو و بەردەوامە، کار بۆ دەستەبەرکردنی داد و یەکسانی دەکات و پارێزگاری لەمافی تاک و کۆمەڵگە دەکات .
لەهەمان کاتدا دەبێت هۆکارێکی گەشە کردن و بەرەو پێشەوەبردنی کۆمەڵگە بێت نەک کۆت و بەند کردنی .

ئەگەر پێکهاتەکان بە سازان وڵات بە ڕێوە دەبەن و  بە ڕێکەوتن  پۆستەکان لەناو حزب و پێکهاتەکان دابەش دەکەن،  وە خۆیان زۆر ئەرک و مافەکانیان بەپێی یاسا و بە گوێرەی پێکهاتەکان دابەش   کردوە(   بێگومان پێویستیەکی قۆناغەکە  بوە و باشترین بژاردە بوە  )   ،
و سازان لەسەر هەندێ کێشەو بوار دەکەن
ئەوا دەبێت ئەرکی پاراستنی مافی سەرجەم  تاکەکان لە ئەستۆی خۆیان دابنێن و بە بەرپرسیارێتییەوە ئەو ئەرکانەی کۆمەڵگە بخەنە سەرشانیان و بە دادوەری جێبەجێی بکەن ،   بەتایبەت  یاسا دەبێت لە پێناو پاراستنی مافی مرۆڤ و تاک و هەموان بێت.
هەندێ یاسا وەک یاسای باری کەسێتی پەیوەندی بە تاک بەتاک و هەمو کچ و ژنان و خێزانێکەوە هەیە  ناکرێت بەخواستی لایەن و بەگفتوگۆ  یان فشار و دان و ستانی یاسایی بەڕێوە بچێت، دەبێت ناوەڕۆکی یاسا و کاریگەریەکانی و بنەماکانی مافی مرۆڤ  و تاک حوکم بکات نەک هیچ شتێکی تر  .
دان و ستان  رێکارێکی گونجاوی کاری سیاسی و حزبییە بەڵام  ناکرێت دان و ستانی یاسایی بکرێت و یاساکان بخرێنە تای تەرازوویەکەوە کاتێک زۆر ناهاوسەنگیش بێت  و بە بێ ئەوەی قەناعەت و بڕواش هەبێت بڕوات.

ئەمڕۆ عێراق ، ئەگەر هەڵوەستەیەک نەکات و بە وردی هەنگاوەکانی نەنێت، خوێندنەوە بۆ تاک و بەش و گشت نەکات پێگەی عێراق لەناو سیستمی جیهانی لە ئاستێکی شیاو بە رابردوو و بنیاتنانی پتەو بۆ داهاتوو نەکات بە بنەما ئەوا بناغەیەکی تۆکمەی نابێت و هەرەس و داڕمان مەترسی سەرو ئەو بناغەیە ئەبێت.

لەکاتێکا ئەو  دەنگدەرانەی  دەنگیان بەو پێکهاتەو ئەندامانە  داوەو متمانەی تەواوی خۆیان داونەتێ
بەهیوای ئەوەی بەرەو کەناری ئارامییان  ببات و مافەکانیان بەدی بێت  ، لەبەرئەوە واپێویست ئەکات لەئاستی ئەو متمانەیە دابن و دەنگدەرەکانیان دڵنیا بکەنەوە کە دەنگ و متمانەیان لە دەستێکی ئەمیندایە.

زۆرترین بینراو
© 2025 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×