ماستەر لە کۆمیۆنیکەیشن ـ دانیمارک
میشێل فۆکۆ دبێژیت رەنگە مرۆڤەکان ئاگاداری کردارەکانیان بن، بەڵام لە دەرەنجامی کردەکانیان هیچ نەزانن. یا بە واتایەکی تر رەنگە مرۆڤەکان لە حەزوخولیایەکی شاراوەوە حەز بە قسەکردن بکەن، بەڵام هەرگیز بیر لە دەرەنجامی وشەکانیان نەکەنەوە.
مرۆڤە بێ خەیاڵەکان ترسی دونیاو دەرەنجامی بریارەکانیان ئەیانترسێنێ، هەربۆیەش ئەم تایپە هیچ بریارێکی عەقڵانی و مانادار نادەن و خۆیان ڕادەستی زەمەن و بریاری باش و خراپی بکەرو کاراکتەرەکانی ترەوە کردووەو بە ئەنقەست لە دەرەوەی کۆمەڵگادا سەرقاڵی سەرخەوشکاندن و قەیلولەیەکی عەسرانەن و نقەیان لێوەنایەت. ئەم توێژە تەنانەت لە قسەکردنیش کەوتوون و چارەنووسی خۆیان داوەتە دەست قەدەرو رووداوەکانی ناخی کۆمەڵگاو نە لە ئێستا ئەژین و نە رۆئیایەکی رۆئیایەکی رۆشنیان بۆ داهاتوویانەوە هەیە.
ئەم تایپە تەنانەت لە دەربڕین و قسەکردن و دەنگ هەڵبڕینیش تۆقیون و زاتی ئەوە ناکەن شتێک بێژن، تەعبیر لە دونیابینی و بۆچوونەکانی خۆیانەوە بکات.
قسەکردن و لێدوان، وتارخوێندنەوەو وەستان لەبەردەم گوێگران و بینەران و بیسەران, هونەر و لێوەشاوەیی و توانستە. کردەیەکی مێدیایی و هەڵگری زۆرترین تایبەتمەندیە.
ئاخاوتن لەبەردەم مایکی دەزگاکانی راگەیاندن یا خوێندنەوەی وتارێکی ئینشایی یا ئەبستراکتی سیاسی، ئابوری، ئەدەبی و….هتد، وێنای تواناو شارەزایی و ئاستی بروابەخۆبوونی کەسی وتارخوێنە. هێمایەکی زیندووە بۆ دەرخستنی ئاستی ئەکادێمی و ئەدەبیی قسەکەر و دەرخەری ئاستی فکرو هزرو رۆشنبیری و قسەزانیەکەیەتی.
ئاخاوتنی رۆژنامەنووسی نمایشێکی گونجاوو هەستیارە بۆ خستنەرووی تواناو کەسایەتی وتاربێژ. هەروەک وێنای کەسایەتی ئێستای و ئاستی توانای کۆنترۆڵ کردنیەتی بەسەر دۆخی ئێستاو ئاگاداربوونی لە رووداوەکانی پانتای کۆمەڵگاداو هەست کردن بە مەترسی یا ئاڕاستەی رووداوەکانەوە.
شێوازی وتارخوێندنەوە ئاستی هۆشیاری و توانای زاتیی قسەکەر دەخاتە نمایشەوەو ئەشێ رۆڵێکی کاریگەرو بەهێز لە قەناعەت پێ کردنی خوێنەران و بینەران و بیسەرانەوە لە دوای خۆی بەجێ بهێڵێت.
لەکاتی لێدوان و کۆنفرانسی رۆژنامەگەریدا، وتارخوێن بەهیچ شێوەیەک بۆی نیە نوێنەرایەتی بیروبۆچوونە تایبەتی و شەخسیەکانی خۆیەوە بکات و سەکۆی وتارخوێندنەوە وەک مینبەری پروپاگندە بۆ بیروبۆچوون و دیدگاشەخسیەکانی بەکار بهێنێت.
وتاربێژ یا قسەکەر یا وتەبێژ پێویستە هەڵگری هزرێکی کراوەو زمانێکی پاراوو دەرکەوتنێکی پرۆفێشناڵ و بە توانا و ئارام و لەسەرخۆو نەرم و نیان بێت. نەک بە فڕێدانی قسەی بازاڕی یا هەڵچون و ناوو ناتۆرە دۆزینەوەو پەلاماردان و هێرش کردن بۆ سەر کەسێک یا توێژێک و وەسفی دیاردەو حاڵەتێک ، هەوڵی گەیاندنی پەیامە رۆژنامەوانیەکەی بدات و پێی وابێ ئەمە باشترین مێتۆدە.
قسەکردن بۆ جەماوەر هونەرێکە مرۆڤ ئەتوانێ لە رێگەی بەشداری کردن لە خولی ڕاهێنان و ئامادەسازیەوە فێری بێت و شارەزایی بەدەست بهێنێ. مامەڵەکردنی وشەو ڕستەسازی و دەستەواژە ئەدەبی، سیاسی، ئابوری، کۆمەڵایەتی و رۆژنامەوانیەکان، پێویستی بە توانایەکی زۆر باشی زمانەوانی و هونەری دەربڕینە.
هەموو پەیامێکی رۆژنامەوانی لە سێ بەشی سەرەکی پێک دێت:
١- وشەو دەستەواژەکان
هەڵبژاردنی وشەو دەستەواژەکان لە هەر پەیامێکدا تەنیا 7% پەیامەکە پێک دەهێنن. هەڵبەت جۆری وشەو دەستەواژەکان و چۆنیەتی بەکارهێنانیان لە ڕستەدا، رۆڵێکی گەورەیان لە شێوازی فۆڕمگرتنی ستراکتۆری پەیام و بەهێزی یا بێ هێزیەکەیدا هەیە.
٢- تۆنی دەنگ
تۆنی دەنگ، بەرزی و نزمی دەنگ و رۆڵی قوڕگ لە ئەدای وشەکان 38% پەیام پێک دەهێنێ. بەرزی و نزمی و تۆنی دەنگ کاریگەریەکی گەورە لەسەر گوێگرو بینەروبیسەران جێ دەهێڵێ و ئەشێ کار بکاتە سەر تێگەیشتنی وەرگری پەیام و سەلماندنی ڕاستی و دروستی پەیامی قسەکەر، یا هۆکاری نێزاری و توورەیی گوێگرانەوە.
٣- زمانی جەستە
شێوازی وەستان و جۆری جوڵە لە کاتی خوێندنەوەی وتار ، 55%ی پەیام پێک دەهێنێ و هەڵگری گەورەترین هێزی کاریگەرە لە پێکهاتەی پەیامدا.
سەردەمی ئێستا بەهۆی گەشەی سەرسووڕهێنەرو خێرای تێکنۆلۆجیاو شۆڕشە یەک لە دوایەکەکانی زانیاری و دونیای باڵادەستی فرە رەهەندی سۆشیال مێدیاوە، سەردەمێکی پانتافراوان و فرەرەهەند و تا بڵێی هەستیارە.
مرۆڤەکان رۆژانە هەر بە هۆی تێکنۆلۆجیاو تۆرەکۆمەڵایەتی و تی ڤی و دونیای دیجیتالیەوە توانای دەست ڕاگەیشتنیان بەهەموو جۆرەکانی ماس مێدیاو سەرچاوەکانی زانیاریەوە هەیە. ئەم دۆخەی ئێستا دونیایەکی بەرهەم هێناوە بچوکترین جوڵە لەو سەری دونیا بە چرکەیەک ئەگوازرێتەوە ئەمسەری دونیا و هەزاران شرۆڤەو ڕاڤەی بۆ دەکرێت و هەموانیش دەرفەتی دەست پێڕاگەیشتنی سەرچاوەو بنەوانی زانیاریەکەیان بۆ رەخساوە.
ئەوەی دەمێنێتەوە شێوازو مێتۆدی ڕاڤەکردنی مرۆڤەکان و ئاستی تێگەیشتن و روناکبیری و هۆشیاری و دۆخی سایکۆلۆجیای تاکەکان و رووبەری کۆمەڵگایە، وەک گشت یا تاکێک ڕاڤەی پێدراوە مێدیایی و زانیاریەکان دەکەن و تێگەیشتنێکی گشتی یا تایبەتی لێوە بەرهەم دەهێنن.
لەهەر حاڵەتێکدا هۆشیاری و بروابەخۆبوون و و زیرەکی و توانای دەربڕین و پاراوەیی زمانی ئەدەبی و زمانی جەستە، لە بەخشینی بەها یا بێ بەهاکردن و لە جوانی خستنی پەیامی رۆژنامەوانی رۆڵێکی گەورەیان هەیە.
دواجار قسەکەر یا وتارخوێن هاوشێوەی بکەرێک و کاراکتەرێکی بەهێزو هۆشیارو بە ئاگا یا بێ هێزو لەرزۆک و تووڕە، رۆڵی لە گەیاندن یا کوشتنی پەیامدا هەیە و ئەشێ وێنای کۆی ئەو دامەزراوەیە بکات، ئەو نوێنەریەتی.