ئایا میللەتی كورد پێویستی بە مەرجەعییەتە؟

بەهادین نوری
  2019-09-10     1552
  لەم ماوەیەی دواییدا قسەوباسێ پەیدابوو كە ئەم هەرێمە پێویستی بە مەرجەعێ هەیە ، واتە پێویستی بەكەسێ هەیە كە لەسەرووی هەموو كەسێك و هەموو هەیئەت و دەسەڵاتێكەوە بێ و هەرچی وت دەبێ بێموناقەشە جێبەجێ بكرێ . 

جاران پاشا ئەو مەرجەعە بوو ، دەسەڵاتی ئاینی و دنیایی لەدەستدا بوو ، هەرچی بووتایە وەكو یاسا دەبوو جێبەجێ بكرایە . شیعەكان دەوڵەتیان نەبووە ، لەبەر ئەوە وەزعێكی تایبەتیان هەبوو ، پیاوی ئاینی گەورە – ئایەتوڵایەك – دەبووە مەرجەعێكی ئایینی ، حەرام و حەڵالی بە فتوایەك دیاری دەكرد . كە ئەوانیش بوون بەخاوەنی دەوڵەت پاشا بوو بەسەرچاوەی هەموو دەسەڵاتێكی ئایینی و دنیایی . 

ئێستەش لە ئێراندا هەروایە . ئایەتوڵلا خامنەئی سەرچاوەی – مەرجەعی – هەموو دەسەڵاتێكی ئاینی و دنیاییە بە ناوی ( ولایەتی فقیهەوە ) . 
     
لە عێراقدا ، ئەگەر چی شیعەكان زۆرینەی دانیشتوان بوون ، لە ٥٠٠ ساڵی دەسەڵاتی ئیمپراتۆریەتی عوسمانیدا والیەكان هەر لە سونەكان بوون و قەت شیعە نەكراوە بە والی . پاش ڕووخانی ئیمپڕاتۆریەتی عوسمانیش ئیستیعماری بەریتانی لەیەكەم رۆژی دەسەڵاتیانەوە هەر لەسەر ڕێبازی عوسمانیەكان ڕۆیشتن تا ١٩٤٧ كە بۆیەكەم جار سالح جبر كرا بە سەرەك وەزیری عێراق بەهیوای ڕازیكردنی شیعەكان و بەدەستهێنانی بێدەنگی بەرامبەر سەپاندنی پەیمانی پۆرتسموس . لەبەر ئەوە شیعە نەیانتوانیوە سەرچاوەی حكومڕانی لەخۆیاندانێن ، بەڵام هەمیشە مەرجەعی ئایینی لەخۆیان بووە . ئێستە سەید عەلی سیستانی مەرجەعە . 
    
هێندەی من بەئاگابم ئەم جۆرە مەرجەعیەتەی كەباس دەكرێ لەمێژووی كوردا نەبووە . بۆ ماوەیەكی درێژ شێخەكانی قادری و نەقشبەندی بوو بوون بە جۆرێ لەمەرجەع بۆ دەروێش و سۆفیەكان . ئەمە پرسێكی ئاینی بوو بەس ، تایبەتیش بوو بەو كەسانەوە كە دەروێش یان سۆفی بوون . جگە لەمەش بۆ ماوەیەكی كورت لەساڵی ١٩٧٤ – ١٩٧٥ ، گەلی كوردی باشور مەلامستەفای قبوڵ كرد وەك و سەركردە و مەرجەع و بەتەمای سەركەوتن و سەربەخۆیی بوو . بەڵام مەخابن ئەو هیوایە بۆ سەركەوتن لەسەر پایەیەكی لمین دانرابوو چونكە جڵەوی ئەسپەكە درابووە دەستی شای ئێران و ئەنجامیش ئەو داڕمانە ترسناكەبوو كە لەئازاری ١٩٧٥ بینیمان . ئەم پڕۆژە خەیاڵیە جارێكیتریش لە ٢٥ ئەیلولی ٢٠١٧ تاقی كرایەوە و ئەنجامەكەشی ئەو كارەساتە گەورەیە بوو كەدیمان . 
     
مەرجەعیەت بەم شێوازەی كە ئەمڕۆ لای ئێمە باس دەكرێ بە هیچ جۆرێ لە كۆمەڵگەی پێشكەوتوودا ، لەگەڵ دیموكراسی و سەردەمی گڵۆباڵدا ، لەگەڵ بیروبۆچوونی عیلمانیدا جێگەی نابێتەوە . ئەو جۆرە مەرجەعە كە لەسەرۆكایەتی لیژنەیەك یان ئەنجومەنی چەند حیزبێكدا خۆی دەبینێتەوە هیچ پێوەندیەكی بە بزاڤی دیموكراتی هاوچەرخەوە نیە و تەنها هەوڵ و كۆششێكە بۆ پەردەپۆشی مەرجەعیەتە ئایینیەكە ، دەیانەوێ بەكراسێكی تازەوە ، بەناوی ئەنجومەنی  ئەحزابەوە دیكتاتۆرێكی تازە بسەپێنن . بەڵێ دەكرێ سەرۆكی حیزب ببێ بە مەرجەع لەناو حیزبەكەی خۆیدا بۆ كاروباری حیزبی – سیاسی - .. بەڵام لەسەر چ بنەمایەك دەبێ بە مەرجەع بۆ كۆمەڵگە ؟ ئەم شێوازە لەمەرجەعیەت واتای گەڕانەوەیە بەرەو دواوە بەهەزار ساڵ !
     
بەڵێ چەرخی دیموكراسی و پێشكەوتن و گڵۆباڵیش دەبێ مەرجەعیەتی خۆی هەبێ بۆ كاروباری گشتی ، ئیداری و سیاسی و ئابووری وڵێ‌ت . بەڵام ئەم جۆرە مەرجەعیەتە دەبێ خودی كۆمەڵگە بۆ خۆی دروستیبكات لە رێگەی هەڵبژاردنێكی دیموكراتی ئازادی خاوێنەوە ، وەكو ئەو هەڵبژاردنانەی لەوڵاتە دیموكراتیەكان دەكرێ ، نەك ئەم هەڵبژاردنە درۆینە پڕ لە تەزویر و ساختەكاریەی كە لەعێراق و كوردستاندا دەكرێ و پەرلەمانێكی پڕ لەعەیب و ناشایستەی پێ پێكدەهێنرێ . مەرجەعیەتی پتەوی بێ لەكەی ڕاستەقینە بۆ كۆمەڵگە تەنها لە ڕێگەی دیموكراسیەوە بەدەست دێ . ئەو دیموكراسیە ئەمڕۆ لای ئێمە نیە ، بەڵام بەڕێوەیە بۆ ئایندە .
زۆرترین بینراو
© 2024 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×