پشتیوانکردنی بەغدا رازیبوونە بەهەژموونی ئێران

نەوزاد جەمال
  2019-12-02     797
لەدوای مانگێک زیاتر لەناڕەزایەتی جەماوەریی لەحکومەت، ئەوەی چاوەڕوانکراوبوو هاتەدی: دەستلەکارکێشانەوەی سەرەک وەزیران. لەڕواڵەتدا 'مەهدی' قوربانیدەرەکە، بەڵام ئەمە سەرەتایەکی نادیاری دۆخی ئێراقە کە وەک لەوتارێکی پێشووتردا ئاماژەمپێکردووە بە 'لوبنانکردنی' شەمەندەفەرێکەو سەرڕێکەوتووە.
ئەوەی جێی پرسیارە، بۆ لەسەرووبەندری خۆپێشاندانەکانی ناوەڕاست و خوارووی ئێراقدا، هەرێم پشتیوانی لەکابینەکەی 'مەهدی' کرد؟ هەڵبەت، چەندە پاساوی بابەتیش لەو پشتیوانیکردنەدا هەبێت، بەجۆرێک رازیبوونە بەباڵادەستی ئێران لەنێو کاروباری ئێراقدا. وەلێ راستیەکە ئەوەیە؛ هەژموونەکە نەک هەر لەناوەندی بڕیارو هێزەچەکدارەکاندا زەقە، بەڵکو لەئاڕاستەکردنی سیاسی هەرێمیشدا رەنگیداوەتەوە.
لەسەرەتادا پشتیوانی 'مەهدی'و پشتکردنە خۆپیشاندەران، ئاماژەگەلێکە کە ئەو راستیەی سەرەوە دەسەلمێنێت. هەژموونی ئێران تەنها لەرووادەوەکانی ئۆکتۆبەرەوە نییە. بەڵام، کارەساتی ئۆکتۆبەر دەرخەری نەخشی راستەوخۆی سیاسی و سەربازی ئێرانە. بەتایبەت بەرامبەر هەر مەیلێکی سەربەخۆخوازی.
بێگومان، ئێران پێویستییەکی بوونەکی بە ئێراقە. نەک هەر لایەنە مەزهەبیەکە یان جوگرافیای لکاو یان مێژوویەکی پڕکێشمەکێش لەسەر خاک و ئاو و دیمۆگرافیا، بەڵکو ئێراق مەیدانێکیتری بەرەوڕووبوونەوەی هەژموونی ئەمریکایە. هەروەها، گیرفانێکی پڕو بازاڕێکی گەرمە کە لەکاتی ئابڵوقەکان بەسەریدا، فریای ئابورییە سەختەکەی دەکەوێت.
سەرەڕای ئەوە، رژێمی ئێران کین و رقێکی مێژوویی لەوڵاتی ئێراق هەیە. رەنگە ئەوە بۆ پێش سەرینەی کۆماری ئیسلامی بگەڕێتەوە. بەڵام، جەنگی وێرانکاری هەشت ساڵەی ئەو دووهاوسێیە، بزمارێکی چەقیوە لەتابوتی پەیوەندییەکەدا. لەبەرئەوە، دوای کەوتنی رژێمی بەعس، سەرانی ئێران چاویان تێبڕیوە. راپۆرتەدزەپێکراوەکانی ئەم دواییە، بەڕوونی ئاماژە بەباسکی سیخوڕەکانی ئێران لەنێو دامەزراوە هەستیارەکانی ئێراقدا دەکەن. رەنگە، ئێران لەتۆڵەی جەنگی هەشتساڵەدا بەزیادەوە هەناوی ئێراق هەڵبداتەوە. لەلایەک دادۆشینی سامانی سروشتی و ئەودیووکردنی ملیارەها دۆلار تا ئاڕاستەکردنی سەرانی حکومەت و رۆڵی لەبڕیارەستراتیجیەکاندا بەزەقی دیارە.
کەواتە، بەغدا لەتارانەوە ئاراستەدەکرێ و حکومەت پێکدەهێنرێ و دەگۆڕدرێ. رۆڵی ئێران لەشکستی ریفراندۆم و ناچارکردنی بەپاشکۆیەتی ناوەندەوە تا پشتگیری تەواوی 'مەهدی' دەستیاوی تارانە. بەتایبەت، رۆڵی پیاوەناسراوەکە بە 'ئاغاسلێمانی' لەمەیدانەکەدا دیارە. ئەمە فاکتێکە کە دۆکیمنتەکان دەیسەلمێنن و پێویستناکات لێرەدا باسیبکەمەوە.
  لەخۆپیشدانە جەماوەریەکاندا هەرێم کە پشتگیری کابینەی ئێستای کرد، بەپاساوی ئەوەی هۆکاری سەرجەم کێشەکان، خودی مەهدی نییە. بەڵکو، ئەنجامی شکستی حوکمڕانی کابینەکانی پێشووترە. وەلێ، هەرێم کۆمەڵێک ترس و هاوکات تەماعی لە پشتگیرییەکەدایە. یەکەم، بۆ دەربازبوون لەگرفت و قەیرانی دارایی و موچە، پێویستی بەناوەندە. چونکە، هیچ گەرەنتیەک نییە کە بەلابردنی مەهدی، رێکەوتنەکە بەردەوام بێت. هەروەها، ترسی تەنینەوەی خۆپیشاندانەکان و پەڕینەوەی بۆ ناو واقیعی سیاسی هەرێم. چونکە، ئەوەندەیتر دەیخاتە نێوان بەرداشی بەغداو ناڕەزایەتی خەڵکی هەرێمەوە. هاوکات، خواستی لەسەردانی بەغداو دووپاتکردنەوەی پاڵپشتیکردنی حکومەتەکەدا، کۆمەڵێک ئیمتیازاتی مادی و پۆست و بەردەوامی پێدانی مووچە وەک "بەڵێن" مسۆگەربکات.
بەڵام، پشتیوانییەکە هەڵەیەکی ستراتیجیە. لەکاتێکدا شەقامی ئێراق تەواو هەراسانەو هەژاوە، داوای گۆڕانکاری ریشەیی دەکات. بەجۆرێکیش رای گشتی جیهانی پشتگیری شەقام دەکات. چونکە، داواکارییەکان کە هەر لەخزمەتگوزاری و بنیاتنانەوەوە تا دادی کۆمەڵایەتی و بوژانەوە ژێرخان، هاوکات پرسی هەژموونی راستەوخۆی ئێران درێژدەبێتەوە، تەواو رەوان.
رەنگە، لایەنی نێوخۆیی -رکابەرەکانی مەهدی- گوتاری شەقام بۆ ئەجێندایتر بقۆزنەوە. بەڵام، دواجار هەر پرسی هەموارکردنەوەی دەستور، بەهێزبوونەوەی ناوەندو سنووردارکردنی هەرێمی بەدواوەیە. جائەوە بەکشانەوەی مەهدی بێت کەروویدا یان تەنانەت بەمانەوەی مەهدیش لەژێرباری فشاری نێوخۆیی و دەرەکیدا، دەبووە ناچارییەکی سیاسی. سیاسەتی لەقاڵبدانی هەرێم ئامانجی دەوڵەتەکانی دەوروپشتەو لەسەروویانەوە ئێران.
بەدیوێکیتردا خۆپیشاندان و ناڕەزایەتییەکان، باشترین دەرفەت و بیانووشە بۆ ناوەندی بڕیار لەبەغدا کە خۆی لەبارگرانی سیاسی و دارایی و هەرێمی رزگارکات. ئەمەش، لەڕێی هەڵسەنگاندنەوەی پێگەی هەرێم و ئەو قەیرانانەی لەفرۆشتنی نەوت و گرێبەستی نادیارەوەیە، دەبێتەوە بەکارتی سەپاندنی هەژموون.
 کەواتە، پاساوی گۆڕینی هەڵوێستی ناوەندو مەرجیتر بەبیانووی ناڕەزایەتی شەقام و قەیرانی دارایی-سیاسیی، ئەگەری کراوەن و هەردەم کارتی بەهێزن دژ بەهەرێم. ئەگەر ئەم خۆپیشاندانانە بەماکیاجکردنی رووخساری کابینەکەو دەرکردنی بڕیار تاڕادەیەک دامرکێنەوە، رێگرنییە لەوەی جاریتر سەرهەڵداتەوە.
هەرێم بەناچاری و وەک ئێران پێیوایە بەرژوەندی لەخۆپیشاندان و لێکەوتەچاوەڕوان نەکراوەکانیدا نییە. لەکاتێکدا تێکشکان و لاوازکردنی هەژموونی ئێران لە بەغدا، پرسی کات و بڕێنراوەیە. دواجاریش، خۆپیشاندانەکان خودی ئێرانی گرتەوەو بۆتە ماتەووزەیەکی پیشخواردوو.
 ئەو سیاسەتەی کە هەرێم لەسەریدەڕوات: خۆتێوەنەگلاندن و خۆدوورخستنەوە لە هەر مەترسیەک، گەرەنتی هەمیشەیی تێدانییە. لەکاتێکدا گەورەترین دەستکەوتی هەرێم لەسێ دەیەدا، سەقامگیریی و پاراستنی ئاسایشە، نەک مۆدێلیکی حوکمڕانی باش. هەر ئەو فاکتەش وایکردووە کە وڵاتانی دەرەوە سەرباری تێبینی زۆریان لەسەری چاوپۆشیبکەن. بەڵام، سەرهەڵدانی خواست و ئەگەریتر، ئەو چاوپۆشییە ناباتەسەر.
تەنانەت، لەپێناو رەوشی هەرێمی و نێوخۆییدا، هەرێمی کوردستان بەرامبەر پارچەکانیتر بێهەڵوێست بووە. دیاریترینیان هێرشی تورکیایە بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان. سەرەڕای ئاگاداربوونی لەئەنجێندای تورکی/ رووسی کە لەمیانەی سەردانەکەی وەزیرەکەی روسیا بۆ هەرێم، هەرێم بێهەڵوێست بوو! لەوەش بەدواوە ناڕاستەوخۆ پشتگیری هەژموونی ئێرانی کرد بەپشییوانی کابینەی مەهدی.  ئێستەش کە کابینەکەی مەهدی هەڵدەوەشێتەوە، ئیتر هەرێم جارێکیتر بۆ ناو چوارگۆشەی سفر گەڕایەوە!

وتاری زیاتر

زۆرترین بینراو
© 2024 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×