مرۆڤــ، مرۆڤە نەك سەرمایە و كەرەسە

د. صەباحی غالیب
  2020-03-28     872

                                             "ڕاستەوخۆ بۆ بەرپرسیارانی بەهیممەت و جوامێری ناو پارتی و یەكێتی"


یەكێك لە بابەتە بایەخدارەكانی لێكۆڵینەوەی سەرەتایی كە زۆری لەسەر نووسراوە، تێڕوانینی مرۆڤە بۆ خۆی، هەڵبەت دەبێ‌ مرۆڤــ لە خۆی بكۆڵێتەوە و بەقوڵایی بێ‌ بنی خۆیدا بچێتە خوارەوە، ئەوجا دەتوانێ‌ شتێك لە دەورو بەر و سروشت هەڵبكرێنێ‌، خوێندنەوەی مرۆڤــ و هەڵدانەوەی لاپەڕەكانی گەورەیی ئەو، هەنگاوی یەكەمە بۆ لێكۆڵینەوەكانی دیكەی بەدەوری مرۆڤدان. مرۆڤــ یەك حەقیقەت و یەك بنەمایە، ئەگەر بە پێی ئارەزووی پەتی و لێكدانەوەی ناكامڵ و ڕێبازی فەلسە كە دوایی دەكرێتە ڕێبازی حیزب و دەسەڵاتی شمولی، تێڕوانینەكان جیاوازبن، بەڵام خەڵك پێبزانێ‌ یا نا، بیردۆز هەست بكا یا نا، دەبێ‌ زۆر چاك ئەوە بزانین كە بۆچوونی جیاواز تاكێتی حەقیقەتی مرۆڤــ بە ئاستەمیش لەق ناكا، هیچ بیرێكی ئینسانانە ئەگەر تۆزقاڵێك مرۆڤدۆستی تێدابێ‌، ناتوانێ‌ لە پایەی بەرزی مرۆڤــ دالەنگێنێ‌، مەگەر بەهێزی چەك و زۆرداری و ڕژێمی داپەڵۆسەر و زۆرداری، جیاوازییەكە بەسەر خەڵكدا بسەپێنرێ‌.
جێگای بەرزی مرۆڤــ لە گەردووندا لای ئاییندار و بێ‌ ئایینی بە ویژداندا دەردەكەوێ‌، جیاوازییەكە ئەوەیە لە ئاییندا كە لێرەدا من مەبەستم ئیسلامە بە بەرزترەوە هەڵدەنرێ‌، لەبەر ئەوەی لە ئیسلامدا گەورەیی مرۆڤێك بەقەدەر گەورەیی هەموو مرۆڤایەتی و گەردوونە، ئەوانە بۆ خۆشی و ئاسوودەیی مرۆڤــ خولقێنراون. كاتێك ئایدۆلۆژیا لە پێناوی فەرمانڕەوایەتی و دەسەڵاتدا كاردەكا، مرۆڤی لێدەبێتە ئامراز و لە لە گەڵ ئامرازەكانی دیكەی ماددەدا مامەڵەی لەگەڵ دەكا، وای لێدێ‌ مرۆڤــ بە چاوی سەرمایەوە تەماشا دەكرێ‌، ئەوەش هەر لە سنووری بیری ساكار و قسەی ڕووتدا خۆی نانوێَنێ‌ بەڵكو لە واقیعدا لە پێناوی ماددەیەكی كەمیشدا قوربانی بە مرۆڤــ دەدا. 
نموونەی دالەنگانی مرۆڤــ بۆ خوار ماددە و ئامراز، لە هەموو بزووتنەوە ئیسلامییەكانی سەدەی بیست و تا ئێستاش، هەروەها ڕژێمە ماركسییەكانی سەدەی بیستەم و  حكومەتانی سەرمایەداری لە جیهاندا، پاكیان كە بۆ گرتنە دەسەڵات كاردەكەن، هەر یەكەیان دروشمی ڕێبازی خۆیان بۆ فریودانی نەفام و گەوج بەكاردێنن، وەختێكیش دێتە سەرتەختی دەسەڵات، مرۆڤیان لا بێ‌ نرخترین سەرمایەیە. لە مێژووی ڕژێمە سۆسیالیستییەكاندا هەر لە سەردەمی ئەوەی پێی دەوترێ‌ شۆڕشی ئۆكتۆبەری 1917 تا سەردەمی گۆرباچۆڤــ، هەزاران قەسابخانە بۆ جوتیار و كرێكار و ڕووناكبیری ناماركسی یا نابەدڵبووی ماركسی بەلای سەركردایەتی حیزبی شیویعی، كە بە دژی شۆڕش تاوانباردەكران، بە ناوی شۆڕشەوە نەك كوژراون، بەڵكو بێ‌ ناونیشان و گۆڕ و شوێنی شاردنەوەشیان ون كراون، تازەترینیان شاڵاوی هەرە دڕندانەی دەوڵەتی چین و حیزبە شمولێكەیەتی بەرامبەر هەر ئینسانێك كە كۆمۆنیست نەبێ‌، خۆ ڕژێمی كۆریای باكوور هێندە خراپە، لە مێژووی 70 ساڵەیدا نەك ساڵێك ئیسراحەت لەو وڵاتە نەبووە، تەنانەت چركەیەكش پەیدا نەبووە خەڵك بە ئارزوی خۆی هەناسەیەك هەڵكێشێ‌. بەرهەمی توند و تیژی بزووتنەوە ئیسلامییەكان، ئەوانەی بەناوی جیهادەوە تفەنگیان لەشانكرد، كاراساتی وایان ناوەتەوە، دۆزەخیان بەر لە هەموو كەس بۆ موسڵمانان داخستووە، ئەوجا بۆ خەڵكی دیكە، گومان هەڵناكرێ‌ دوو ڕژێمی شیعەگەرێتی ئێران و توركیای ئیسلامی ئێردۆغانی، لە دڕندەییدا بە جۆرێكن، یەكەمیان ڕووی شاهانی ستەمكاری ئێران و دووەمیشیان سوڵتانی عوسمانی و ئەتاتوركیان كەمتر ڕەش كردەوە. ڕژێمە سەرمایەدارییەكانیش بە تایبەتی لە سەردەمی دوای شۆڕشی پیشەسازییەوە لە نێوان 1760 ـ 1820، داگیركردنی وڵاتانی جیهانیان تەواوكرد و شوێنێك نەما بۆ سەرچاوەی ماكینەی پێشەسازی نوێ‌ و كەرەسەی خاو، تاوانی دژی مرۆڤایەتی تێدا ئەنجام نەدەن. هیندۆسەكانی جیهانیش لە هندستان، بۆرما و سیریلانكا بە هەمان شێوە، لەو سێ‌ وڵاتەدا هەموو ستەم و ئیرهابێكیان بەرامبەر بە موسڵمان و غەیرە هیندۆسیان لە وڵاتتەكانیاندا بەكارهێناوە، هەرچی ڕژێمی دیموكراسی، تۆتالیتاری، سۆسیالیستی و نیو لیبرالیزم و هیدیكە هەن لە منداڵدانی ئەو ئایدۆلۆژیانەوە هاتوونەتە مەیدانەوە.
مرۆڤــ مرۆڤە، ناكرێ‌ بەشتێكی دیكەی بچوێنی، وەختێك دەوترێ‌ مرۆڤــ گەورەترین سەرمایەیە، مانای وایە مرۆڤــ وەك كاڵایەك تەماشا دەكرێ‌ و نرخی بۆ دادەنرێ‌ جا با نرخەكە زۆر زۆریش بێ‌، مرۆڤێك خۆی بە شایستەی پلەی مرۆڤایەتی ببینێ‌، چۆن نرخ بۆ خۆی دیاری دەكا، هەڵبەت لە دەستە وشەی "مرۆڤــ گەورەترین سەرمایەیە" ئەو گەورەترین سەرمایەیە بە پێی كات و شوێن (زمان ومكان) لە گۆڕاندایە، واتا مرۆڤــ لە هەندێك شوێن گرانە لە هندێك شوێنیش هەرزانە! كە ئەوە بە سووك تەماشاكردنی خاوەنەكەی و مرۆڤایەتییە.
لەناو ڕۆنراوەكانی (خلق) خودا دا، هەرچی هەیە لەسەر زەوی، لە ئاسمانەكان و لەناو زەریا هەر هەموویان بۆ ئاسوودەیی و كەڵك لێوەرگرتنی ژیرانەی مرۆڤــ خولقێنراون. بۆ پیادەكردنی دەرخستن و بەگەڕخستنی مەزنی مرۆڤن، جگە لەوەی مرۆڤـ دەبێ‌ لە خۆی بگا، ئاواهاش فەرمانڕەوایان كە مەرجە خاوەن ئەخلاق بن ئەو ڕۆڵە ببینن، ئەم كێشەی داماوی مرۆڤایەتی بەدەست ڤایرۆسی كۆڕۆناوە، خۆی لە خۆیدا تێڕوانینی بەرتەسكی حكومەتان و سیاسەتە بەرامبەر بە مرۆڤــ، بە گەورە تەماشاكردنی هەموو شتەكانی دەرەوەی مرۆڤــ، هەر لە ئابووری و تەكنۆلۆژیاوە تا بوارەكانی دیكە، وایان كردووە كە دەسەڵاتدارانی جیهان هەموویان بێ‌ غەم بن لە تێكدانی سروشت و ژینگە و فەزا و زەریا، ئەمە زۆری دەوێ‌ و وا بە ئاسانی باس ناكرێ‌. بە دڵنیاییەوە كێشەی هەرە سەرەكی بۆ سوككردنی مرۆڤــ حكومدارنی سەرانی جیهان و فەرمانڕەوایانی دیكەی ئێرە و ئەوێن، هەر یەكە بەپێی دەسەڵات و هێزیان، دیارە هۆكاری ئەو داڕزانەش لە فەرمانڕەوایەتیدا دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی ئابووری و سەرمایە بە پلەی یەكەم وەردەگیرێ‌ نەك فیكری مرۆڤــ سالاری، بە مانایەكی دیكە، شتێك لە مەیدانی حكومدارێتیدا نەماوە جگە لە ستراتیژێتی داگیركردن و بەرژەوەندی لە ڕێگای هێز و پێشكەوتنی تەكنۆلۆژیاوە نەبێ‌، ئەگەر فەرمانڕەوایانی جیهان بیرنەكەنەوە لە پێناوی مرۆڤایەتیدا نەك تەنیا مرۆڤی ڕۆژئاوایی یا ڕوسی، چینی و یابانی و هیدیكە، ئەوا مرۆڤایەتی دەستدەخرێتە قوڕگی و زۆری پێناچێ‌ لەناو دەبرێ‌. 
لەم ڕۆژانەدا لە هەرێمی كوردستان، هەواڵی دووبارەبوونەوەی گرژی و شەڕ، لە نێوان هەندێك لایەنی یەكێتی و پارتی بڵاوبۆتەوە، تەواوی كوردی هەموو جیهان و دۆستەكانیشمانی نیگەران كردووە. لێرەدا بەهەر دوولای نەبوونی بەرپرسیارێتی دەڵێم و دەنووسم: دەبێ‌ ئێوە بزانن لە زۆرانبازی ئێوەدا، حەق و ناحەق نییە، سەركەوتن و ژێركەوتن نابینرێ‌، ئەوەی بۆتان تۆمار دەكرێ‌، خۆپەرستی و ئارەزووی خۆهەڵكێشان و نەبوونی بەرپرسیارێتییە، لە هەمان كاتدا نەبوونی هەستی كورددۆستی و نەبوونی گیانی مرۆڤدۆستییە. بۆیە داوا لە هەموو ئەو ژن و پیاوە بە هیممەت و جوامێرانەی ناو هەردوو حیزب دەكەم، بكەونە نێوانەوە ئاگری فیتنەیی دژ بە كورد و پایەی هەرە بەرزی مرۆڤــ دامركێننەوە، سەردەمی زۆر شت نەما، ڕۆژی لە خۆگەیشتن و هاەوكارییە، دەبێ‌ هەمووتان بزانن، ناشێ‌ دەستەیەك، گەڵەگایی بەسەر قەدەری هاوبەشی كوردبوون و كوردستانی بوون و ژیانی پێكەوەی هەموومان بكەن. دڵنیاشم خەڵكی بە هیممەت كەم نین، بەوە كۆتایی دێنم و هەر ئەوەندە دەڵێم:    
نرخ دانان بۆ مرۆڤــ و مرۆڤــ بەشەڕدان، سوكایەتی ڕەهایە بە مرۆڤایەتی، گەورەترین تاوان بە كوشتدانی مرۆڤە لە پێناوی بیری تەسكی خۆپەرستی، هەرگیز ناكرێ‌ و نابێ‌ مرۆڤــ بخرێتە بازاڕەوە بۆ فرۆشتن و بۆ كوشتن، مرۆڤــ مرۆڤە.

زۆرترین بینراو
© 2024 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×