بەهمەن تاهیر نەریمان

ئەو قسەیە ڕاستە کە ناتوانین لەسەر زەوی گەلێک بێ ئاین یان ڕێوڕەسمی ئاینی بدۆزینەوە، چونکە مرۆڤ بونەوەرێکی دینییە. ئەو وتەیەش ڕاستە کە لەسەر زەوی گەلێک نییە بێ هونەر و گۆرانی و سەما و هەڵپەڕکێ، چونکە مرۆڤ بونەوەرێکی هونەرییە. دین و هونەر سەرچاوەی ڕەسەنیان نە دەسەڵاتە و نە سەرمایەیە، بەڵکو چاوگەی ڕەسەنیان ئەو بەشەی مرۆڤە کە نە پارە و نەدەسەڵات ناتوانێت تێری بکات، ناتوانێت بۆشاییەکانی پڕبکاتەوە. 
هونەر و دین، ئەگەر دەسەڵات و سەرمایە بەلاڕێیاندا نەبات، هەردووکیان لەسەر ناوچەیەک کاردەکەن کە ناوچەی مادە و موڵکداریی نییە، بەڵکو ناوچەیەکە مادە و موڵکداریی ناتوانن هیچ لەو شوێنەی مرۆڤ بکەن، تەنها هونەر و ئاین دەتوانن بچنەناو ئەو شوێنەی مرۆڤەوە و تێری بکەن. ئەوەی ئەم ئەرکە جێبەجێدەکات بریتییە لە هونەر و دین، بۆ تێگەشتنیش، دەکرێت ناوچەکە بەناوچەی نامادی یان ڕۆحی ناوببەین.
ئاین و هونەر تێرکردنی ئەو ناوچە ڕەسەنەی مرۆڤیان لەسەرە؛ کە نە جیهانی ڕووەکەکان هەیانە و نە جیهانی ئاژەڵەکان، هونەریش ئاینی تێرکردنی ئەو ناوچەیەیە کە مرۆڤ دەباتەوە بۆ حەوانەوە و پشوو، پشوویەک لەپاش ئەوەی مرۆڤ لەناوچەی موڵک و دەسەڵات ماندوو دەبێت، پەنا بۆ هونەر و ئاین دەبات و لەسایەیدا دەحەوێتەوە؛ تا بە ئۆخژەنە ڕۆحییەکی خۆی بگاتەوە.
کاتێک هونەر و ئاین لەتێرکردنی ناوچە ڕۆحی و ئەبەدەییەکەی مرۆڤ دەترازێن، ئیتر دەبنە ئامرازی تێرکردنی دەسەڵات و موڵکداریی، لێرەوە ئاین و هونەر لە ناوچەی موڵک و دەسەڵات، ئیش بۆ خۆیان ناکەن، ئیش ناکەن بۆ تێرکردنی ناوچە نامادییەکەی مرۆڤ، بەڵکو کاریان پێ دەکرێت بۆ ناوچەکانی تێرکردنی دەسەڵات و موڵکداریی، دین و هونەر خۆیان نین و خودی موڵکداری و دەسەڵاتە بە ڕەنگی دین و هونەر؛ خۆیان گۆڕیوە و ماسکی تریان پۆشیوە. 
لەمێژوودا، شەڕی ئاینەکان، شەڕی ناوچەی دەسەڵات و موڵکداریی مرۆڤەکان بووە، بەڵام بە دەمامکی دینەوە، موڵکداریی و دەسەڵات، ناوچەی خۆپەرستی و دنیاپەرستی و بەکۆیلەکردنی ئەوی ترە، ناوچەی زەلیلکردن و زەبرو زەنگە، ناوچەی هەژمون و جەبرە. ناوچەی هونەر و ئاین، کە ناوچە ئەبەدییە ڕۆحییەکەی مرۆڤە، ناوچەی شەڕ و ململانێ نییە، بەڵکو ناوچەی ئارامی و ئاسودەییە، ناوچەی نەرمونیانی و ڕەوشت و سەنگینییە، ناوچەی عیشق و ژیانی مرۆڤانەی پوخت و هەماهەنگبونەوەیە لەگەڵ ژیان و سروشت.
لەناوچەی هونەر و ئایندا؛ تەنها مرۆڤ هەیە، تەنها مرۆڤیش ئەم ناوچەیە دەناسێت، هەر بۆیەشە تەنها مرۆڤ پێویستیی بە هونەر و دین هەیە، لەناوچەی دەسەڵات و موڵکدا مرۆڤ و ئاژەڵ هاوبەشن، هەر بۆیە هەردووکیان بۆ ململانێ و مانەوە لە ژیاندا، لێکچونیان زۆرە، هەر لە بەکارهێنانی زەبرو زەنگەوە؛ تا خوێن و مەرگ کەوڵەکەیان جیایە و گەوهەریان یەکە.
ئاینی ناو دەسەڵات و هونەری ناو دەسەڵات، هەرگیز ئاین و هونەری ناوچە ڕۆحی و ئەبەدییەکەی مرۆڤ نین، ئیتر دەبنە هونەر و دینی ساختە، هونەر کە دەچێتە ناو دەسەڵاتەوە تەنها خەریکی وەسفکردنەو دەتوانێت بەشان و باڵی دەسەڵاتدا هەڵبدات، دەش توانێت ئەوانەی دژی دەسەڵاتن؛ نزم و نابوتیان بکات. لەم کاتەدا هونەر دەکرێت ببێتە ئامرازێک بۆ جوانکردنی سیمای ناجوانی دەسەڵات، کە دەچێتە ناو سەرمایەوە، دەبێتە ئامرازێکی سەرمایەدار بۆ لەخشتەبردنی کڕیار و جوانکردنی کاڵای سەرمایەدار.
ئاینی ناو دەسەڵات، یەکێک لە کارەکانی بریتییە لە وەسفکردنی دەسەڵاتی ڕەسمی، ئیشی ئاین لەناو دەسەڵاتدا، وەک هونەر ئاسان دیاریناکرێت، جەگە لە وەسفکردنی دەسەڵات، بێئەندازە ئەرکی پێدەسپێردرێت، ئاین لەناو دەسەڵاتدا ئەوندە لە ئەرکە ڕۆحییەکەی خۆی دادەڕنرێت تا ئەو ئاستەی خەڵک ناتوانێت سنووری نێوان ئاین و دەسەڵات جیابکاتەوە، ئیتر ئاین دەبێت بە دەسەڵات و دەسەڵات دەبێتە ئاین، لەقۆناغی ئاینی ناو دەسەڵاتدا؛ دڕەندەترین دەسەڵات دەتوانێت لەبەرگی دیندا لافاوی خوێن بەناوی خواوە هەڵبسێنێت. لەکەوڵی ئایندا دەسەڵات سوکایەتی، خوێنڕشتن، جنێو، بە ئەرکی خۆی دەزانێت، کۆیلەکردن، سەبایاکردن، موڵکداگیرکردن، نەک تەنها بە پێویست دەزانێت، بەڵکو بە ئەمری خوداشی دەزانێت. مەلا هەڵۆ کە جوێن و ناوزڕاندن بەرنبەر خاتونێکی وەک (ماریا هەورامی) بەکاردێنێت، وەک واجب و خێرێکی ئیلاهی ئەم جوێنانە دەدات.
کاتێک مەلا هەڵۆ جوێن بە (خاتوو ماریا هەورامی) هونەرمەند دەدات، ئەوە ناوچەی دەسەڵاتی مەلا هەڵۆیە لە بەرگی دیندا هاتۆتە زمان و جوێن دەدات، بارگەکانی دەسەڵاتخوازیی ناوچەی دەسەڵاتی خاڵیی دەکاتەوە، نەک ناوچەی ڕۆحیی و هەقیقی دین، لەم ساتەدا دین و دەسەڵات بە ئەندازەیەک تێکەڵکراون، مەلا هەڵۆ کاتێک جوێن دەدات، ڕەنگە نەشئە بی گرێت، ئەوە نەشئەی هەستکردنە بە دەسەڵات، نەک نەشئەی تێرکردنی ناوچە ڕۆحییە ڕەسەنە دینییەکە، بەڵام ئەو ڕەنگە فامی ئەم تێکەڵبون و شوێن گۆڕییە نەکات، چونکە نەشئەی دەسەڵات، وەک نەشئەی موڵک، بەرچاوی زانین دەگرێت و ناوچەکانی دین و هونەر و دەسەڵات و موڵک تێکەڵبەیەک دەکات و مرۆڤ بەئاسانیی توانای لێکجیاکردنەویانی نییە، بەتایبەت ئەقڵێکی سەلەفی ئەوە هەر خۆی بەرهەمی قەیرانی بیرکردنەوەی دروست و لەدەستدانی بیرکردنەوەی ئازادە و خۆی کۆڵەوارە لە بیرکردنەوەدا، ئیتر چۆن پەی بەم جیاوازییە دەبات! جا لەبەر ئەوەی ئەم جۆرە مەلایە بەرهەمی سەلەفییەتیشە، سەلەفییەت بۆ خۆی دەسەڵاتە لە وێنە هەر ترسناکەکەی دەسەڵاتدا، ئەو وێنەی کە لە یەکەم ڕۆژی دروستبوونی سعودییەوە ئەو وڵاتە بەڕێوەدەبات و وڵاتیان بەناوی بنەماڵەیەکەیانەوە ناوناوە.
مەلا هەڵۆ کە بە زمانێکی ڕاسیستانە دەڵێت(دەڵە هەورامی)، ئەوە لەو کاتەدا هەستکردنە بە زاڵێتی و ئەو لەناوچەی (هەژمونیی کۆمەڵایەتیی) لایەنگرانییەوە ئەو دەسەڵاتە شکدەبات و جورئەت دەکات ئەوە بە خاتونێکی ئازاد و هونەرمەند بڵێ، هیچ پەیوەندیی بە تێرکردنی ناوچەی ڕۆحیی دینییەوە نییە، ئەم مەلایە سیما سەلەفییەکەی(زیاتر لە قبزەیەک ڕیش و بەرسمێڵێکی کورتکراوە و گووپێکی توکنی هەڵنەگیراو) وا بۆ خەڵکی دەردەخات ئەو نوێنەری ناوچەی دینیی مرۆڤەکانە و خاتوو ماریاش بە جلوبەرگە جوان و کەشخە کوردییەکەیەوە؛ بەبینینێکی ڕوکاریانە، سەر بە ناوچەی دنیاپەرستیی و شەهوەتپەرستییە(وەک مەلا هەڵۆ بیری لێدەکاتەوە)، بەڵام لە ڕاستیدا مەلا هەڵۆ نوێنەری هەقیقی ناوچەی هەژمون و شەهوەتی دەسەڵات و موڵکگەرایەو ئێجگار دوورە لە ناوچە ڕەسەنە دینییەکەوە(ناوچەی ڕۆحیی و نەمریی مرۆڤ). لە ڕووکاردا بۆ خەڵکی وا دەردەکەوێت ئەم مەلایە شەڕی دین دەکات، بەڵام ئەو شەڕی هەژمونی کۆمەڵایەتی و دەسەڵات دەکات، بۆ ئەوەی ئەمە زیاتر ڕوونبکەینەوە، با کارەکتەری هونەرمەندەکە(ماریا) بگۆڕین بە کارەکتەرێکی دینی کە ئەویش سەربە توێژی کاهینی دینییە، ئەویش (مەلا عەبدول لەتیف سەلەفی)ـیە.
مەلا عەبدول لەتیف سەلەفی و مەلا هەڵۆ، هەردوکیان لە کەوڵی پیاوێکی ئاینیدان، ئەو پیاوە ئاینیانەی کە خۆیان بە پارێزەری ئیسلامی ڕەسمیی و ئیسلامی بەستاندارکاراو دەزانن، ئەوان وەک دوو پاسەوان و وەک دوو سەلەفیی و دوو کاهین، ئەم ماوەیە سوکایەتیی زۆریان بەیەککتری کرد و یەکترینیان لەبەرچاوی خەڵکی نابوت دەکرد، مەلا عەبدول لەتیف بە مەلا هەڵۆی دەوت:(قین لەدڵ، نەخۆش، شەمشەمکوێرە، هیدایەتنەدراو، دڵڕەش، موتەخازیل، ئەقڵ سوک، موجرم، …)، لە بەرانبەردا مەلا هەڵۆ بە مەلا لەتیف دەڵێت:(جاهیل، کێشەی ئەخلاقیت هەبووە، دز، درۆزن، کۆیلە، جاش، نەفامی نەزان، دەجال، …)، هەر یەک لەم دوو پیاوە دینییە؛ شەڕی(ناوچەی هەژمونی دینی) دەکەن، مەبەست لەناوچەی هەژمونی دینی واتە هەر یەکەیان دەیانەوێت ببنە دەسەڵاتداری یەکەم لەو ناوچە دینییە کۆمەڵایەتییەی لەنێوان هەردوکیاندا ناوکۆییە و هەر یەکەیان دەیەوێت لەژیر پێی ئەوی تریان دەری بهێنێت. هەریەکەشیان کە وەڵامی یەکدەدەنەوە، پشت بەدەقی دینی دەبەستن، لەڕاستیدا دەقی دینی هیچ نییە جگە لە ماسکێک بۆ شاردنەوەی شەڕی دەسەڵات و ناوچەی هەژمونی ئەم دوانە، دەقی دینی ئەوان وەک هەویرێک چیان بوێت لەو شەڕەدا لێی دروستدەکەن. ئەوە ناوچەی دینیی مەلا لەتیف نییە شەڕ بە مەلا هەڵۆ دەفرۆشێت و بەپێچەوانەشەوە، ئەوە ناوچەی (دەسەڵات و موڵکە) بەناوی ناوچەی دینەوە شەڕی مانەوەی دەسەڵات و داگیرکردنی جێهەژمون دەکەن، ئەمە بۆ مەلا عەبدولیش هەر ڕاستە. مەلا هەڵۆ لەشوێنێکدا هەڕەشەی توڕەبوونی کەسوکاری دەکات لە مەلا لەتیف، ئیتر لێرەوە شەڕە هەژمونەکە پشت بەخێڵ و خزمیش دەبەستێت و تەنها دین بەس نییە، شتی تریش دێتە ناو یارییەکەوە، لێرەوە شەڕ لەسەر دەسەڵات، بەتەواوی و بەڕوتوقوتی، عەورەتی دەردەکەوێت.
شەڕی مەلا عەبدول و مەلا هەڵۆمان بۆیە هێنایەوە، تەنها وەک هۆکارێکی ڕونکردنەوە بۆ ئەوە بوو کە جوێنەکانی مەلا هەڵۆ بەم خاتونە لە دینەوە دابماڵین بۆ جوێن لە پێناوی بەهێزکردنی دەسەڵات بەسەر کۆمەڵدا و شەڕ بۆ کۆکردنەوەی ڕەشەخەڵك، بۆ ئەوە بوو مەلا هەڵۆ ڕوتبکەینەوە مەعدەنە دەسەڵاتخوازییەکەیمان بۆ دەربکەوێت، ئەو مەعدەنەی کە تەواو شەهوەتی دنیا بەڕێوەی دەبات، نەک شەڕی ناوچە هەقیقییەکەی دین دژی هونەر، کە لەبنەرەتدا دین و هونەر سەر بە یەک ناوچەی تەواوکەری یەکترین؛ نەک دوو ناوچەی دژبەیەک.
ماریا هەورامی ڤیدیۆ-کلیپەکەی بەناوی (دڵەکمە) و بە (یاری ئازیز) دەستپێدەکات، بە (مەرحەباییەکەت سەرهەروچاوانم!) دەمانخاتە ناو شادی و شاییەوە و بە لە (هەورامانەوە هەتا سلێمانی ڕێگام بۆ گوڵڕێژکەن) کۆتایی بە گۆرانییە هونەرییەکەی دێنێت، ڕۆحمان تێردەکات، لە ماندوێتیی سەرقاڵیی ناوچەی دەسەڵات و موڵکداریی هێورمان دەکاتەوە و دەمان خاتە سەمایەکی جوانەوە، لەناوچە هونەرییەکەی خۆیدا ماوتەوە و جوانیمان پێدەبخشێت. مەلا هەڵۆ، بە(دەڵە سەگی هەورامی) دەستپێدەکات و دەگات بەبەکارهێنانی دەستەواژەی ( لە لەشفرۆش بێ شەرمتر) و بە سوکایەتی بەخاتونێکی هونەرمەند دەیەوێت دەسەڵاتی خۆی و ناوچەی هەژمونی خۆی بەهێزبکات، دیندارییەکەی ئەم لەناوچەی دەسەڵاتدا نوقمبووە و نەک ئاراممان دەکاتەوە، دەمان باتەوە بۆ ناو چەقی ململانێ و زۆرانبازییەکان، مەلا هەڵۆ نوێنەری دەسەڵاتێکی ملهوڕە و ماریاش نوێنەری هونەرێک چێژبەخش.