ئا: ئاوێنە

رێگری كردن لەچونی مەحمود سەنگاوی بۆ هەولێر لەزاڵگەی سماقوڵی هەرای نایەوە، ئەو كە لەهەڕەتی هەرزەكاری‌و گەنجێتیدا داخی ئەوەی لەسەر دڵ گرانبوە نەخوێندەوارە، لەتەمەنی 58 ساڵیدا دەبێتە ئەندامی مەكتەب سیاسی یەكێتی نیشتمانی كوردستان.

بیرەوەرییەكانی سەنگاوی، كتێبێكی 770 لاپەڕەیی قەبارە گەورەیە، كە مەحمود سەنگاوی چیرۆكی ژیانی خۆی لەمنداڵییەوە تا ساڵی 2000 تیا دەگێڕێتەوە، ئاوێنە گرنگترین روداوو هەڵوێست‌و دیدو روانینەكانی ئەم ئەندامەی مەكتەب سیاسیەی یەكێتی لەم بیرەوەریانەدا دەخاتە رو كە جێی سەرنج‌و تێڕامانن.

بنەماڵەیەكی هەژارو نەخوێندەوار لە"كۆیك"
سەنگاوی لەسەرەتای بیرەوەرییەكانیدا ئاماژە بەوە دەكات لەگوندێكی هەژارو داماوی یەكێك لەناوچە هەرە دواكەتوەكانی كوردستان لەدایكبوە، "لەدێیەكی سەرگوێ‌ چەمی ئاوسپیدا بەناوی (كۆیك) لەبنەماڵەیەكی هەژاری جوتیار ساڵی 1952 پێمنایە ئاستانەی ئەم جیهانە پڕ لەئازار‌و ناهەموارییە، بەتیرە ئەچینەوە سەر رۆژغزایی جاف، باوكیشم حەمە ئەمینی عەلی عەبدوڵای محەمەدی هەیەر هەر بێ‌ نەواو دەستكورت گەورە بوە، كە باوكی لەشەڕی ئاوباریكدا شەهید كراوە‌و ژیانێكی تا بڵێی پڕ لەئەشكەنجەو ناهەمواری هەبوە، دایكیشم ناوی تەمین مەحمود مراد خان لەهۆزی ئاڵیبەگی تیرەی مكایەڵی جافە".
سەنگاوی باس لەوە دەكات كە باوك‌و باپیرانی لەوپەڕی هەژاری‌و دەستكورتیدا ژیاون‌و ئەو مەینەتییەشیان بۆ ئەوان بەمیرات بەجێهێشتوە، كە خێزانەكەیان پێنج براو خوشكێكی روت‌و رەجاڵ بون‌و رۆژ تا ئێوارە خەریكی كار‌و كۆششی سەختی كشتوكاڵ بون‌و ئارەقەی رەش‌و مۆریان رشتوە.

خوێندەواری‌و پێشمەرگایەتی
سەنگاوی باس لەوە دەكات كە خێزانەكەیان بەهۆی هەژاری‌و ستەمی ئاغاكانی ئەو ناوچەیەوە نەیانتوانیوە بخوێنن، بەڵام ئەم كۆڵی نەداوە‌و بەهەرزەكاری‌و گەنجێتیش خولیای ئەوە بوە بخوێنێ‌، ئە‌و دەڵێت "لەماڵی مەلای دێكەمان كە ناوی مەلا سەعید بو، حەزم لەخوێندن ئەكرد، چوم بۆ لای‌و وتم: فێری خوێندن‌و نوسینم بكە، بەڵام ئەو وتی: تازە تۆ گەورە بویت ناتوانی فێری هیچ بیت! زۆرم پێناخۆش بو، بەدڵشكاوی گەڕامەوەو لەڕێگە چاوم بەمەلا بەكری كوڕی كەوت، كە باسەكەم بۆ گێڕایەوە، ئەو ئومێدی پێبەخشیم‌و وردە وردە فێری نوسینی ناوی خۆم‌و خوێندنەوەو نوسینیشی كردم".
سەنگاوی هەر لەڕێگەی ئەم مەلا بەكرەشەوە دەبێتە ئەندامی پارتی لەساڵی 1969دا‌و لەساڵی 1974یشدا دەبێتە پێشمەرگەی دوا ساڵی شۆڕشی ئەیلول‌و دوای ئاشبەتاڵیش خۆی تەسلیم دەكاتەوە‌و دەچێتەوە گوندەكەی خۆیان لەناحیەی سەنگاو. ئەو باس لەوە دەكات كە "پێشمەرگایەتی چاوی كردەوەو فێری گرنگی حزب‌و رێكخستنی كردوە".

چۆن ناونرا مەحمود سەنگاوی؟
سەنگاوی باس لەوە دەكات بەهۆی ناكۆكییەوە لەگەڵ جاش‌و دەرەبەگەكان لەساڵی 1976 بەماڵەوە دەچنە سەنگاوو بەكرێكار لەفەرمانگەی كشتوكاڵ دادەمەزرێت، بەڵام ئەوەش روندەكاتەوە كە دامەزراندن خەبات‌و تێكۆشانی لەبیر ناباتەوەو لەو رۆژگارەدا دەستیكردوە بەخەباتی ژێرزەمینی‌و لەڕێگەی مەلا ئەحمەدی مەسۆیی قەرەداغ-ەوە پەیوەندی بەرێكخستنەكانی كۆمەڵەوە كردوە. ئەو دەڵێت "كە شۆڕشی نوێ‌ دەستپێكردەوە، لەكۆتایی ساڵی 1977دا ئەركی ئەنجامدانی چالاكییەكیان پێسپاردم وەك چاوساغ، كە پێشمەرگە بچنە سەر مەركەزی پۆلیسی سەنگاو".
لەچالاكیەكەدا كەسێك بەدیل دەگرن كە مەحمود سەنگاوی دەناسێ‌‌و شایەنی كوشتنیش نییە، ئەم بەفەرماندەی مەفرەزەی پێشمەرگەكە دەڵێ‌ "ئیتر ناتوانم بگەڕێمەوە"، فەرماندەی مەفرەزەكە دەڵێ‌ "ئەیكوژین‌و تۆش بگەڕێرەوە"، سەنگاوی دەڵێت "قبوڵم نەكردو لەگەڵیاندا كەوتمە رێ‌‌و لەو شەوەوە بوم بەپێشمەرگە".
دەشڵێت "ئەو شەوە هەر بەڕێگاوە بوین كاك سەركەوت – فەرماندەی مەفرەزەكە - نەیهێشت كەس ناوم بزانێ‌ تا گەیشتینە نزیك دێی مەسۆیی، بەڵام لەوێ‌ بەپێشمەرگەكانی وت: ئەمە برادەری خۆمانەو ئاشكرا بوە‌و ناوی مەحمودە، بۆ ئەوەی لەگەڵ مەحمودێكی تردا كە پێشمەرگە بو لەیەك جیا بكرێینەوە من بوم بەمەحمود سەنگاوی".
سەنگاوی بێ‌ چەك دەبێت لەو مەفرەزە شەش كەسییەدا، بەڵام زۆر نابات "زەلامێك بەناوی تۆفیق جەبار بەبڕنەوێكی درێژەوە بۆ پێشمەرگایەتی هات، پیاوێكی خراپ‌و گومان لێكراو بو ئەویان چەك كردو بڕنەوەكەیان بەمن دا".

لەپێشمەرگەی پارتیزانەوە تا فەرماندەی تیپی سەگرمە
سەنگاوی دەڵێت "ئەوكاتەی بوم بەپێشمەرگە لەكۆتایی ساڵی 1977دا بۆ یەكەمجار وشەی پارتیزانیم لەبرادەران بیست".
ساڵی 1978 دەكرێتە جێگری فەرماندەی مەفرەزەی 2ی كەرتی 2ی هەرێمی پێنج، ساڵی 1979 دەكرێتە فەرماندەی مەفرەزە، ساڵی 1980 دەبێتە فەرماندەی كەرت، ساڵی 1983 ژن دەهێنێ‌‌و لەدێی خاوێ‌ دەیگوازێتەوە، ئەو دەڵێت "ساڵی 1983 لەمشتومڕەكانی پێشمەرگەو كادێرانی یەكێتیدا سەبارەت بەدانوستان لەگەڵ رژێمی بەعس، من نەكادێری سیاسی بوم‌و نەسەرم لەكاری سیاسەت دەرئەچو، بەڵام پشتیوانی ئەنجامدانی دانوستان بوم".
ساڵی 1984 كە فەرماندەی تیپی 15ی هەورامان بوە لەشەڕی جوددا بریندار دەبێت لەئەحمەدئاوا، پاشان لە1987 دەكرێتە فەرماندەی تیپی سەگرمە‌و كاتێك یەكێتی هاوكاری سوپای پاسداران دەكات لەهێرشكردنە سەر بنكەكانی بەعسدا، لەكاتی هێنانی پاسداردا كێشەو دەمەقالًێی دەبێت لەگەڵ فەرماندەیەكی سوپای پاسداران‌و لەسەر ئەوە نەوشیروان مستەفا لە15 /2/ 1988 بانگی دەكات‌و پێیدەڵێت "ئیتر تۆ سەرتیپ نیت‌و ئەشتوانی بڕۆیتەوە". سەنگاوی دەگەڕێتەوە بۆ ماڵەوە لەدەرەواری خوارو.
 لەو رۆژە سەختانەی ئەنفال‌و كیمیاباراندا، ئەو دەڵێت "لە24ی 3ی 1988 بروسكەیەكم بۆ كاك عومەر فەتاح نوسی ئەگەرچی تەجمیدیشم ئامادەم بۆ هەر شوێنێكم بنێری".
دوای ئەنفال كە بەهەزار چەرمەسەری ژن‌و منداڵەكانی دەباتە ئێران، لەساڵانی 1989و 1990دا بەشداری لەشەڕی پارتیزانی ناوچە محەرەمەكان دەكات لەناوچەی گەرمیان‌و لەساڵی 1991دا بەشداری راپەڕین دەكات لەقۆڵی دەربەندیخانەوە. لەدوای كۆڕەو خۆی‌و خێزانەكەی لەسلێمانی نیشتەجێ‌ دەبن‌و دەبێتە فەرماندەی بەتالیۆنی 8ی بتوێن‌و ساڵی 1993 كە قیادەی مەنتیقەكان دروست دەكرێ‌‌و پۆستی مەنتیقەی سلێمانی بەر پارتی دەكەوێ‌‌و دەروێش ئاغا دەبێتە لێپرسراوی ئەم بەجێگری قیادەی مەنتیقە دادەنرێ‌، سەنگاوی دەڵێت "ئەگەرچی وەزارەتی پێشمەرگە دامەزراو قیادەی مەنتیقەكان دانران، بەهەمو پێكهاتەكانیانەوە بەڵام ئەمە تەنها كارێكی روكەش بو، لەدەرەوە وەزارەتی پێشمەرگەدا هێزی میلیشیا هەر مایەوە".
مەحمود سەنگاوی بەدرێژایی ئەم ساڵانە باس لەوە دەكات كە بەشداری دەیان شەڕی سوپای بەعس‌و جاش‌و قیادە موەقەتە‌و بەرەی جود كردوەو بەرەنگاری كۆپتەر‌و فڕۆكەی رژێمی عێراق بۆتەوە. 


مەلا‌و "ئاش" تێكدەر بون
لەساڵانی خەباتی شاخدا چەندین روداو هەن كە مەحمود سەنگاوی دەیانگڕێتەوە، وەك چەككردنی سامان گەرمیانی لەلایەن مستەفا چاوڕەش‌و برینداربونی عومەری سەید عەلی‌و جەبار یاوەر، بەشێکی بەرچاویشی رەخنەی توندە لەپارتی‌و بەنامڵەی بارزانی. ئەوەی زیاتر جێی سەرنجە هەڵوێستی مەحمود سەنگاوییە سەبارەت بەمەلا بەختیار‌و ئاڵای شۆڕش، ئەو دەڵێت "مەلا‌و ئاش ورتە ورتیان خستبوە ناو پێشمەرگەو فەرماندەكانەوە رۆژانە بۆچونەكانیان لەلای خەڵكی ساویلكە رەنگی ئەدایەوە.. بەبێ‌ پرسی سەركردایەتی ساڵی 1983 لەگەڵ جود‌و حزبی شیوعی لەقەرەداغ سازشیان كردو دوابەدوای ئەوەش هەندێ‌ كەسی كاڵفامیان هەڵنا بۆ ئەنجامدانی یاخیبونێكی عەسكەری لەگەرمیان.. ئاڵای شۆڕش لەبنەڕەتدا كارێكی تێكدەرانەو پیلانێكی داڕێژراو بو نەك هەر سەری نەگرت، بەڵكو بەرگەی هەڵمەتی دەستەیەك پێشمەرگەی نەگرت".
دەشڵێت "مەلا بەختیار لەبەردەم سەركردایەتیشدا لەبری بەرگری لەهەڵوێستەكانی خۆی‌و راستی هێڵی فكری‌و دیدو بۆچونەكانی لەبەرزییەوە تلیسایەوەو خۆی پێڕانەگیرا، مەلا‌و ئاش زەربەیەكی كوشندە بون لەشۆڕش، بونە مایەی پشێوی مێشكی خەڵكی‌و سەرلێشێوانی هەندێ‌ كادێر‌و پێشمەرگەی دڵسۆز، ئەمەش سودی زۆرتری بۆ دوژمن هەبو".
باس لەوەش دەكات كە "گرتنەكەی - مەلا بەختیار‌و هاوڕێكانی - دەنگدانەوەی جیاجیای لێكەوتەوە، بەشێك بەتیرۆری بیری لەقەڵەم دا، كە لەڕاستیدا ئەمە قسەیەكی بێ‌ بناغەیە".

سەنگاوی لەشەڕی نێوان "ئاغاو جوتیار'دا
هەرچەندە مەحمود سەنگاوی هەر لەسەرەتای ئەم بیرەوەریانەوە دادوبێدادیەتی لەدەست ئاغاو دەرەبەگ‌و باس لەوە دەكات كە "خۆی سەر بەبنەماڵەیەكی رەش‌و روت‌و هەژاری جوتیار بوە‌و باپیرە گەورەی لەتاو جەورو ستەمی باجگرو سەركار لەگوندی دسكەرەوە رەویان كردوە بەرەو گەرمیان‌و ناوچەی سەنگاو‌و هەمیشە قامچی داغداری ئاغاو گەنە دەرەبەگەكان هەمیشە بەگازەرای پشتمانەوە بو"، بەڵام لەشەڕی ئاغاو جوتیارەكاندا كە ساڵی 1993 لەقەڵادزێ‌‌و گوندەكانی دەوروبەری هەڵئەگیرسێ‌ لەنێوان جوتیارەكانی مامەش‌و مەنگوڕ‌و ئاغاكانی میراودەلی-دا، لەبەرئەوەی مامەش‌و مەنگوڕییەكان لەحیزبی شیوعی‌و پارتییەوە نزیك بون‌و میراودەلییەكانیش زیاتر جەلالی‌و سەر بەیەكێتی بون، مەحمود سەنگاوی بەرگری لەئاغاكانی میراودەلی كردوە.
بەتایبەتی وەك خۆی باسی دەكات كە "كەسێكی وەكو عەبدوڵا پۆلیس (پارتی بوە) بەدرێژایی تەمەنی خۆفرۆش بوە، هەڕەشەی ئەكرد ماڵی سەلیمی حەمە ئاغا ئەسوتێنێ‌ كە لەساڵی 1976ەوە پێشمەرگەی یەكێتی بوە".
سەنگاوی دەڵێت "لەسەر ئەم هەڕەشەیە یەخەی عەبدوڵا پۆلیسم گرت‌و پێموت: سەلیم ئاغا هەرچی بێ‌ كەس ناتوانێ‌ بچێتە سەری. عەبدوڵا پۆلیس وتی: من هەر ئەچمە سەر ماڵی سەلیم ئاغا. وەڵامم دایەوە كە من ئێستا ئەچمە ماڵی سەلیم ئاغا‌و كێ‌ پیاوە با بێتە ئەوێ‌".

غەریب هەڵەدنی‌و هاوڕێ‌ سۆران
مەحمود سەنگاوی روداوی كوژرانی غەریب هەڵەدنی‌و پاشان هاوڕێ‌ سۆرانی حیزبی شیوعی بەمجۆرە دەگێڕێتەوە "لیوای 22ی دوكان كە فەرماندەكەی هەڤاڵ غەریب هەڵەدنی بو شوێنێكیان نەبو، دامان نابو بارەگەكەیان ببەینە بینایەی جەیشە شەعبییەكە كە چەند ماڵێكی سەر بەحیزبی شیوعی تێدا بو.  بۆ ئەم مەبەستە لەقیادەی مەنتیقەی سلێمانیەوە نوسراوێكمان بۆ كۆمیتەی پارێزگای سلێمانی حیزبی شیوعی نوسی. پاش چەند رۆژێك كۆمیتەی پارێزگای سلێمانی حیزبی شیوعی وەڵامی داینەوە كەوا رۆژی 22 / 7 نوێنەرمان بنێرینە دوكان بۆ لای نوێنەری حیزبی شیوعی كە هاوڕێ‌ سۆران بو بۆ وەرگرتنی بارەگاكە. ئێمەیش ئاگاداری هەڤاڵ غەریب هەڵەدنیمان كرد بەو كارە هەڵسێ‌. هەڤاڵ غەریب بەدو پێشمەرگەوە چو بو بۆ ئەوێ‌ كە یەكێكیان سمكۆی برای بو.خۆیشی چەكی پێنەبو كە چوبوە ناو بارەگاكەوەو لەلایەن چەند چەكدارێكەوە میلیان لێهێنابۆوە، لەجیاتی بەخێرهاتن‌و میوانداری كردن تەقەیان لێكردو شەهیدیان كرد. لەو كاتەدا ئاگاداریان كردم كە هەڤاڵ غەریب هەڵەدنی شەهید كراوەو ئەو چەكدارانە لەناو بارەگاكەدا لەلایەن خزمە جافەكانی شەهید غەریب‌و هەندێ‌ پێشمەرگەی ئەو ناوەوە ئابڵوقە درابون. هەتا گەیشتمە دوكان لەلایەن هەندێ‌ ریشسپی‌و مەلا سدیقی دوكانەوە هەوڵ درابو چەكدارەكان نەكوژرێن‌و رەوانەی مەنتیقەی سلێمانی بكرێن. منیش لەگەڵ ریش سپی‌و مامۆستا، تاوانبارەكانم سوار كرد بۆ قیادەی مەنتیقە. بەڵام خزمانی شەهید غەریب پێش‌و دوایان لێگرتین‌و لەگەڵماندا هاتن. لەكاتێكدا كە تاوانبارەكانمان دائەگرت هاوڕێ‌ سۆران بەشێوەیەكی ناشیرین قسەی كرد، كۆنتڕۆڵی خزمانی جافمان پێنەكرا، تەقەیان لێكراو سۆرانیان كوشت".
سەنگاوی باس لەوە دەكات كە بەدوای ئەم روداوەدا حزبی شیوعی بەناڕەوا من‌و مام رۆستەم‌و شێخ جەعفەریان تۆمەتبار كرد بەرەمیكردنی هاوڕێ‌ سۆران‌و بێسەروشوێن كردنی 6 كەسی شیوعی كە بەهۆی ئەو روداوەوە بەدیل گیرابون.

"حەمە حەلاق پیاوخراپ بو"
سەبارەت بەكوژرانی حەمە حەلاق لەساڵی 1995، مەحمود سەنگاوی دەڵێت "كە پێمان نایە مانگی 12ی 1995ەوە، ئەوكاتە من فەرماندەی لەشكری كۆیە بوم. زانیاریمان پێگەیشت بزوتنەوەی ئیسلامی لەڕێگەی هاتوچۆكردنیان لەمەسیفەوە بۆ سلێمانی‌و هەڵەبجە خەڵكی پارتی بەئوتومبێلەكانیان ئەگوێزنەوە..  بۆ رێگری لەم كارە، برادەران هێزێكی جەمالە سوریان ناردە زاڵگەی كۆیە بۆ پشكنین‌و دەستگیر كردنی ئەو جۆرە خەڵكانە. ئیتر رۆژێك كە لەكۆیە بوم، لەژورەكەمدا خەوتبوم زەنگی تەلەفون لێدرا، هەڵم گرت مام سیامەندی فەرماندەی هێزی لەشكری كۆیە بو، وتی: كاك مەحمود لەزاڵگەی كۆیە تەقەیە. خۆم كۆكردەوە یەكسەر ئەوەم بەخەیاڵدا هات كە لەوانەیە جەمالە سورو بزوتنەوە بەیەكدا تەقیبنەوەو شەڕ بەرپا بوبێت. كە هاتمە دەرەوە بینیم جەمالە سور هەندێ‌ برینداری پێیە، لێمپرسی: ئەوە چیە. جەمال وتی: پێشمەرگەكانمان لەگەڵ جەماعەتەكەی حەمە حەلاقدا بەیەكدا تەقیونەتەوە هەندێ‌ پێشمەرگەمان بریندار بون‌و لەوانیش هەندێك كوژراوە. ئیتر لەوە زیاتر نەوەستاو بریندارەكانی بردو لێیدا رۆشت. منیش لەگەڵ دەستەكەی خۆم چومە زاڵگەكەو كۆنترۆڵی ئەو ناوەمان كرد، تەماشام كرد حەمەی حەلاق لەناو كوژراوەكاندایە. حەمەی حەلاق ئەندامی سەركردایەتی پارتی كاری سەربەخۆیی كوردستان بو، لەڕاستیدا یەكێك لەپیاوە خراپەكانی ناو ریزەكانی حیزبی شیوعی عێراق بو، پێش ئەوەی لەحیزبی شیوعی جیا بێتەوە لەشەڕەكانی حیزبی شیوعی‌و یەكێتیدا چەندین پێشمەرگەی یەكێتی شەهید كردبو هەندێكیانی بەزیندویی چاودەرهێنابو. بۆیە كەسێكی زۆر خۆشەویست نەبو لای خەڵكی سەر بەیەكێتی. بەڵام لەمەسەلەی ئەو پێكادانەی زاڵگەی كۆیەو كوشتنی حەمەی حەلاق ئاگادار نەبوم‌و لەدورو نزیكەوە پەیوەندیم پێوە نییە... هەڤاڵ مام جەلال لەم روداوە زۆر نیگەران بو، وای بۆچوبو كە من ئەم كارەم كردوەو پرسم بەكەس نەكردوە".
وەك سەنگاوی باسی دەكات مام جەلال بەنامەیەك ئاگاداری دەكاتەوە‌و لای دەبات لەفەرماندەیی لەشكری كۆیە، ئەو دەڵێت "بەڵام پاش چەند رۆژێك هەڤاڵ مام جەلال بۆی دەركەوتبو كە من بێ‌ ئاگام لەو روداوەی كوشتنی حەمەی حەلاق‌و بڕیاری دا سەرپەرشتی لەشكری شارەزور بكەم".

"ئەو هێزی پاسدارەی هاتنە سەر كۆیە بەشێكیان لەسنوری پارتییەوە گەڕانەوە"
مەحمود سەنگاوی هێرشی سوپای پاسداران لەساڵی 1996دا بۆ سەر بنكەكانی حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران لەكۆیە بەمجۆرە دەگێڕێتەوە "هێزێكی ئێران بێپرسی یەكێتی هاتە ناوەوەو روی كردە سنوری كۆیە بۆ پەلاماردانی حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران كە بارەگای سەرەكیان لەوێ‌ دانا بو. ئەو هێزە هیچی وایا پێنەكرا جگە لەهەندێ‌ تۆپباران كردن نەبێ‌ كە زیانی بەبرادەرانی دیموكرات نەگەیاند‌و هەندێ‌ خەڵكی دێهاتەكانی ئەو ناوانە شەهید‌و بریندار بون‌و هەندێك لەو هێزانەی ئێران لەسنوری پارتییەوە گەڕانەوە بۆ ئێران، هەندێ‌ لەسەرانی دیموكرات كەوتنە پڕوپاگەندە دژی یەكێتی لەئەوروپا‌و بەیان بڵاوكردنەوە كە لەدوایشدا رەتدرانەوەو سەركردایەتی دیموكرات خۆیان گەیشتنە ئەو سەرەنجامەی كە یەكێتی پەیوەندی دورو نزیكی بەو پەلامارەوە نەبوە".

"كافیە سلێمان لای مام جەلال سكاڵای لەدەستم كردبو"
مەحمود سەنگاوی باس لەوە دەكات كە ساڵی 1998 سەردانی كافیە سلێمان وەزیری شارەوانی‌و گەشتوگوزاری كردوە‌و دەڵێت "لەسەر بەخشینی زەوی بۆ پێشمەرگە قسەمان كرد، من زۆر بەتوندی لەڕویا وەستام‌و گلەیی ئەوەم لێكرد كە رۆژگاری پێشمەرگایەتی لەبیرچۆتەوە‌و قوربانیدانی پێشمەرگەی لەبەرچاو نییە. ئەو هەرچی زەوی باش هەبێ‌ ئەیشاردەوەو لەدواییدا ئەدرایە خەڵكی ناموستەحەق‌و تێكۆشەرانی رۆژگاری تەنگانەش لەشوێنی دورو بێكەڵكدا پارچەیەكیان پێئەدان كە بۆ هیچ ناشێ‌".
دەشڵێت "دیارە (كافیە سلێمان) بەپەلە هەڤاڵ مام جەلالی ئاگادار كردبۆوە لەبری ئەوەی لێم تێبگاو گرفتەكان چارەسەر بكات‌و مافی هەمو كەسێك بدات‌و حەق جێگیر بێت سكاڵای لەدەستم كردبو. كە ببوە پیشە لەگەڵ هەر لێپرسراوێكی لاوازدا قسە بكەی‌و لەڕویا بوەستی یەكسەر پەنا ئەباتە بەر هەڤاڵ مام جەلال نەك بۆ جێگیركردنی راستییەكان بەڵكو بۆ سزادان‌و پۆرت شكاندن... لەسەر ئەمە رۆژی 22 / 7/ 1998 هەڤاڵ مام جەلال بروسكەیەكی بۆ كردم‌و ئاگاداری كردمەوە بۆ ماوەی مانگێك لەفەرماندەی فەرماندەیی سلێمانی تەجمید كراویت"، مام جەلال لەبروسكەكەیدا دەڵێ‌ ئەبێ‌ دواتریش بچیت عوزر لەوەزارەت بخوازیت، سەنگاوی دەڵێت "ئێمەو مانان لەسزادانی هەڤاڵ مام جەلال بێ‌ تاقەت نابین،  هەڤاڵ مام جەلال دژی كەس نییە، رقی لەكەس نابێتەوە، بەڵكو بەڕێگەی یاسایی ئەیەوێت كارەكان ئەنجام بدرێت‌و هەمو فێری ئوسوڵی مەدەنیانە ببین، بەڵام جاری واش هەیە فریای لێكۆڵینەوەو لیژنە دانان ناكەوێ‌‌و لای خۆیەوە بڕیار ئەدات".

"پەكەكە كارتی دەستی داگیركەرانەو ئۆجەلان-یش سەركردەیەكی لاوازە"
مەحمود سەنگاوی لەچەند شوێنێكی ئەم بیرەوەریانەدا هێرشی توند دەكاتە سەر پەكەكەو ئۆجەلان، ئەو باس لەوە دەكات كە پەرلەمانی كوردستان لە1992دا پەكەكەی ئاگادار كردەوە چالاكییە سەربازییەكانی رابگرێت‌و بنكەكانی لەكوردستانی عێراق دابخات، پەكەكە خۆی تێنەگەیاند بڕیار درا تەمبێ‌ بكرێن، سەنگاوی دەڵێت "ئەوكاتە من فەرماندەی هێزی 6ی كەركوك بوم‌و  بەبڕیاری مام جەلال كرام بەجێگری لەشكری یەك‌و بەشداری شەڕی دژ پەكەكەم كرد لەخواكورك".
دەشڵێت "پەكەكە هێزێكی چەكداری كوردستانی توركیایە ساڵی 1974 لەلایەن ئۆجەلانەوە كە خوێندكاری زانستی سیاسی زانكۆی ئەنقەۆە بو دروستكرا وەك رێكخستنێكی چەپی ستالینی هاتە ناوانەوە، بەبڕوای خۆیان داكۆكی لەكوردستانی گەورە ئەكەن. دوای ئەوەی لەلایەن توركیاوە راوەدونران ساڵی 1984 دێنە كوردستانی عێراق‌و چالاكی دژی سوپای تورك ئەنجام ئەدەن. خۆیان بەكەڵەگای كورد ئەزانن‌و وەنەبێ‌ هەر پشت بەكورد ببەستن لەگەڵ رژێمە داگیركەرەكانی بەشەكانی تری كوردستاندا  دەست تێكەڵ نەكەن بەڵكو هاوكارییەكی توندوتۆڵیان هەیە لەگەڵیانا‌و جاروبار وەك كارت بەكاریاندەهێنن".
سەبارەت بەدیل گرتنی عەبدوڵ ئۆجەلان-یش دەڵێت "لەسەر شاشەی تەلەفزیۆنەكان دیمەنی گرتنەكەی‌و كەلەپچە كردن‌و شەتەكدانەكەیم بینی زۆر شتم لا ئاوەژو ئەبێتەوە، هەست بەلاوازی مرۆڤ ئەكەم بەتایبەتی ئەوانەی سەركردایەتی جوڵانەوەیەك یان حیزبێك ئەكەن كە لەوانەیە بەتەنیا بەناو قەبەو بێ‌ ناوەڕۆك بن... بۆ ئەبێ‌ ئۆجەلان ئەوەندە لاواز بێ‌؟ ئەوەی دوێنێ‌ بەقارەمانم ئەزانی ئێستا بەچاوی بەستراوو بەدەستی كەلەپچاوی ئەیبینیم، نەوەك پیاوێكی قارەمان لەبەردەستی دوژمندا؟ زۆر سەیرم پێدێ‌ كەسێك بتوانێ‌ بەم لاوازییە دۆخێكی شۆڕشگێڕانە بەڕێوە ببات‌و هەزاران كەس دوای بكەوێ‌؟ سەركردە ئەبێت ئازاو نەترس بێت... سەیرە ئۆجەلان وەكو سەركردەیەكی شۆڕشگێڕ خۆی بەدنیا ناساند،  بەڵام تاقە یەك كاتژمێر لەشاخەكانی كوردستاندا شۆڕشی نەگێڕاوە".

دنیابینین‌و پەنابردنە بەر هەندەران
سەنگاوی ئاماژە بەوە دەكات كە هەڤاڵ مام جەلال بەسەردانێك بەرەو سوریا ئەچو، ئەو دەڵێت "پێشتر باسی ئەوە كرابو هەر كاتێك بەڕێزیان بچێتە دەرەوە هەندێك كادیر لەگەڵ خۆیدا ببات بۆ شارەزا بون‌و دنیابینین. دیارە باسی زۆر كەس كرابو كەس منی بەخەیاڵدا نەهاتبو، هەڤاڵ مام جەلال خۆی منی دیاری كرد بو لەگەڵیدا بچمە سوریا – لەمانگی 12ی 1992".
لەبڕگەیەكی دیكەدا باس لەوە دەكات كە پاش ئەوەی لەشەڕی ناوخۆدا لەمایسی 1994 لەبەرەی هەڵەبجەو خورماڵەوە بەشداری شەڕ دەكات، دواتر یەكێتی‌و پارتی رێككەوتنامەی هاوپەیمانی مۆر دەكەن‌و پەرلەمانی كوردستانیش پەسەندی دەكات، ئەو بیر لەچونە دەرەوەی وڵات بۆ وەرگرتنی مافی پەنابەریی دەكات، سەنگاوی دەڵێت "لەم هەلومەرجەدا بو بنەو بارگەم تێكنا بۆ گەشتێكی ئەوروپا وامزانی ئیتر شەڕ نابێتەوە، رۆژی 10 / 12 /1994 كاتژمێر 2ی شەو لەگەڵ مام رۆستەم هەولێرمان بەجێهێشت‌و رۆژی 12/ 12 لەپردی خاپورەوە پەڕینەوە بەرەو توركیا‌و لەدیاربەكر ماینەوەو رۆژی دواتر لەگەڵ مام رۆستەم‌و فازیلی مەلیح چوینە ئەنقەرەو 21 / 12 شازاد سائیب ڤیزەیەكی بەلجیكای بۆ وەرگرتم. رۆژی 22 / 12 سوار بوم‌و لەهۆڵەندا دابەزیم، لەفڕۆكەخانە دەستگیر كرام بەئازایەتی كاك مستەفا چاوڕەش‌و د.جیا ئازاد كرام".
سەنگاوی پاشان لەگەڵ مام رۆستەم دەچێتە هامبۆرگ‌و دەڵێت "دوای دو رۆژ برادەران تەسلیمی پۆلیسیان كردین، پاش ئەوە فەحسیان بۆ كردین‌و بردینیان بۆ شوێنێك وەكو ئوتێل وابو شەو تیا بخەوین... تاكو رۆژی 20 / 3 / 1995 لەوێ‌ ماینەوە، بارودۆخەكەمان بەدڵ نەبو، رۆژانە دەنگ‌و باسەكان بێزاریان ئەكردین... لەناخەوە خۆمان ئەخواردەوە، هەرچەندە ئێمە لەڕاستیدا بۆ ئەوە چوینە ئەوروپا بەپەناهەندە وەربگیرێین. كەچی پەشیمان بوینەوەو بڕیارمان دا بگەڕێینەوە كوردستان. بەتایبەتی لەهەندێ‌ جێگەدا هێزەكانی یەكێتی شكا بون، ئیتر خۆمان پێڕانەگیرا... گەڕاینەوە بۆ سوریا‌و لەوێشەوە بۆ ئێران‌و لەپەروێزخانەوە پێمان نایەوە خاكی كوردستان".
چەند ساڵێك بەدوای ئەوەدا سەنگاوی خێزان‌و مناڵەكانی دەنێرێ‌ بۆ ئەوروپا‌و دەڵێت "دەمێك بو ئەمویست مناڵەكان بۆ هەندەران بەڕێ‌ بكەم، لەو هاتوچۆ كردنانەماندا بۆ ئێران رێگەم خۆش كرد بو بۆ ئەم مەبەستە‌و لەڕێگەی هەندێ‌ دۆست‌و ناسیاومەوە لەئێراندا بەرنامەكەم سەریگرت... رۆژی 29ی 9ی 1999 چومە ماڵی ئەبو ئەزهار لەتاران‌و بڕی 11 هەزار‌و حەوسەدو پەنجا دۆرلارم پێدا بۆ رەوانە كردنی مناڵەكانم لەتارانەوە بۆ سوید كە پارەیەكی زۆر بو، بەڵام رەوانە كردنەكە مسۆگەر بو".
دەشڵێت "رۆژی 6ی 10 كاتژمێر 3ی عەسر لەفرودگای میهرئابادەوە مناڵەكانم سواری فڕۆكە بون بەرەو سوید، كە مناڵەكان خوداحافیزییان كرد ساتێكی خەمناوی بو. دڵم گوشرا، كە گەڕامەوە ئوتێل‌و چومە ژوری مناڵەكان كەسی لێنەبو، چۆڵ‌و هۆڵ بو، زۆر بێتاقەت بوم‌و توشی تەنهاییەكی سەیر بوم‌و گریانێكی بەكوڵ سەری لێدام".

راوە ئاسك، ئارەزوە دێرین‌و خۆشەكەی سەنگاوی
مەحمود سەنگاوی لەم بیرەوەریانەدا چەند جارێك باسی راوە ئاسك دەكات، لەبڕگەیەكدا دەڵێت "لەدەشتی داودەدا هەندێ‌ ئاسكمان كوشت".
لەبڕگەیەكی دیكەدا كە باس لەكۆتایهاتنی شەڕی ناوخۆی پارتی‌و یەكێتی دەكات لەساڵی 1998، دەڵێت "لەم دۆخە نەشەڕ نەئاشتییەدا كەڵكەڵەی راوە ئاسك كەوتە سەرم كە یەكێكە لەئارەزوە دێرین‌و خۆشەكانم، بەڵكو راوكردنەكەی ئاسودەییەكی گیانی بەمرۆڤ ئەبەخشێ‌‌و چێژێكی خۆشی لێوەرئەگرێ‌‌و ئەیخاتە جیهانێكی ئەفسوناوییەوە".
ئاماژە بەوەش دەكات كە ئاسك ئاژەڵێكی زۆر جوان‌و ناسكە زیاتر لەپێدەشتەكاندا ئەبینرێت بەتایبەتی لەگەرمیاندا، سەنگاوی دەڵێت "من لەڕاوكردندا بەیاوەری دۆست‌و برادەر دەرئەچوم، زۆرتر مەبەستم لەوەخت بردنەسەرو چێژ وەرگرتن بو لەچونە راو تا ئەوەی ئاژەڵەكە  بكوژم‌و تامەزرۆی گۆشتەكەی بم".
دەشڵێت "لەیەكێك لەدواڕۆژەكانی ئەم مانگەدا لەگەڵ كاك ساڵەح نەسرەدین‌و عومەری حەمە سەعیدی خەڵكی دێی سەدوبیست‌و مامۆستا مستەفا بۆ راو چوینە گەرمیان بۆ ناوچەی داویەو بناری گل. شەوەكەی چوینە ئاوایی جەلال لەنزیكی كۆمپانیای نەوتی مارداری، كە هێزێكی دوژمنی لێبو بۆ پارێزگاریكردنی، ئەو هێزە بەتوندی بەدۆشكای دو لولەو 22 ملم‌و هاوەنی 120 ملم‌و تۆپ‌و تانك لێیداین، بەڵام ئێمە بێ‌ زیان بوین، ناچار لەو ناوە كشاینەوە‌و لەم راوكردنەدا بەرازو چالەكەمان كوشت نەك ئاسك. لەكاتی راوكردندا هەرچی ئازارو مەینەتی دنیا هەیە لەبیر ئەكرێ‌‌و جۆرە خۆشییەكت پێئەبەخشێ‌‌و ئەتخاتە بارێكی تایبەتەوە".