كوردانی باشوورو ڤایرۆسی حیزبی‌و بنەماڵەیی
ساڵح ژاژڵه‌یی
2020-06-26 875
دوای 29 ساڵ حوكمڕانی جۆت حیزبی و جوت بنەماڵەیی وجوت ئیدارەیی ، لە ئێستادا هەرێمی كوردستان لە خرابترین دۆخی سیاسی ، دارایی ، ئابوری ، كۆمەڵایەتی دایە . لە هەموی خرابتر كۆی قەوارە ی سیاسی هەرێمی كوردستان لە ژێر مەترسی نەماندایە .
لە دوای ئەو هەموو ماڵ وێرانی و دەربەدەری و ئاوارەیی و ڕشتنی دەریایەك لە خوێن . دوای كارەساتی ئەنفال و كیمیاباران و كۆڕەوی یەك ملیۆنی و بەدەستهێنانی گەورەترین پشتیوانی نێودەوڵەتی لە مێژوی كوردا .
دوای پێكهێنیانی هەرێمێكی نیمچە سەر بەخۆ . دوای دامەزراندنی دام و دەزگای حكومەت ، وەكو پەڕلەمان ، فەرمانگە حكومیەكان ، هێزی پێشمەرگەو ئاسایشی سەربەخۆ ، پەیوەندی دیبلۆماسی لە گەڵ وڵاتانی دەرەوە . دواجار هاتینەوە سەرخاڵی سفر لە سایەی دەسەڵاتی جوت بنەماڵەوە .ئێستا ئاڵای سپیمان هەڵكردوەو بەرەو بەغدا گەڕاوینەوە . بەڵام تا ئێستا وەریان نەگرتوینەوە .
ئەگەر مێژوو نوسێكی بێلایەن و بە ویژدان بێت و مێژووی خەبات و تێكۆشانی گەلی كورد لە شەستەكانی سەدەی ڕابوردووەوە وەكو خۆی چۆن بوە بینوسێتەوەو شەن و كەوی بكات ، دەگاتە ئەو ئەنجامەی كە كۆی هەموو ئەو نەگبەتیانەی بەسەر ئەم میللەتە هاتوە ، دەگەڕێتەوە بۆ ئەو لێك ترازانەی لە ناو شۆڕشی ئایلولی 1961 ڕویداو بەرەی جەلال و مەلایی بەرهەم هێنا . لەو كاتەوە كێشەو ململانێكانی نێوان ئەو دوو بەرەیە لە گەشەی بەردەوامدایەو لە ئێستادا پێی ناوەتە قۆناغێكی زۆر مەترسیدار و ترسناك و هەوڵ دان بۆ پاكتاو كردنی یەكتری . لە ئێستادا كێشەی نێوانیان نەك لە كەمبونەوەدایە ، بەڵكو دوای وەفاتی مامجەلالیش كێشەكە كەوتۆتە نێوان بەرەی ئامۆزاكانی ناو هەردوو بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانی .
لەوەش خراپتر لەئیستادا كێشە لەناو خۆی ئامۆزاكانی یەك بنەماڵەشدا بە ئاشكرا دەستی پێكردوە . كەواتە ئەگەر كار هەر ئاوا بڕوات دەبێ چاوەڕوانی نیو سەدەی تریش بكەین خەڵكی كوردستان باجی ململانێی ئەمانە بدات .
مەترسییە گەورەكە لێرەدا ئەوەیە لە ئێستادا ئامۆزاكان بونە حاكم و بڕیار دەر ئەوانیش هەرزەكاری سیاسین و شارەزاییان كەمەو هاتونە سەر حازری و ئەوەندەی دواڕۆژی خۆیان بەلاوە گرنگە ، نیوەی ئەوە بەرژەوەندی گەل و نیشتمانیان لەبەر چاونییە . ئەگەر ئەم هەموو خەڵكەش چاوە ڕوانی بڕیاری ئەوانە بكات ، دەستیان خۆش بێت بۆ هەرچی پێمان دەكەن .
سەیركەن لە ئێستادا كێشەی هەموو جیهان ڤایرۆسی كۆڕۆنایە . ڤایرۆسی كۆڕونا دنیای هەژاندوە . ئابوری جیهانی وێران كردوە ، ژیانی مرۆڤەكانی كردۆتە دۆزەخ . كەواتە تا ئەم ڤایرۆسە بمێنێت ، بارودۆخ خراپتر دەبێت . بۆ ئەوەی بارودۆخی جیهان ئاسایی ببێتەوە ، دەبێ چارەسەرێك بۆ ڤایرۆسی كۆڕۆنا بدۆزرێتەوە ، ئەو كات ژیان ئاسایی دەبێتەوە .
كەواتە ئەگەر من و تۆ بێین و باسی چۆنیەتی چاك كردنی ئەم بارودۆخە بكەین ، دەبێ باسی ئەو دوو بنەماڵەیە بكەین . ئەوەتا هاوڵاتیانی كورد لە نێوان بەرداشی ئەم دوو بنەماڵەیدا دەبن بە ئارد . ناكرێت قسە لەسەر چارەسەری كێشەكانی هەرێمی كوردستان بكەیت ، بەبێ قسەكردن لەسەر ئەداو ڕوڵی ئەم دوو بنەماڵەیە .
لە ئێستادا ئەم دوو بنەماڵەیە ، ئەم دوو بەرەیە یان ئەم دوو حیزبە كە لەناوەرۆكدا هەمویان یەك مانایان هەیە ڕوڵی ڤایرۆسی كۆڕۆنا دەبینن لەناو كوردانی باشوردا . ئەمانە ڤایرۆسی ڕاستەقینەی ناو ئەم كۆمەڵگایەن و هەتا ئەوانیش وەكو ئێستا بە فەرمان ڕەوایی بمێننەوە ، بارودۆخەكەش هەر وەكو خۆی دەمێنێتەوە و بەرەو خرابتریش دەڕوات .
باشە لێگەڕێین هەر كار ئاوا بڕوات و زیاتر ماڵ وێران بین ، یان بە هەمومان بیر بكەینەوەو بەدوای چارەسەرێكدا بگەڕێین ؟؟. كەواتە ئەوەی كە ئێستا پێویستە هەمومان قسەی لەسەر بكەین و لەسەری كۆكبین ئەوەیە چۆن چارەسەرێك بۆ ڤایرۆسی حیزبی یان بنەماڵەیی بدۆزینەوە كە ماوەی 56 ساڵە جەستەی تاك بەتاكی ئەم میللەتەی داڕزاندوە .
لە پەل و پۆی خستوە ، هێزی لێ برێوە . چارەسەری هەموو كیشەكانی ئەم كۆمەڵگایە ، لە چارەسەری ڤایرۆسی كۆڕۆنای حیزبی و بنەماڵەییدا خۆی دەبێنێتەوە . باسی هەر بابەتێكی تر بكرێت ، زیادەیەو خۆ خەڵەتاندنە .
دیارە پێشتریش بەڕێز حاكم شێخ لەتیف كۆمەڵێك پێشنیاری بۆ ئەم دەسەڵاتە كردوە ، بەڵام ئەوان گوێ بۆ پیشنیارێك ناگرن ئەگەر لەبەرژەوەندی خۆیاندا نەبێت .
بۆیە لە ئێستادا تۆپەكە لە گۆڕەپانی هەردوو بنەماڵەدایەو چارەسەری بارودۆخەكە لە دەستی ئەواندایە ئەگەر بیانەوێت چارەسەری بكەن . لە ئێستادا یان دەبێت ئەم دوو بنەماڵەیە بەڕاستی بێنە پێشەوەو كۆتایی بە كێشەكانی نێوانیان بهێنن و چی تر هاوڵاتیان نەكەنە قوربانی خۆیان .
یان باشتر وایە لایەنێكیان تەنازول بۆ لایەنێكی تر بكات و كۆتایی بەم بارودۆخە بهینرێت . یان باشتر وایە هەردوو لایان بە ئاشتیانە و ئارەزومەندانە دەستبەرداری دەسەڵات ببن و لێگەڕێن میللەت حوكمڕانییەك بۆخۆی دامەزرێنێت .
بەڵام ئێمە دڵنیایین ئەم دوو بنەماڵەیە بە هیچ یەكێك لەم پێشنیارانە ڕازی نابن . كەواتە دەبێ لەم قۆناغەدا میللەت پێداگری لەسەر ئەنجامدانی ئەمانەی خوارەوە بكات و چیتر بێدەنگ نەبێت ، چونكە قۆناغەكە زۆر مەترسیدارەو كارە ساتی گەورەتر بەدوای خۆیدا دێنێت :
1- ئەم حكومەتەی ئیسَتا دەست لە كار بكَشێتەوەو حكومەتێكی نیشتمانی بیلایەن پێك بهێنرێت و و خەڵكی كوردستان ئاشت بكاتەوە و لە ژێر هەیمەنەی یەكێتی و پارتیدا نەبێت واتە هەردوو بنەماڵە .
2- ژمارەی وەزارەتەكان بۆ 8 وەزرەت كەم بكرێتەوە . چاكسازی بەمە دەكرێت نەك بڕینی موچەی خەڵك . سەیركەن ئێستا گۆڕان و یەكێتی داوای دامەزراندنی خەڵك دەكەن گوایە بەشی خۆیان بە تەواوی وەرنەگرتوە .
كەواتە ئەگەر ئەمە بیركردنەوەی حیزبی سیاسی بێت لەم كاتی قەیرانە و لە بری هەوڵ دان بۆ كەمركردنەوەی خەرجییەكان ، تازە داوای دامەزراندنی خەڵك بكەن . كەواتە چاوەڕوانی چ چاكسازییەك لەم دەسەڵاتە دەكرێت ؟.
3- ئەم حكومەتە دەسەڵاتی تەواوی هەبێـت كە چارەسەرێكی گونجاو و مامناوەندی بدۆزێتەوە بۆ هەموو ئەوانەی وەكو بندیوار موچە وردەگرن و بە نایاسایی خانە نشین كراون یان پلەی سەربازی زیاتریان بۆ حساب كراوە .
لەناو هێزی پێشمەرگە بە تایبەتی پاسەوانی بەرپرسەكان ، ژمارەیكی یەكجار زۆر موچە خۆری بندیوار هەیە . بە سەدان باخەوانیان هەیەو لەسەر لیستی پێشمەرگە موچە وەردەگرن . ئەگەر دەست بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشانە نەبرێت ، چاكسازی مانایەكی نابێت و هەر قسە دەبێت بۆ خەڵەتاندنی جەماوەر .
4- ئەم حكومەتە دەسەڵاتی تەواوی هەبێت و بە دوادا چون بكات بۆ دۆسیەی نەوت و چۆنیەتی گرێبەستەكان و بڕی قەرزەكان و شێوازی قەرزكرنەكاندا بچێتەوەو ڕێگا چارەیەكی گونجاو بدۆزنەوە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان .
5- ئەم حكومەت بۆی هەبێت لەگەل َبەغدا كیشەكان بە پێی یاسا چارەسەر بكات و ڕێگا نەدات پارتی و یەكێتی بە جیا بچن لە بەغدا مامەلە بە مافەكانی كوردەوە بكەن .
6- بەزوترین كات بڕیاری هەڵبژاردنێكی پاك و بێگەرد بدات ، دوور لە دەست تێوەردانی یەكێتی و پارتی . بە كورتی لەم قۆناغەدا ئەمانە باشترین بژاردەو باشترین چارەسەری ئەم بارودۆخەی ئێستان .
ئەگەر پارتی و یەكێتی بەمانە ڕازی نین و دەیانەوێت چۆنیان كردوەو چۆنیان لێخوڕێوە هەر ئاوا بەردەوام بن ، هەرێمی كوردستان زیاتر ڕوبەڕوی مەترسی دەبێتەوە. ئێستا كاتی ئەوەیە ئێمەی هاوڵاتی لە دەرەوەی دەسەڵات كە زەرەرمەندی یەكەمین ، چاوەڕوانی ئەوە بكەین ، بارودۆخەكە هەر ئاوا بڕوات و یەكێتی و پارتی یان بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانی بە هەمان شێوەی ڕابوردوو سامانی ئەم وڵاتە تاڵان بكەن
خەڵك فەقیر بكەن نیشتمان بفرۆشن ، یان دێینە دەنگ و بەم دەسەڵاتە دەڵێن : بەسە تاڵانی سامانی وڵات ، بەسە یاریكردن بە ژیانی خەڵكەوە ، بەسە سازش و مامەلكردن بە گەل و نیشتمانەوە بۆ بەرژەوەندی خۆتان .
هاونیشتمانیانی خەمخۆر . ئەوە بزانن هیچ كاتێك هەرێمی كوردستان بەقەدەر ئێستا لە ژێر مەترسسدا نەبوە . بە هۆی ریفراندۆمە شومەكەی مەسعود بارزانی سەر لێشێواوەوە ، نیوەی زیاتری ناوچە دابڕێنراوەكانمان لە دەستدا .
بە هۆی خیانەتی بنەماڵەی بارزانییەوە ئەوەتا هەموو ناوچەی بادینان لە ژێر پۆستاڵی جەندرمەی توركدایە . ئەوەتا هاوینەهەواری كونە ماسی بە هۆی فڕۆكەی بێ فڕۆكەوانەوە لە بندەستی شاری سلێمانی موشەك باران دەكرێت و خەڵك شەهید و بریندار دەكرێت .
ئەوەتا ئێرانیش كەوتۆتە هەڕەشەو لە نزیك سنوورەكان هێزی كۆكردۆتەوە. دەڵێن : ئەگەر دوو جار لە كۆنێكدا ، مارپیوەی دای جاری یەكەم خوا مارەكە بگرێت .بەڵام جاری دووەم خوا خۆت بگرێت .
میللەتی زیندوو ئەو میللەتەیە كە هەمیشە بە ئومێدەوە دەژی ، هەموو تاكێك خۆی بەسەركردە دەزانێت و پێویستی بەكەس نییە پیشی كەوێت . میللەتی مردوش ئەو میللەتەیە كە هەمیشە لە بێ ئومێدیدا دەژێـت و دەڵێت : بەخوا تازە هیچ ناكرێـت و كەس نییە هیچمان بۆ بكات ، چونكە ئەو لە بنەڕەتەوە باوەڕی بە خۆی نەبوە .
ماوەتەوە ئەوەی بڵێم ئەگەر مرۆڤ ئیرادەی هەبێت ، دەتوانێت گەورەترین دەسەڵاتی دیكتاتۆر لە ڕەگ و ر ِیشە هەڵكێشێت و خۆی لە ژێر دەستەیی ڕزگار بكات ، ئەگەر بەهانە بۆ باربردن نەدۆزێتەوە .