تازە عەفریتەکە لە شوشە دەرچووە!

کاوە عوسمان عومەر

2020-12-09 652

پێشینانی کورد باشیان ووتوە جام کە پڕ بوو لێی دەڕژێ، هەرواش بوو ئەوە سەرەتای زریان و تۆفانی توڕەیی گەنجانی وڵاتە خەریکە کەشتیە ڕزیو و کونبوەکەی دەسەڵاتێکی گەندەڵ بەرەو قووڵایی تاریکی مێژوو دەبات. زۆرن هۆکارەکانی تەقینەوەی توڕەیی جەماوەر. پارادۆکسەدا لەوەدایە ئەوانەوی ئەمڕۆ ڕاپەڕیون هیچ سازانێکی پێش وەختەی کۆمەڵایەتی و هیچ ئایدۆلۆجیەک پاڵی پێوەنەناون جگە لە زەبرو فشاری سیاسی و نادادپەروەری ئابووری و گەندەڵی و مافیاگەری دەسەڵاتێک کە هیچ بوارێکی بۆ هەزاران گەنج نەهێشتوەتەوە جگە لە خۆکوشتن و سەرهەڵگرتن و نائومێدی ، یاخود تەقانەوە بەرامبەر هەموو یاساو ڕیتمە کۆمەڵایەتیەکان. ئەوەی ئێستا ڕودەدات دەرئەنجامی هاوکێشەیەکی سایکۆلجیە کە ئەویش لە دوالیزمی ( فشار/ بەرچە کردار ) دروست بوە، بە مانایەکی تر ئەوەی ئێستا ڕودەدات دەرئەنجام و پەرچەکرداری کۆهۆکاری فشاری دەسەڵاتێکە کە نایەوێ تێبگات لە گۆڕانکاری مێژووێ کۆمەڵگا، تێناگا لە بەرکەوتەی جیلی نوێ بە نەوەی کۆن، تێناگا لە جیوازی نێوان ڕێچکەی پێش مۆدێرنە بەرامبەر هایبەر تەکنۆمۆدێرنە یاخود پۆستمۆدێرنە، لەگەڵ کۆهۆکاری تر تایبەت بە گۆڕانکاریە سایکۆلۆجی و کۆمەڵایەتی و ئابووری کەڵتوری.
نەخوێندنەوەیەکی سایکۆلۆژی و سۆسیۆلۆجی بۆ گۆڕانکاریە خێراکانی کۆمەڵگای کوردی نەک تەنها ئەم هەڵچوون و تێکچوونە کۆمەڵایەتیە، بەڵکو گۆڕانکاری تری ڕادیکاڵی تر بەڕیوەیە. دەسەڵات زۆر بێئاگایە، تەنانەت زۆر گەمژەشە، گەر پێێ وابێت کە ئەم ڕاپەڕینە جەماوەریە تەنها زادەی نەبوونی و برسێتی خەڵکەو ئەوە هۆکارە ئابووریەکەیە خەڵکی خستوەتە سەرشەقام، بەڵام دەسەڵات پێویستە لە ڕێی هەزاران بە ناو ڕۆشنبیرو ئەکادیمیە کرێگرتەکانیەوە دراسەیەکی قووڵ دەستپێبکات دەربارەی کۆهۆکاری سۆسیۆلۆجی و سایکۆلۆجی و کوڵتوری ئەو چینە تازەیەی کە ئێستا یاخی بوەو و هەموو شێک ڕەفز و ڕەت دەکاتەوە.
دەسەڵات زۆر ناحاڵی و بێئاگایە لە کورتکردنەوەی پرۆتێست و ڕاپەيینی خەڵک لە هەبوون و نەبوونی مووچە، لەوانەیە گەنجانێک تا ڕادەیەکی زۆر بێزار و توڕەبن لە بینینی تەخشان و پەخشانی سامانی وڵات لە نێوان دوو سەری کۆنی دوو خێڵ و بنەماڵەو دزینی سامانی سەر زەوی و ژێر زەوی و دەسەڵاتە زۆرەکانی جومگەکانی حکومەتیشی لەگەڵدابێ لە نێو کوڕ و کوڕەزاو ئەندامە نزیکەکانی دوو خێزان، بەڵام پێویستە بزانرێ کە ئەو گەنجانە بەرکەوتەو بەرهەمی زەمەن و جیهانێکی نوێن. لە هەمووی گرنگتر ئەو گەنجانە جیهانبینی جیوازیان هەیەو لە نەوەکانی پێش خۆیان، ئەو گەنجە ڕاپەڕیوانە زادە و بەرهەمی شۆڕشی نوێی تەکنەلۆجیای مۆدێرن و سۆشیال میدیا بەرفراوانەکانن و شێوازی بیرکرنەوە و ڕوانگەی سایکۆلۆجیان بۆ کۆمەڵگاو کەڵتور و نیشتمان و جیهان زۆر جیاوازترە لە دوو خێڵی پاشماوەی جەنگی ساردی کۆن کە بە مێنتاڵیتی خۆدەوڵەمەندکردن و بەکارهێنانی زەبرو فشار و ڕوتانەوەی سامانی نیشتمان ئیدارەی ووڵات ئەکەن .
گەنجانی مۆدێرن بەرهەمی جیهانێکی زۆر نوێن کە هیچ لای مەبەست نیە کۆد و سیمبول و سروتی پیرۆز، ئیتر ئاین بێ یان کۆمەڵگە یان نیشتمان، گەر ببنە هۆکاری کۆت و دیل کردنی ئارەوزوو حەزە ڕەواکانی. ئەم نەوە نوێیە مەبەستێتی بە خێرایی لە شتەکان تێبگات و بەشداری کارای هەبێ لە جوڵانەوە کۆمەڵایەتی و کەڵتوری شارستانیە جیهانیەکان، ئەم جیلە تازەیە ئارەزویەتی لەو مێنتاڵیتیە کۆن و گۆشەگیر و داخراوی خێڵگەری و بنەماڵەیی دەرچێ بۆ جیهانێکی گەورەتر و کایەیەکی کەڵتوری و ماریفی فراوانتر. ئەم جیلە نوێیە بە هەردوو رەگەز، ئارەزووی بینینی شتی نوێ و ئەزموونگەری شتی تازەو هاوچەرخ و ئارەزووی چێژوەرگرتنێتی لە هەموو شتە تازەو خۆشەکانی جیهانی نوێ. دەسەڵاتێک کە بیەوێ هەموو سەروەت و سامانێ بۆ دوو بنەماڵە قۆرخ کات و بیەوێ دواڕۆژی جیلی نوێ و تێڕوانینیان لەسەر مێنتاڵیتێتی خێڵگەری و کەڵتوری دواکەوتوو گۆشەگیرکات ئحەبێ چاوەڕێی تەقینەوەی بێ ئەندازەی هێزی شاراوەی جیلی نوێ بکات.
دەرئەنجام جیلی نوێ ئێستا خاوەنی کەڵتورێکی نوێ مێنتاڵیت و جیهانبینی جیاوەزە. تەنها بە تێگەیشتنی ڕەهەندە سۆسیۆلۆجی و سایکۆلۆجیەوە ئەکرێ لەو جیلە نوێیە تێبگەین ، ئەویش بە فەراهەم کردنی هەموو پێویستیە ئابووری و کۆمەڵایەتیی و کەڵتوری و سیاسی لەگەڵ دابینکردنی ئامرازە جیاوازە مۆدێرنەکانی خۆشگوزەرانی گەنجان. بە کورتی گەر دەسەڵات بیەوێ وەک جاران بیر کاتەوە و وابزانێ بە بەخشینی چەندین ملیۆن دۆلارێ بە خەڵک و کڕینی وەلائی خەڵکی وابەستەو کۆیلە بە کەڵتوری خێڵگەرایەتی بنەماڵەیی و بەکارهێنانی میدیای چەواشەکار ئیتر ئەو ڕاپەڕینە خەفە دەکات هەر زۆر هەڵەیە، چونکە ئەوەی ڕویداوە دروستبوونی گەلێکی گەنجە کە جیهانبینی و مێنتاڵیتێت و سایکۆلۆجی جیاوازی هەیە لە منێنتاڵیتێت و جیهانبینی کۆنی دوو دەست بنەماڵەی حوکومدار . گەر ئەو عەفریتەی ئێستا لەسەری شوشەی کۆمەڵگاوە خەریکە دێتە دەر ڕازی نەکڕێ و داواکاریە ڕەواکانی، لە دادوەری کۆمەڵایەتی و حکومەتی مەدەنی ڕاستەقینەو و دەستاودەستی دەسەڵات بە گەل و بواری گەنجان لە بەرێوەبردنی وڵات و بەکارخستنی تواناکانیان نەبێ، ئەوا ئەو عەفریتە وشک و تەڕ بە شێوازێکی تر دەسوتێنێ و بە شێوازی خۆی کۆمەڵگایەکی تر ئەخولقێنێ ، کە کەسیش لە دەرئەنجامی بەرپرس نابێ هەردوو ڕژێمی گەندەڵی دەسەڵاتداری دوو بنەماڵە نەبێ.