یرەوەرییەكانی سەنگاوی، كتێبێكی 770 لاپەڕەیی قەبارە گەورەیە، كە مەحمود سەنگاوی چیرۆكی ژیانی خۆی لەمنداڵییەوە تا ساڵی 2000 تیا دەگێڕێتەوە، ئاوێنە چەند روداوو هەڵوێست‌و دیدو روانینەكانی ئەم ئەندامەی سەرکردایەتی یەكێتی لەم بیرەوەریانەدا دەخاتە رو كە جێی سەرنج‌و تێڕامانن.
بنەماڵەیەكی هەژارو نەخوێندەوار لە"كۆیك"
سەنگاوی لەسەرەتای بیرەوەرییەكانیدا ئاماژە بەوە دەكات لەگوندێكی هەژارو داماوی یەكێك لەناوچە هەرە دواكەتوەكانی كوردستان لەدایكبوە، "لەدێیەكی سەرگوێ چەمی ئاوسپیدا بەناوی (كۆیك) لەبنەماڵەیەكی هەژاری جوتیار ساڵی 1952 پێمنایە ئاستانەی ئەم جیهانە پڕ لەئازار‌و ناهەموارییە، بەتیرە ئەچینەوە سەر رۆژغزایی جاف، باوكیشم حەمە ئەمینی عەلی عەبدوڵای محەمەدی هەیەر هەر بێ نەواو دەستكورت گەورە بوە، كە باوكی لەشەڕی ئاوباریكدا شەهید كراوە‌و ژیانێكی تا بڵێی پڕ لەئەشكەنجەو ناهەمواری هەبوە، دایكیشم ناوی تەمین مەحمود مراد خان لەهۆزی ئاڵیبەگی تیرەی مكایەڵی جافە".
سەنگاوی باس لەوە دەكات كە باوك‌و باپیرانی لەوپەڕی هەژاری‌و دەستكورتیدا ژیاون‌و ئەو مەینەتییەشیان بۆ ئەوان بەمیرات بەجێهێشتوە، كە خێزانەكەیان پێنج براو خوشكێكی روت‌و رەجاڵ بون‌و رۆژ تا ئێوارە خەریكی كار‌و كۆششی سەختی كشتوكاڵ بون‌و ئارەقەی رەش‌و مۆریان رشتوە.
خوێندەواری‌و پێشمەرگایەتی
سەنگاوی باس لەوە دەكات كە خێزانەكەیان بەهۆی هەژاری‌و ستەمی ئاغاكانی ئەو ناوچەیەوە نەیانتوانیوە بخوێنن، بەڵام ئەم كۆڵی نەداوە‌و بەهەرزەكاری‌و گەنجێتیش خولیای ئەوە بوە بخوێنێ، ئەو دەڵێت "لەماڵی مەلای دێكەمان كە ناوی مەلا سەعید بو، حەزم لەخوێندن ئەكرد، چوم بۆ لای‌و وتم: فێری خوێندن‌و نوسینم بكە، بەڵام ئەو وتی: تازە تۆ گەورە بویت ناتوانی فێری هیچ بیت! زۆرم پێناخۆش بو، بەدڵشكاوی گەڕامەوەو لەڕێگە چاوم بەمەلا بەكری كوڕی كەوت، كە باسەكەم بۆ گێڕایەوە، ئەو ئومێدی پێبەخشیم‌و وردە وردە فێری نوسینی ناوی خۆم‌و خوێندنەوەو نوسینیشی كردم".
سەنگاوی هەر لەڕێگەی ئەم مەلا بەكرەشەوە دەبێتە ئەندامی پارتی لەساڵی 1969دا‌و لەساڵی 1974یشدا دەبێتە پێشمەرگەی دوا ساڵی شۆڕشی ئەیلول‌و دوای ئاشبەتاڵیش خۆی تەسلیم دەكاتەوە‌و دەچێتەوە گوندەكەی خۆیان لەناحیەی سەنگاو. ئەو باس لەوە دەكات كە "پێشمەرگایەتی چاوی كردەوەو فێری گرنگی حزب‌و رێكخستنی كردوە".
چۆن ناونرا مەحمود سەنگاوی؟
سەنگاوی باس لەوە دەكات بەهۆی ناكۆكییەوە لەگەڵ جاش‌و دەرەبەگەكان لەساڵی 1976 بەماڵەوە دەچنە سەنگاوو بەكرێكار لەفەرمانگەی كشتوكاڵ دادەمەزرێت، بەڵام ئەوەش روندەكاتەوە كە دامەزراندن خەبات‌و تێكۆشانی لەبیر ناباتەوەو لەو رۆژگارەدا دەستیكردوە بەخەباتی ژێرزەمینی‌و لەڕێگەی مەلا ئەحمەدی مەسۆیی قەرەداغ-ەوە پەیوەندی بەرێكخستنەكانی كۆمەڵەوە كردوە. ئەو دەڵێت "كە شۆڕشی نوێ دەستپێكردەوە، لەكۆتایی ساڵی 1977دا ئەركی ئەنجامدانی چالاكییەكیان پێسپاردم وەك چاوساغ، كە پێشمەرگە بچنە سەر مەركەزی پۆلیسی سەنگاو".
لەچالاكیەكەدا كەسێك بەدیل دەگرن كە مەحمود سەنگاوی دەناسێ‌‌و شایەنی كوشتنیش نییە، ئەم بەفەرماندەی مەفرەزەی پێشمەرگەكە دەڵێ "ئیتر ناتوانم بگەڕێمەوە"، فەرماندەی مەفرەزەكە دەڵێ "ئەیكوژین‌و تۆش بگەڕێرەوە"، سەنگاوی دەڵێت "قبوڵم نەكردو لەگەڵیاندا كەوتمە رێ‌‌و لەو شەوەوە بوم بەپێشمەرگە".
دەشڵێت "ئەو شەوە هەر بەڕێگاوە بوین كاك سەركەوت – فەرماندەی مەفرەزەكە - نەیهێشت كەس ناوم بزانێ تا گەیشتینە نزیك دێی مەسۆیی، بەڵام لەوێ بەپێشمەرگەكانی وت: ئەمە برادەری خۆمانەو ئاشكرا بوە‌و ناوی مەحمودە، بۆ ئەوەی لەگەڵ مەحمودێكی تردا كە پێشمەرگە بو لەیەك جیا بكرێینەوە من بوم بەمەحمود سەنگاوی".
سەنگاوی بێ چەك دەبێت لەو مەفرەزە شەش كەسییەدا، بەڵام زۆر نابات "زەلامێك بەناوی تۆفیق جەبار بەبڕنەوێكی درێژەوە بۆ پێشمەرگایەتی هات، پیاوێكی خراپ‌و گومان لێكراو بو ئەویان چەك كردو بڕنەوەكەیان بەمن دا".
لەپێشمەرگەی پارتیزانەوە تا فەرماندەی تیپی سەگرمە
سەنگاوی دەڵێت "ئەوكاتەی بوم بەپێشمەرگە لەكۆتایی ساڵی 1977دا بۆ یەكەمجار وشەی پارتیزانیم لەبرادەران بیست".
ساڵی 1978 دەكرێتە جێگری فەرماندەی مەفرەزەی 2ی كەرتی 2ی هەرێمی پێنج، ساڵی 1979 دەكرێتە فەرماندەی مەفرەزە، ساڵی 1980 دەبێتە فەرماندەی كەرت، ساڵی 1983 ژن دەهێنێ‌‌و لەدێی خاوێ دەیگوازێتەوە، ئەو دەڵێت "ساڵی 1983 لەمشتومڕەكانی پێشمەرگەو كادێرانی یەكێتیدا سەبارەت بەدانوستان لەگەڵ رژێمی بەعس، من نەكادێری سیاسی بوم‌و نەسەرم لەكاری سیاسەت دەرئەچو، بەڵام پشتیوانی ئەنجامدانی دانوستان بوم".
ساڵی 1984 كە فەرماندەی تیپی 15ی هەورامان بوە لەشەڕی جوددا بریندار دەبێت لەئەحمەدئاوا، پاشان لە1987 دەكرێتە فەرماندەی تیپی سەگرمە‌و كاتێك یەكێتی هاوكاری سوپای پاسداران دەكات لەهێرشكردنە سەر بنكەكانی بەعسدا، لەكاتی هێنانی پاسداردا كێشەو دەمەقالًێی دەبێت لەگەڵ فەرماندەیەكی سوپای پاسداران‌و لەسەر ئەوە نەوشیروان مستەفا لە15 /2/ 1988 بانگی دەكات‌و پێیدەڵێت "ئیتر تۆ سەرتیپ نیت‌و ئەشتوانی بڕۆیتەوە". سەنگاوی دەگەڕێتەوە بۆ ماڵەوە لەدەرەواری خوارو.
لەو رۆژە سەختانەی ئەنفال‌و كیمیاباراندا، ئەو دەڵێت "لە24ی 3ی 1988 بروسكەیەكم بۆ كاك عومەر فەتاح نوسی ئەگەرچی تەجمیدیشم ئامادەم بۆ هەر شوێنێكم بنێری".
دوای ئەنفال كە بەهەزار چەرمەسەری ژن‌و منداڵەكانی دەباتە ئێران، لەساڵانی 1989و 1990دا بەشداری لەشەڕی پارتیزانی ناوچە محەرەمەكان دەكات لەناوچەی گەرمیان‌و لەساڵی 1991دا بەشداری راپەڕین دەكات لەقۆڵی دەربەندیخانەوە. لەدوای كۆڕەو خۆی‌و خێزانەكەی لەسلێمانی نیشتەجێ دەبن‌و دەبێتە فەرماندەی بەتالیۆنی 8ی بتوێن‌و ساڵی 1993 كە قیادەی مەنتیقەكان دروست دەكرێ‌‌و پۆستی مەنتیقەی سلێمانی بەر پارتی دەكەوێ‌‌و دەروێش ئاغا دەبێتە لێپرسراوی ئەم بەجێگری قیادەی مەنتیقە دادەنرێ، سەنگاوی دەڵێت "ئەگەرچی وەزارەتی پێشمەرگە دامەزراو قیادەی مەنتیقەكان دانران، بەهەمو پێكهاتەكانیانەوە بەڵام ئەمە تەنها كارێكی روكەش بو، لەدەرەوە وەزارەتی پێشمەرگەدا هێزی میلیشیا هەر مایەوە".
مەحمود سەنگاوی بەدرێژایی ئەم ساڵانە باس لەوە دەكات كە بەشداری دەیان شەڕی سوپای بەعس‌و جاش‌و قیادە موەقەتە‌و بەرەی جود كردوەو بەرەنگاری كۆپتەر‌و فڕۆكەی رژێمی عێراق بۆتەوە.
مەلاو "ئاش" تێكدەر بون
لەساڵانی خەباتی شاخدا چەندین روداو هەن كە مەحمود سەنگاوی دەیانگڕێتەوە، وەك چەككردنی سامان گەرمیانی لەلایەن مستەفا چاوڕەش‌و برینداربونی عومەری سەید عەلی‌و جەبار یاوەر، بەشێکی بەرچاویشی رەخنەی توندە لەپارتی‌و بەنامڵەی بارزانی. ئەوەی زیاتر جێی سەرنجە هەڵوێستی مەحمود سەنگاوییە سەبارەت بەمەلا بەختیار‌و ئاڵای شۆڕش، ئەو دەڵێت "مەلاو ئاش ورتە ورتیان خستبوە ناو پێشمەرگەو فەرماندەكانەوە رۆژانە بۆچونەكانیان لەلای خەڵكی ساویلكە رەنگی ئەدایەوە.. بەبێ پرسی سەركردایەتی ساڵی 1983 لەگەڵ جود‌و حزبی شیوعی لەقەرەداغ سازشیان كردو دوابەدوای ئەوەش هەندێ كەسی كاڵفامیان هەڵنا بۆ ئەنجامدانی یاخیبونێكی عەسكەری لەگەرمیان.. ئاڵای شۆڕش لەبنەڕەتدا كارێكی تێكدەرانەو پیلانێكی داڕێژراو بو نەك هەر سەری نەگرت، بەڵكو بەرگەی هەڵمەتی دەستەیەك پێشمەرگەی نەگرت".
دەشڵێت "مەلا بەختیار لەبەردەم سەركردایەتیشدا لەبری بەرگری لەهەڵوێستەكانی خۆی‌و راستی هێڵی فكری‌و دیدو بۆچونەكانی لەبەرزییەوە تلیسایەوەو خۆی پێڕانەگیرا، مەلاو ئاش زەربەیەكی كوشندە بون لەشۆڕش، بونە مایەی پشێوی مێشكی خەڵكی‌و سەرلێشێوانی هەندێ كادێر‌و پێشمەرگەی دڵسۆز، ئەمەش سودی زۆرتری بۆ دوژمن هەبو".
باس لەوەش دەكات كە "گرتنەكەی - مەلا بەختیار‌و هاوڕێكانی - دەنگدانەوەی جیاجیای لێكەوتەوە، بەشێك بەتیرۆری بیری لەقەڵەم دا، كە لەڕاستیدا ئەمە قسەیەكی بێ بناغەیە".
راوە ئاسك، ئارەزوە دێرین‌و خۆشەكەی سەنگاوی
مەحمود سەنگاوی لەم بیرەوەریانەدا چەند جارێك باسی راوە ئاسك دەكات، لەبڕگەیەكدا دەڵێت "لەدەشتی داودەدا هەندێ ئاسكمان كوشت".
لەبڕگەیەكی دیكەدا كە باس لەكۆتایهاتنی شەڕی ناوخۆی پارتی‌و یەكێتی دەكات لەساڵی 1998، دەڵێت "لەم دۆخە نەشەڕ نەئاشتییەدا كەڵكەڵەی راوە ئاسك كەوتە سەرم كە یەكێكە لەئارەزوە دێرین‌و خۆشەكانم، بەڵكو راوكردنەكەی ئاسودەییەكی گیانی بەمرۆڤ ئەبەخشێ‌‌و چێژێكی خۆشی لێوەرئەگرێ‌‌و ئەیخاتە جیهانێكی ئەفسوناوییەوە".
ئاماژە بەوەش دەكات كە ئاسك ئاژەڵێكی زۆر جوان‌و ناسكە زیاتر لەپێدەشتەكاندا ئەبینرێت بەتایبەتی لەگەرمیاندا، سەنگاوی دەڵێت "من لەڕاوكردندا بەیاوەری دۆست‌و برادەر دەرئەچوم، زۆرتر مەبەستم لەوەخت بردنەسەرو چێژ وەرگرتن بو لەچونە راو تا ئەوەی ئاژەڵەكە بكوژم‌و تامەزرۆی گۆشتەكەی بم".
دەشڵێت "لەیەكێك لەدواڕۆژەكانی ئەم مانگەدا لەگەڵ كاك ساڵەح نەسرەدین‌و عومەری حەمە سەعیدی خەڵكی دێی سەدوبیست‌و مامۆستا مستەفا بۆ راو چوینە گەرمیان بۆ ناوچەی داویەو بناری گل. شەوەكەی چوینە ئاوایی جەلال لەنزیكی كۆمپانیای نەوتی مارداری، كە هێزێكی دوژمنی لێبو بۆ پارێزگاریكردنی، ئەو هێزە بەتوندی بەدۆشكای دو لولەو 22 ملم‌و هاوەنی 120 ملم‌و تۆپ‌و تانك لێیداین، بەڵام ئێمە بێ زیان بوین، ناچار لەو ناوە كشاینەوە‌و لەم راوكردنەدا بەرازو چالەكەمان كوشت نەك ئاسك. لەكاتی راوكردندا هەرچی ئازارو مەینەتی دنیا هەیە لەبیر ئەكرێ‌‌و جۆرە خۆشییەكت پێئەبەخشێ‌‌و ئەتخاتە بارێكی تایبەتەوە".
