لێکۆڵینەوەی: سوزان چاوێز کامیرۆن - سەرچاوەی تەندروستی کۆمەڵگەی نەتەوە یەکەمەکان، ئەمریکا

لۆن ت. پلان - زانکۆی نیوهامپشایەر

لەئینگلیزییەوە: محەمەد حەمەساڵح تۆفیق

تێبینیی وەگێڕ:

زاراوەی هیندییە ئەمریکییەکان، مەبەست خەڵکی ڕەسەنی ئەو وڵاتەیە کە لە پێش دۆزینەوەی هەردوو کیشوەری ئەمریکا لەو وڵاتە نیشتەجێبوون. ئەمانە خێڵ یان گەلی جۆراوجۆرن وەک: چێرۆکی، ئەباچی، چۆکتاو، ناڤاجۆ، سێمینۆڵ .. تاد. دواتر ئەوروپییە سپیپێستەکان کە بە لێشاو ڕوویانکردە ئەم دوو کیشوەرە و تەنگیان بەم خەڵکە ڕەسەنە هەڵچنی، بەگشتی ناوی ‌هیندییە ئەمریکییەکان یان هیندییە سوورەکانیان لێنان (American Indians, Red Indians)، چونکە کاتێ کۆڵۆمبس لە ساڵی ١٤٩٢دا ڕێی لەم کیشوەرە کەوتووە وایزانیوە بەشێکە لە هیندستان و لەبەر ئەوە ناوی هیندییان لە خەڵکە ڕەسەنە نیشتەجێکەی ناوە و سەردەمانی دواتر کە ڕوونبووەوە ئێرە هیندستان نییە، سپیپێستە ئەوروپییە داگیرکەرەکان ئەم ناوی هیندییەیان هەر هێشتەوە بۆ نیشتەجێ ڕەسەنەکان و تا ئێستاش لە ئەدەبیاتیاندا هەر وا ڕۆیشتووە، دەنا ئەوانە بە هێچ جۆرێک نە هیندین و نە خەڵکی هیندستانن، بەڵکوو لە ئەدەبیاتی ڕۆژاوادا بە هیندیی یان هیندیی سوور و خەڵکی ڕەسەن یان ئەبۆرجیناڵ ناویان دێت و ئەمی دواییان زیاتر بۆ گەلە ڕەسەنەکانی ئوسترالیا و باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا بەکاردێت. بۆ بەرچاوڕوونیی خوێنەر لە هەر شوێنێکی ئەم باسەدا ناوی ئەمریکا هاتبێت مەبەست ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە.

کورتەیەک

   بۆ ئەوەی باشتر خزمەت بە دانیشتووانی هیندیییە ئەمریکییەکان بکرێت، زۆر گرنگە بۆ پەروەردەکاران و لەنێویاندا کەسانی پرۆفێشناڵی بوارەکانی هاوکاری و یارمەتیدان، بۆ ئەوەی تێبگەن کە چۆن حکوومەتی فیدراڵیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە ماوەی ٢٠٠ ساڵی ڕابردوودا شەش ستراتیجی جیاوازی بۆ چارەسەرکردنی "کێشەی هیندییەکانی ئەمریکا" گرتووەتەبەر. بەکارهێنانی دە قۆناخی جینۆساید لەلایەن ستانتۆنەوە (2013)، (مەبەست گریگۆری ستانتۆنە Grigory Stanton، کە ئێستا بەرپرسی ڕێکخراوی جینۆساید وۆچی نێودەوڵەتییە و خەڵکی ئەمریکایە - وەرگێڕ)، نووسەران و کتێب دانەران بەدواداچوون بۆ هۆڵۆکۆست و جینۆسایدی هیندییە ئەمریکییەکان و کاریگەرییەکانیان لەسەر بوارە ڕەفتارییەکانی  تەندروستی و  ژیان و گوزەرانی هیندییەکان یان خەڵکی ڕەسەنی ئەمریکی دەکەن. مەبەست لەم باسە فراوانکردن و قووڵکردنەوەی دید و بۆچوونی پەروەردەکارانە بە شێوەیەک کەوا کاریگەریی لەسەر ڕاهینان و مامەڵەی پیشەیی ئەوان هەبێت لەگەڵ ئەو دانیشتووانەی هیندیی ئەمریکیدا کە خزمەتیان دەکەن.

زاراوەی "جینۆساید" پێش جەنگی جیهانیی دووەم بوونی نەبووە. ڕافایل لێمکین، کە جوولەکەیەکی پۆڵەندیی پەنابەر بوو، وشەی یۆنانیی بۆ ڕەگەز، توخم یان خێڵ "genos" لەگەڵ ڕەگی لاتینی بۆ کوشتن "cide -" تێکەڵ کردووە و وشەیەکی نوێ "جینۆساید genocide" لێ پێکهاتووە. بە پێی لێمکین (١٩٤٤)، کە ویستوویەتی لە تاکە وشەیەکدا وەسفی بکات نەک تەنها "هەڵوەشاندنەوەی دامەزراوە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکان، لە کولتوور، زمان، هەستی نەتەوەیی، ئایین" بەڵام لەگەڵ "بوونی ئابووریی گرووپە نەتەوەییەکان، تێکشکاندنی ئاسایشی کەسی، ئازادی، تەندروستی، شکۆ و کەرامەت و تەنانەت ژیانی تاکەکانی سەر بەو جۆرە گرووپانەش" (ل79).

ئاخۆ هیندییە ئەمریکییەکان ئەزموونی جینۆسایدیان کردووە یان نا، کە ئەمەیان مشتومڕێکی گەرمی لەسەرە. ئەندەرسن (2014) بە شێوەیەکی پۆلێنبەندی ڕایدەگەیەنێت، کەوا "جینۆساید لە ئەمریکادا ڕووی نەداوە" (ل13)، لەجیاتیدا ئەوەی بەسەر هیندییەکاندا هات ئەو وەک "پاکتاوکردنی ئیتنیکی" پۆلێنی دەکات.  ئەندەرسن بۆیە لەم مەسەلەیەدا ناکۆکە چونکە بە ڕای ئەو "زۆرێک لە خێڵە هیندییەکان (لەڕاستیدا زۆرینەی ڕەهاش) لە ژیاندا مانەوە، بە کولتوورەکەشیانەوە" (ل11)، بۆیە مەحاڵە بانگەشەی ئەوە بکەین کە هیندییە ئەمریکییەکان تووشی هیچ جۆرە جینۆسایدێک بووبێتنەوە. لە بەرامبەردا، وۆڵف (2006) پێداگری لەوە دەکات کە هیندییەکان تەنها قوربانیی بەدبەختیی "مەیلی نیشتەجێکانی کۆلۆنیالیزم" بوون (ل. 387)، واتە "پاڵنەری سەرەکی بۆ نەهێشتنی ڕەگەز نەبووە ... بەڵکوو دەستڕاگەیشتن بووە بە خاک" (ل388). سەرەڕای ئەوەش، وۆڵف دەڵێت هەرچەندە کۆڵۆنیالیزمی نیشتەجێبووان دەرخستنی جینۆساید بووە، بەڵام خۆی جینۆساید نەبووە. بەپێچەوانەوە، ستانارد (1992) هۆکارەکەی بەوە لەقەڵەم دەدا کەوا گەلە ڕەسەنەکان وەک جوولەکەکانی ئەوروپا، بەهۆی "شاڵاوەکانی جینۆسایدەوە" مردوون و وەک جوولەکەکانی ئەوروپاش "بەهۆی بەکارهێنانی نەخۆشی و بەدخۆراکی و پشتگوێخستن و' شێوازی بێشوماری تری ترسناکەوە' لەناوچوون" (ل255).

مەبەست لەم پەیپەرە باسە ئەوەیە ڕا و بۆچوونێک بدرێت کەوا هیندییە ئەمریکییەکان قوربانیی جینۆساید بوون. بە پشتبەستن بەو شەش ستراتیجییەی کە حکوومەتی فیدراڵیی ئەمریکا بەکاری هێناوە بۆ چارەسەرکردنی "کێشەی هیندییەکان"، حکوومەتی فیدراڵی سیستەمێکی بیرۆکراتی و سپۆنسەری دەوڵەتی دروستکرد بۆ لەناوبردنی بنەما سەرەکییەکانی ژیانی هیندیی ئەمریکی. نووسەران جەخت لەوە دەکەنەوە کە ئەم ستراتیجییانە، لە بەشێکدا، لە قاڵب داوە و بەردەوامە لە کاریگەری دانان لەسەر تەندروستی و خۆشگوزەرانیی ڕەفتاری گەلانی ڕەسەنی هاوچەرخ.

​کەیسێک بۆ جینۆسایدی هیندیی ئەمریکی

لە ساڵی ١٩٤٨دا، لەگەڵ دامەزراندنی ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ڕێگریکردن و سزادانی تاوانی جینۆساید (پەیماننامەی جینۆساید)، دوو بڕیاری یاسایی نوێ و جیاواز

پێناسەکان پەسەند کران - "تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتی" و "جینۆساید" (ساندس، ٢٠١٣). پەسەندکرا و وشە بە وشە لەلایەن دادگای تاوانەکانی نێودەوڵەتی (یاسای ڕۆما، ١٩٩٨)، ئەم زاراوە و پێناسانە لە ساڵی ٢٠٠٢دا لە ڕێگەی پەیماننامەی نێودەوڵەتییەوە وەک یاسا وەرگیراون. تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتی، کە بریتین لە پاکتاوی نەتەوەیی، کوشتنی بەرفراوانی تاکەکان دەگرێتەوە، وەک لە کاتی جەنگەکانی یوگۆسلاڤیا لە ساڵانی ١٩٩٠کاندا، و بە تاوانێکی کەمتر دادەنرێت بە بەراورد بە جینۆساید. هەرچەندە هەموو کردەوەیەکی جینۆساید تاوانێکە دژی مرۆڤایەتییە، پێچەوانەکەی ڕاست نییە. جینۆساید جەخت لەسەر گرووپ دەکاتەوە ناسنامە و ئەندامێتی گرووپ و پێویستی بە بەڵگەی نیاز و مەبەستی تایبەت هەیە. لە موحازەرەیەکدا کە ساندز پێشکەشی کردووە (2013)، ڕایگەیاندووە کە "تەنها کردەوەی کوشتن و تەنانەت بە ژمارەیەکی زۆر زۆریش بەسە بۆ ئەوەی ببێتە هۆی کردەوەی جینۆساید [هەرچەندە] ئەوەی پێویستت پێیەتی بەڵگەیە، بەڵگەیە لەسەر نیازی کوشتن بە تەواوی یان بەشێک". بەپێی ماددەی دووەمی ڕێککەوتننامەی جینۆساید:

جینۆساید واتە هەر یەکێک لەم کردەوانەی خوارەوە کە بە مەبەستی لەناوبردنی ئەنجامدراوە، بە تەواوی یان بەشێک، گرووپێکی نەتەوەیی، ئیتنیکی، ڕەگەزی یان ئایینی، وەک:

ئە- کوشتنی ئەندامانی گرووپەکە.

ب- زیانگەیاندنی گەورەی جەستەیی یان دەروونی بە ئەندامانی گرووپەکە.

ج- بە ئەنقەست سەپاندنی ئەو مەرجانەی ژیان بەسەر گرووپەکەدا کە مەبەستە.

د - لەناوبردنی فیزیکی یان جەستەیی گرووپەکە، بە تەواوی یان بەشێکی.

ها- سەپاندنی هەندێ ڕێوشوێن بە مەبەستی ڕێگریکردنی لەدایکبوون لە ناو گرووپەکەدا.

و- گواستنەوەی منداڵان بە زۆر بۆ گرووپێکی تر.

زۆرێک لەو شێواز و کارانەی کە حکوومەتی فیدراڵی بەکاری دەهێنێت بە ڕوونی بە مەبەستی هێنانەدی لەناوبردنی، چ بە تەواوی و چ بەشێکی، لە خەڵکی ڕەسەن ئەنجامدرا خەڵک (پەیمانگای برووکینگ، ١٩٢٨؛ فیر- سیگال، ٢٠٠٧؛ جاکسن، ١٩٩٣؛ مادلی، ٢٠٠٩؛ ڕوتێکی، ٢٠٠٧؛ ٢٠١٠). هیندییەکان نەک لەبەر ئەوەی کۆمەڵێک تاک بوون کوژران و لەناوبران، کە ئەمەش ئەوەیە تاوانەکانی دژی مرۆڤایەتی یان پاکتاوی نەتەوەیی پێناسە دەکات، بەڵام لەبەر ئەوەی ئەندامی گرووپێک بوون، کە لەم حاڵەتەدا کۆمەڵگە یان کۆمیونیتییە خێڵەکییەکان دەگرێتەوە. لێمکین لە کتێبی "بنەمای هاوپەیمانیدا" (١٩٤٤)، بە ڕوونی باس لەوە دەکات کەوا کردەوەی جینۆساید پێویستی بە نەهێشتنی جەستەیی گرووپێکی ئیتنیکیی یان ئایینی نییە، وەک ئەوەی ئەندەرسن ئاماژەی پێدەکات (2014)، بەڵکوو تەنها کردارەکان بە مەبەستی لەناوبردنی تەواو یان بەشێکی ئەو گرووپە خەڵکەیە. لێمکین مشتومڕ لەسەر ئەوە دەکات کە جینۆساید کاتێک ڕوودەدات کە گرووپێکی ئیتنیکی لە ناسنامەی کولتووریی خۆی بێبەش دەکرێت. وەک ڕوونی کردووەتەوە "ئەوە چەندین سەدە و هەندێکجاریش هەزاران ساڵ دەخایەنێت بۆ دروستکردنی کولتوورێکی سروشتی، بەڵام جینۆساید دەتوانێت لەناوبردنی کولتوورێک لە یەک کاتدا ئەنجام بدات، وەک چۆن ئاگرێک دەتوانێت بینایەک وێران بکات لە ماوەی کاتژمێرێکدا" (لێمکین، وەک لە پاوەر وەرگیراوە، ٢٠٠٢).

دامەزرێنەر و سەرۆکی ڕێکخراوی جینۆساید وۆچ، گریگۆری ستانتۆن، ڕایگەیاندووە کە جینۆساید تاقە یەک کردار و یەک هێڵیش نییە، بەڵکوو بە زنجیرەیەک قۆناخ ڕوودەدات. بە پشتبەستن بە کارەکانی لەسەر جینۆسایدەکانی کەمبۆدیا و ڕواندا، لە ساڵی ١٩٩٦دا ستانتۆن پەیپەرە باسێکی پێشکەش بە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا کرد بۆ خستنەڕووی هەشت قۆناخەکەی جینۆساید، ئاماژە بەوە دەکات کە جینۆسایدەکان لە هەمان شێوازدا ڕوودەدەن (لەو کاتە بەدواوە ئەم مۆدێلە فراوانتر بووە بۆ دە قۆناخ). دوای ماوەیەکی کەم لە تەواوکردنی ئەم پێشکەشکردنە، لە کاتی جینۆسایدی دارفوردا، تێبینی ئەوەی کرد کە بەتەواوی هەمان نەخش و شێواز سەریهەڵداوە (ستانتۆن، ٢٠٠٨ ب).

بە گوێرەی ستانتۆن، (2013) هەر دە قۆناخەکەی جینۆساید دەکرێت لە یەک کاتدا ڕووبدەن و "هەموو قۆناخەکان بەردەوامن لە کارکردن بە درێژایی پرۆسەکە" (ستانتۆن، ٢٠١٣، ل١). ئەم دە قۆناخەش بریتین لە: پۆلێنکردن، هێماکردن، جیاکاری، لەمرۆڤایەتی خستن، جەمسەرگیری، ڕێکخستن، ئامادەکاری و چەوساندنەوە و قڕکردن و نکووڵی کردن. دوو قۆناخ بە شێوەیەکی گشتگیر سیفەتی مرۆڤن، پۆلێنکردن و هێماکردن و بۆ خۆیان ئەنجامەکەی جینۆساید نابن. بەڵام هەردوکیان پێویستن بۆ ئەنجامدانی جینۆساید، بە تایبەت کاتێ لەگەڵ جیاکاری و لەمرۆڤایەتی خستن یەکدەگرن. کردەی پۆلێنکردن مرۆڤەکان دابەش دەکات بەسەر 'ئێمە و ئەواندا' بەهۆی "ئیتنیک، ڕەگەز، ئایین، یان نەتەوەوە" (ل1)، لەکاتێکدا کە هێماسازی بریتییە لە بەکارهێنانی وشە یان هێماکان بۆ دانانی جیا. بە درێژایی مێژووی ئەمریکا، حکوومەتی فیدراڵی گەلانی ڕەسەنی وەک "ئەوان" تایبەتمەند دەکرد، کە لە ڕووی نەتەوەیی و ڕەگەزییەوە لە نیشتەجێبووە settlers ئەوروپییەکان بە کەمتریان دادەنان و وەک ئینجون، دڕندە، بەربەری، مێروو، شەیتانپەرستان، پێست سوورەکان، سکواو، بکوژ و .. تاد. ( بەسیمبۆڵی یان هێماییکردن)، گەلانی ڕەسەن وەک بەربەستێک لە بەردەم گەشەکردنی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا سەیر دەکران، شتێک کە دەبوو بنبڕ بکرێت (ئینستیتیووتی برووکینگ، ١٩٢٨؛ مادلی، ٢٠٠٩؛ ستاریتا، ٢٠٠٩؛ زین، ٢٠٠٥).

قۆناخی سێیەم جیاکاری یان هەڵاواردنە. "گرووپی باڵادەست یاسا و داب و نەریت و دەسەڵاتی سیاسی بەکاردەهێنێت بۆ ڕەتکردنەوەی مافەکانی گرووپەکانی تر"، لەوانەش ڕەتکردنەوەی مافە مەدەنییە بنەڕەتییەکان، ئازادییەکان، و هاووڵاتیبوون (ستانتۆن، ٢٠١٣، ل١). هیندییە ئەمریکییەکان مێژوویەکی نزیکەی ٢٤٠ ساڵەیان هەیە لە یاسا و دەسەڵاتە سیاسییەکان کە بەکاردەهێنرێن بۆ نکووڵی کردن لە مافە بنەڕەتییەکانی مرۆڤ، لەوانەش مافی ڕەگەزنامە تا ساڵی ١٩٢٤. لە ماوەی مێژووی ئەمریکادا، حکوومەتی فیدراڵی زیاد 500 پەیماننامەی لەگەڵ گەلانی ڕەسەندا شکاندووە و دەستکاریی   کردووە و پووچەڵ کردووەتەوە (ئۆلیف، ٢٠١١). لە هەموو پەیماننامەکانی کە واژۆ کراون، تەنها یەکێکیشیان وەک لە سەرەتادا نووسراوە بە ڕێز و شکۆی خۆی نەماوەتەوە.

 لەمرۆڤایەتی خستن هەنگاوی یەکەمە بەرەو جینۆساید. ئەمە نکووڵی لە مرۆڤایەتیی گرووپەکە دەکات و لاوازکردنی بەرپەرچدانەوەی ئاسایی لە دژی کوشتن. لەمرۆڤایەتی خستن ڕێگە بە تاوانباران دەدات کە بەزۆر ئا خەڵک وا لێبکەن لە بارودۆخێکی نامرۆڤانەدا بژین - لە گێتۆی قەرەباڵغدا، بەبێ سەرچاوە و ئاوی خواردنەوە و لە ژێر بارودۆخی برسێتیدا -  لە هەمان کاتدا خۆ ڕادەستکردن بەم کردارانە. لەمرۆڤایەتی خستن وزە و هێز دەبەخشێتە جەمسەرگیری و لە ڕێگەی بەکارهێنانی پڕوپاگەندەوە دابەشبوونێک لە نێوان هەردوو گرووپەکەدا دروست دەکات، کە لە بنەڕەتدا بڵاوکردنەوەی ئایدۆلۆژیایەکە کە گرووپێک لە گرووپێکی تر باڵاتر بێت و بەو هۆیەوە زیاتر مافی خۆیانە، لە کاتێکدا گرووپەکەی تر تاوانبارە بۆ هەر کەموکووڕییەک کە لەلایەن گرووپی مافدارەوە دەستنیشان کراوە. هەردوو قۆناخەکە لە مێژووی خەڵکە ڕەسەنەکاندا بەرجەستە بوون (پەیمانگای برووکینگ، ١٩٢٨).

بە گوێرەی ستانتۆن (2013، ل1)، "جینۆسایدەکان هەمیشە ڕێکخراون". ڕێکخراو پێویستی بە سەرکردە و لایەنگر و زنجیرەیەک فەرماندەیی هەیە. بەشداربووانی جینۆساید پێویستیان بە ئەرک و چەک و ڕێنماییەکانی بۆ دیاری کراوە، لەکاتێکدا وتارەکانی ڕق و کینە پێویستە بۆ سووتەمەنی   توندوتیژییەکان و کوشتن و خراپ مامەڵەکردنەکان بە تام و چێژ بکەن. ڕێکخراوەکە بەزۆری حکوومەتە، بەڵام زۆرجار گرووپە میلیشیاییەکان کە لە ڕووکەشدا پێدەچێت بە ئارەزووی خۆیان مامەڵە بکەن. بەڵام لەبەر ئەوەی حکوومەت شکست دەهێنێت لە دەستوەردان یان لایەنی پشتگوێخستن هەڵدەبژێرێت، ئەگەری بەهێز هەیە کە حکوومەت بە نهێنی تەسلیمی توندوتیژییەکان بێت (ستانتۆن، ٢٠١٣). لە حاڵەتی هیندییەکانی کالیفۆرنیا، لە نێوان ساڵانی ١٨٤٦ و ١٨٧٣دا، زیاتر لە ٣٠٠ کۆمەڵکوژی و کوشتنی سیستماتیکی گەلانی ڕەسەن هەبووە کە دەوڵەت پاڵپشتیی کردوون هەبوون (مادلی، ٢٠٠٩). لە چوارچێوەی هەوڵە هاوبەشەکاندا لەگەڵ پاسەوانان، سەربازانی فیدراڵی ئۆپەراسیۆنی کوشتنی بەرفراوانیان ئەنجامدابوو لە سەرانسەری ویلایەتەکەدا. هیچ کەس - نە سوپا، ڕۆژنامەگەری، دادگای باڵای کالیفۆرنیا یان ئەنجومەنی پیرانی (سەناتی) ویلایەتە یەکگرتووەکان - هیچ شتێکیان نەکردووە بۆ وەستاندنی کوشتارەکە. بۆ پاڵپشتی کردنی دارایی کوشتارەکان، ویلایەتی کالفۆرنیا سەنەدەکانی فرۆشت و نزیکەی ٦.١ ملیۆن دۆلاری ئەمریکیی کۆکردووەتەوە بۆ میلیشیا خۆبەخشەکان و پاسەوانان دژ بە هیندییەکان. حکوومەتی فیدراڵی زۆرترین پارەی لەم خەرجییانە گەڕاندووەتەوە (مادلی، ٢٠٠٩). بەپێی قسەی جۆن کۆهین (وەک لە سمیس، ١٩٩٥ وەرگیراوە)، "ڕێژەیەکی زیاتر لە جوولەکەکانی ئەوروپا لە هۆڵۆکۆستی نازی ڕزگاریان بووە لە چاو هیندییەکانی کالیفۆرنیا لە پەلەقاژەی زێڕدا"      (ل ٢).

تەنگ پێهەڵچنین و قڕکردن کوشتنی بەکۆمەڵ لەخۆدەگرێت. چەوساندنەوە و تەنگ پێهەڵچنین جینۆسایدی دروستە، لە کاتێکدا قڕکردن کوشتنی بە سپۆنسەری دەوڵەت لەخۆدەگرێت. چەوساندنەوە دابڕین و جیاکردنەوەی قوربانییەکانە لە کۆمەڵگەیەکی گەورەتر و دەست بەسەر ماڵ و موڵکیاندا گیراوە. ئەوان بە زۆرەملێ دەخرانە ناو گێتۆکانەوە، بۆ ئۆردووگاکانی کۆکردنەوە ڕاپێچ دەکران، برسی دەکران، یان لە حاڵەتی گەلانی ڕەسەندا، دەخرانە مۆڵگەکانی پارێزگارییەوە لە شوێنە جوگرافییە دوورەدەستەکاندا، کەوا کەمترین خواستی سپی پێستەکانیان لەسەر بووە و لەوێ پەرژینیان بەدەوردا دروست دەکردن و هیندییەکانیان تێدا کۆدەکردەوە. بەهەرحاڵ، تەنانەت دوای ڕاپێچ کردنیان و حەشاردانیان لەم شوێنانەدا، ساکارانە حکوومەتی ویلایەتە یەکگرتووەکان هەوڵی دەدا مۆڵگە پارێزگارییەکان هەڵبووەشێنێتەوە بۆ زەوتکردن و دەستبەسەرداگرتنی زەوی و زاری زیاتر (زانکۆی ئۆکڵاهۆما، بێ مێژوو).

لە کۆتاییدا، نکووڵی کردن لە کاتی جینۆساید و هەمیشە دوای جینۆساید ڕوودەدات (ستانتۆن، ٢٠١٣). لەم قۆناخەدا، سەرکردەکان نکووڵی دەکەن، مەسەلەکە بێبایەخ و بچووک دەکەنەوە، بە تەواوی درۆ دەکەن سەبارەت بە ڕووداوەکان، یان هاوبەشن لە درۆکاندا. قوربانییەکان تاوانبار دەکرێن بەوەی کە بەسەریانهاتووە، هۆکاری مردنەکان دەبەنەوە بۆ دەرئەنجامە نەخوازراوەکانی وەک برسێتی، نەخۆشی، بەرگری لەخۆکردن، یان چەند بریکارێکی ناپاک و کوشتنی بە ئەنقەست ڕەتدەکرێتەوە. ئەمڕۆ کتێبەکانی خوێندن لە سەرانسەری وڵاتدا بەردەوامن لە پشتگوێخستن یان کەمکردنەوەی مامەڵەی دڕندانە لەگەڵ گەلانی ڕەسەندا، بەکۆمەڵ کوشتن و ئازاردان، ئاوارەکردن و ڕاگواستن و بەردەوامیی خەبات و تێکۆشانەکان لە کۆمەڵگە خێڵەکییەکاندا (زین، ٢٠٠٥).

مامەڵەکردنی ئەمریکا بۆ کێشەی هیندییەکان

 لە ماوەی ٢٢٧ ساڵی ڕابردوودا، حکوومەتی فیدراڵی شەش "ستراتیجی" جیاوازی بەکارهێناوە بۆ چارەسەرکردن "کێشەی هیندییەکانی" ئەمریکا بە پلەی جیاوازی مامەڵەکردن، هەندێکیان بچووک و هەندێکی تریان وێرانکەر.

بەپێی پێڤار (2012) شەش تاکتیکەکە بریتی بوون لە: (1) ڕێککەوتنی نێوان یەکسانەکان، (2) ڕاگواستن و خستنە مۆڵگەی پارێزگارییەوە (3) دابەشکردن و ئاسیمیلەکردن، (4) ڕێکخستنەوەی هیندییەکان، (5) کۆتایی پێهێنان (6) چارەی خۆنووسین. کردەوەکانی جینۆساید لە نزیکەی هەموو ئەم سیاسەتانەدا توخمە سەرەکییەکان بوون.

ڕێککەوتنەکانی نێوان یەکسانەکان ١٧٨٧ تا ١٨٢٨

کاتێک حکوومەتی فیدراڵی پەیماننامەی لەگەڵ خێڵەکان واژۆ دەکرد، خێڵەکانی وەک گەلانی سەربەخۆی سەروەر دەناساند، هاوشێوەی واژۆکردنی پەیماننامەیەک لەگەڵ هەر نەتەوەیەکی دیکەی جیهان. پەیماننامەکان ڕێککەوتنی ڕێزلێنانی نێوان گەلانی خاوەن سەروەری بوون و ڕەنگدانەوەی موزایەدەی نیەتپاکی و دیپلۆماسیی نەتەوە بە نەتەوەی هاوشان و یەکسان بوون. بەپێی دەستووری ساڵی (١٧٨٧)ی ئەمریکا، "هەموو پەیماننامەکانی ئەنجامدراو، یان کە لە ژێر دەسەڵاتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکادا دەکرێت، دەبنە یاسای باڵای وڵات و دادوەرەکان لە هەر ویلایەتێکدا پێوە پابەند دەبن". لە نێوان ساڵانی ١٧٨٧ بۆ ١٨٢٨، حکوومەتی ویلایەتە یەکگرتووەکان و گەلانی خێڵەکی وەک دوو لەیەنی یەکسان مامەڵەیان لەگەڵ یەکتر دەکرد.

پەیماننامەکان بە زمانی خاوەندارێتیی خاک و زەویوزار و سنووری ماڵ و سامان داڕێژرابوون. لە بەرامبەر ئەو زەوییەدا، حکوومەتی فیدراڵی بەڵێنی دەدا کە خێڵەکان بپارێزێت، ئەو هاوڵاتییە ئەمریکییانە سزا بدات کە لە دژی هیندییەکان تاوان دەکەن و ڕایگەیاندبوو کە هیچ هاووڵاتییەکی ئەمریکی ناتوانێت لەسەر خاک و زەویی هیندییەکان نیشتەجێ ببێت. لە هەمووشی گرنگتر، بەڵێنی ئاشتی و دۆستایەتیی هەمیشەیی پێدان (جاکسن، ١٩٩٣). لە ماددەی سێیەمدا هاتووە کەوا "لە یاسای باکووری ڕۆژئاوای ساڵی ١٧٨٧دا کە لەلایەن تۆماس جێفەرسنەوە داڕێژرابوو، بەڵێنی کۆنگرێس بە خێڵەکان ئەوە بووە کە "هەمیشە ئەوپەڕی نیەتپاکی بەرامبەر بە هیندییەکان و زەوی و موڵکەکانیان ڕەچاو دەکرێت و هەرگیز بەبێ ڕەزامەندیی خۆیان لێیان ناسەندرێت و لە مافی خاوەندارێتی و ئازادیی خۆیاندا، هەرگیز دەستدرێژییان ناکرێتەسەر یان بێزار ناکرێن". بەڵام ئەم بەڵێنە تەمەن کورت بوو.

لە ساڵی ١٧٨٧ەوە حکوومەتی فیدراڵی تا دەهات شەڕەنگێزتر دەبوو لە مامەڵەکردنیدا لەگەڵ گەلانی خێڵەکی. ئەوان چیتر ترسیان لە خێڵە ڕەسەنەکان نەما و پێویستیان بە هاوپەیمانییان نەبوو وەک ئەوەی لە کاتی جەنگی شۆڕشگێڕیدا هەیانبوو و تا ساڵی ١٧٩٠، حکوومەتی نوێ هەوڵیدا موسکۆگییەکان دەربکات لە خاک و زەوییەکانیان لە ئەلەباما و جۆرجیا. لە سەرەتای ساڵانی ١٨٠٠کاندا، لە دژی ناڕەزایەتییە توندەکانی کریک و چێرۆکییەکانی جۆرجیا، تۆماس جێفەرسن سەرچاوەی تەرخان کرد بۆ ڕاگواستنیان لە داهاتوودا (نابۆکۆڤ، ١٩٩١). لە کۆنگرێسدا جێفەرسن پێشنیازی کرد کەوا هیندییەکان لەسەر پارچە بچووکەکانی زەوی و زار نیشتەجێ ببن بۆ داچاندن و کشتوکاڵ کردن و هاندانیان بۆ بازرگانیکردن لەگەڵ سپیپێستەکان و قەرزیان لێبکەن و دواتر قەرزەکە بە زەوی بدەنەوە. هەرچەندە چیکاسۆ، کە لە کاتی جەنگی شۆڕشدا بۆ ئەمریکا شەڕی کردبوو و واژۆی لەسەر پەیماننامەیەک کردبوو گەرەنتی کردنی زەوییەکانیان، کەچی بەشێکی زۆر گەورەی زەوییەکانی چیکاسۆ خرانە بازاڕی فرۆشتنەوە (زین، ٢٠٠٥). بە پێشێلکردنی ڕاستەوخۆی ڕێککەوتننامەکانی پەیماننامەکان، ئەندرۆ جاکسن هانی سپیپێستەکانی دا کە بچنە سەر زەوی و زاری هیندییەکان. کاتێ کە هیندییەکان ناڕەزایەتیان دەربڕی، حکوومەتی ئەمریکا بەوە پاساوی هێنایەوە کە ناتوانێت بۆ دوورخستنەوەی ئەو زەوتکەرانە هیچ کارێک بکات و بەلایەوە باشترین ڕێگە بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکە وازهێنان بوو لە زەوییەکە یان ئەوەیە کە دەربکرێن و ڕابگوێزرێن. لە زنجیرەیەک پەیماننامەدا کە لە نێوان ساڵانی ١٨١٤ بۆ ١٨٢٤ واژۆکران، سێ لەسەر چواری ویلایەتی ئەلەباما و فلۆریدا و یەک لەسەر سێی ویلایەتی تەنەسی و یەک لەسەر پێنجی جۆرجیا و میسیسیپی و بەشێکی زۆری کەنتاکی و کارۆلاینای باکوور دەستیان بەسەردا گیرا (زین، ٢٠٠٥).

​لە ساڵی ١٨١٧دا، یاسای تاوانە گشتییەکان دەرکرا و حکوومەتی فیدراڵی جەختی لە دەسەڵاتی دادوەری دەکردەوە بەسەر ئەو تاوانانەی کە لە وڵاتی هیندییەکاندا بەرپا دەکران و ئەو تاوانانەی دەگرتەوە کە دژی هیندییەکان ئەنجامدەدران یان بەپێچەوانەوە لەلایەن هیندییەکانەوە دژی غەیرە هیندییەکان بەرپا دەکران (کۆهێن، ٢٠٠٥). هەر لەو ساڵەدا حکوومەتی فیدراڵی دەستی کرد بە زۆرەملێ ڕاگواستنی خۆبەخشانەی چێرۆکی. لە ساڵی ١٨٢٣دا لە دۆسیەی جۆنسن ڤ. مەئینتۆشدا Johnson v. M’Intosh، مافی هیندییەکان لاوازبوون کاتێ دادگای باڵای ئەمریکا بڕیاریدا کەوا لەکاتێکدا هیندییەکان مافی خۆیانە کە زەوییان بەدەستەوە بێت مافی حەسری و تایبەتیی نیشتەجێبوون و خاوەندارێتی و بەڕێوەبردنی ئەو خاک و زەوییانە بۆ "دۆزەرەوە"یان دەگەڕێتەوە - واتە بۆ ئەوروپییە سپیپێستەکان (کادەس، ٢٠٠١).

بە بەکارهێنانی دە قۆناخەکەی جینۆسایدی ستانتۆن - لەم ماوەیەدا لە نێوان "یەکسانەکان"دا - حکوومەتی فیدراڵی بەردەوام فۆرمی جۆراوجۆری ناپاکی و دەستکاریکردنی بەکاردەهێنا بۆ پێشێلکردنی ڕێککەوتنەکانی پەیماننامە، بۆ دەرکردنی خێڵ لە دوای خێڵ لە خاک و زێدی باوباپیرانیان و بۆ شەرعییەتدان بە دەستبەسەرداگرتنی زەوی بەگوێرەی حوکمی بڕیارەکانی چەشنی جۆنسن ڤ. مەئینتۆش، کە خۆیان لە (جیاکاری و چەوساندنەوە و لەمرۆڤایەتی خستن)دا دەبینییەوە. بەپێی ڕاسپاردەکانی ئارسەر سانت کلێر، کە ئەوکات حاکمی هەرێمەکانی باکووری ڕۆژئاوای ویلایەتە یەکگرتووەکان بووە (کە لەمڕۆدا ئۆهایۆ، ئیندیانا، ئیلینۆیس، مەشیگان و چەند بەشێک لە ویسکنسن و مینیسۆتا پێکدێنن)، حکوومەتی نوێ سیاسەتی "یەکەم هارکردن و پەلکێشکردنی هیندییەکانی بۆ شەڕ گرتەبەر و دواتر کەوتنە وێزەیان بە سزادانی قڕکردن" (جاکسن، ١٩٩٣، ل٤٠) (نکووڵیکردن). لەم ماوەیەدا، زەوی زەوتکەرە سپیپێستەکان هاندەدران بۆ ئەوەی زەویوزاری خەڵکە ڕەسەنەکان بۆ خۆیان قۆرخ بکەن، لە ڕێگەی (هەراسان کردن و ئازاردانیانەوە)، لەکاتێکدا کەوا حکوومەتی فیدراڵی نەخشە و  پلانەکانی دەستپێکردبوو بۆ دەرکردنی خەڵکە ڕەسەنەکە بە شێوەیەکی سیستماتیکی لەو زەوییانەی کە داگیریان کردبوون (واتە ڕێکخستن).

ڕاگواستن و مۆڵگەکانی پارێزگاری، ١٨٢٨ تا ١٨٨٧

لە ساڵی ١٨٢٨دا، ئەندرۆ جاکسن بە حەوتەمین سەرۆکی ئەمریکا هەڵبژێردرا. لە ساڵی ١٨٢٩دا، زێڕ لە خاک و هەرێمی چێرۆکی دۆزرایەوە و بۆ ساڵی ١٨٣٠ یاسای ڕاگواستنی هیندییە 'سوورەکان' دەرچوو. هەرچەندە چێرۆکی لە دادگای باڵای ئەمریکادا تەحەدای یاسای ڕاگواستنیان کرد و سەرکەوتنیان بەدەستهێنا (وۆرسێستەر لەبەرانبەر جۆرجیادا، ١٨٣٢)، جاکسن بە گومڕایی سەرپێچیی لە بڕیارەکەی دادگا کرد و بڕیاری ڕاگواستنی دا. لە ڕۆژێکی بەستەڵەکی مانگی نۆڤەمبەری ساڵی ١٨٣٨دا، حەوت هەزار سەربازی سوپای ئەمریکی گەیشتنە خاکی چێرۆکی و بە زەبری چەک و بە ڕاکێشان ژن و پیاو و منداڵانیان لە ماڵەکانیان دەرکرد تەنها بە جل و بەرگی خۆیانەوە و نەیانهێشت تەنانەت بگەڕێنەوە بەتانی و پۆشاکی زیادە یان کەلوپەلی ناوماڵ لەگەڵ خۆیان ببەن و سەرپاکی خانوو و ماڵیان سووتاندن، ئاژەڵ و ماڵات و بەرازەکانیان کوشتن، موڵک و ماڵیان دزی و تاڵانیان کرد و زەویوزاریان بە تیروپشک بەسەر نیشتەجێ سپیپێستەکاندا دابەشکرد (بێرنێت، ١٨٩٠؛ سەنتەری توێژینەوەی سێکۆیا، بێ مێژوو؛ زین، ١٨٩٠؛ ٢٠٠٥). ئەوجا لە ناو کۆگا و شوێنی کاتیدا کۆکرانەوە لە دۆخێکی پیس و خراپ و کەم خۆراکی و ئاوی پیسدا خەڵکی چێرۆکییان ڕاپێچی ڕێڕۆیشتنێکی خێرا کرد و ماوەی 800 میل بەرەو ڕۆژئاوا دووریانخستنەوە بۆ ئۆکڵاهۆما. لەم گەشتەکەدا، نزیکەی چوار هەزار چێرۆکی مردن، کە دەیکردە چواریەکی خەڵکە ڕاگوێزراوەکە (نابۆکۆڤ، ١٩٩١). بۆ نەگبەتی و قوڕبەسەریی زیاتر، هەندێکیان بەبێ پێڵاو ڕێیان دەکرد، زۆرێک لە بەساڵاچووەکان سەبەتە و باری قورسیان بەکۆڵەوە بوو، ئەوانەیان کە لەدواوە بەجێدەمان لەلایەن سوپای ئەمریکاوە تەقەیان لێدەکرا و دەکوژران و تەرمەکانیان لە قەراخی ڕێگاکە بەجێدەما(بێرنێت، ١٨٩٠؛ سەنتەری توێژینەوەی سێکۆیا، بێ مێژوو). چێرۆکییەکان وەک کاروانی فرمێسک یادی ئەم تراجیدیا و کارەساتەیان دەکردەوە. هەڵبەت چل  ڕاگواستنی تری لەو جۆرە هەبوو، لەنێویاندا ڕێپێوانە زۆرەملێیەکانی گەلانی ناڤاجۆ، پۆتاواتۆمی، سێمینۆل، موسکۆگی و چۆکتاو. لە هەر یەکەیاندا خەڵکی ڕەسەن بە هۆکاری بەر سەرما و گەرماکەوتن و برسێتی و دڕندەیی و نەخۆشی دەمردن.

 لە ماوەی ڕاگواستن و ڕاپێچکردنیان بۆ ئەو ناوچە و مۆڵگانەی بۆیان دیاریکرابوو، جۆرێکی نوێی پەیماننامە سەریهەڵدا- کە پەیماننامەی ڕاگواستن بوو. سەرکردەکانی خەڵکە ڕەسەنەکە فشاریان لەسەر بوو بۆ واژۆکردنی ئەم پەیماننامانە بە بەڵێن، بەرتیل، هەڕەشە، ساختەکاری، ناچاری و زۆرەملێ و ئەگەر ئەمانە کاریان نەکردایە دوورخستنەوەی زۆرەملێ چاوەڕێی دەکردن. لە ماوەی ٢٥ ساڵدا پۆتاواتۆمی ٢٨ پەیماننامەی جیاوازی واژۆکرد و لە هەریەکەیاندا، حکوومەتی فیدراڵی داوای وەرگرتنی زەویی زیاتری دەکرد (زانکۆی ئۆکڵاهۆما، بێ مێژوو).

بە درێژایی ماوەی ٥٩ ساڵ، گەلانی ڕەسەن شەڕیان دەکرد بۆ ژیانی خۆیان.  هەڵمەت و کۆمەڵکوژی و شەڕ و پێکدادانی بێشومار کە هیندییەکانی لە مۆڵگەکانی پارێزگاریدا سنووردار دەکرد (دی. براون، ٢٠٠٧). ئەوان بۆیان نەبوو مۆڵگەکانی ڕاپێچکردن (محمیات، reservation) بەبێ مۆڵەتی نووسراو   بەجێبێڵن و لێیان بووبوو بە زیندانی ڕاستەقینە کە هیندییەکانی ناچار دەکرد بەتەواوی پشت بە حکوومەتی فیدراڵی ببەستن (دی. براون، ٢٠٠٧). بۆ خراپترکردنی دۆخەکە، بەرپرسیارێتیی بەڕێوەبردنی مۆڵگەکان بە سوپای ئەمریکا سپێردرابوو. هەمان ئەو سەربازانەی لە جەنگەکانی دژ بە هیندییەکاندا شەڕیان کردبوو، هاوڕێ یان برایان لە شەڕگەکاندا لەدەستدابوو، ئەرکی سەرپەرشتیکردنی ژیانی مۆڵگەکانیان پێسپێردرابوو (نابۆکۆڤ، ١٩٩١). ئەو خواردن و پێداویستییانەی کە لە پەیماننامەکاندا بەڵێنیان پێدرابوو، وەک بەرنامەی دیاریکراو نەدەگەیشتن و سەرەڕای خراپییان بەشی خەڵکەکەشی نەدەکرد و ناڕێک و نەگونجاویش بوو، بۆ نموونە گۆشتی گەنیو و ئاردی ئەسپێ تێداویان بۆ دەهێنان. لەم ماوەیەدا ناوەندگیر و دەڵاکان گەیشتبوونە برەویان بوو و بە خوایشتی خۆیان دەجووڵانەوە بێ هیچ سزا و لێپرسینەوەیەک،   برسێتی و بەدخۆراکی بەربڵاو بوون. شوێنی داڵدەدان و پاکوخاوێنی دۆخێکی ترسناکی هەبوو، چاودێریی تەندروستی نزیک بوو لە نەبوون لەکاتێکدا کە نەخۆشییەکانی وەک سیل و سورێژە و ئەنفلۆنزا و تیفۆس بووبوون بە پەتای خۆجێی (براون، ٢٠٠٧؛ بێرنێت، ١٨٩٠؛ نابۆکۆڤ، ١٩٩١؛ سەنتەری توێژینەوەی سێکۆیا، بێ مێژوو).

ئامانجی حکوومەتی فیدراڵی ئەوە بوو وا لە هیندییەکان بکات کە نەتوانن لە ناوچە دەشتاییەکاندا بژین. لەسەر داوای جەنەراڵ فیلیپ شێریدان، ڕاوچییەکان هاندرابوون کە لە سەرانسەری وڵاتدا گامێش بکوژن، بە مەبەستی لەناوبردنی سەرچاوەی بژێویی هیندییەکان" (وەک لە سمیتس، ١٩٩٤، ل 317 هاتووە). لە نێوان ساڵانی ١٨٧٢ بۆ ١٨٧٤دا زیاتر لە سێ ملیۆن و نیو گامێش کوژراون و بەجێهێڵراون بۆ ئەوەی بۆگەن بکەن (نابۆکۆڤ، ١٩٩١؛ سمیتس، ١٩٩٤). بەپێی سایدس (2007)، بۆ ئەو خەڵکە ڕەسەنانەی کە لە نێوان١٨٦٠ و ١٨٩٠دا ژیاون ئەمە "سەردەمێکی باوەڕپێنەکراو بووە لە توندوتیژی،  چاوچنۆکی و بێئابڕوویی ..." (ل ٢٣).  بۆ نموونە لە شەڕەکانی ساند کریک و وۆندد نی، تۆپی هۆویتزەر یان تفەنگی هۆتچکیس بۆ کوشتنی ژن و منداڵ و پیرە پیاوان بەبێ جیاوازی بەکاردەهێنران، تەنانەت لە سایەی هەڵکردنی ئاڵای سپیشدا. زستانی ساڵی ١٨٦٨، لە شەڕی واشیتادا دژ بە 'کترییە ڕەش'، زیاتر لە 100 کەسی شەڕنەکردووی باشووری شاین کوژران، کە ژن و منداڵ و کەسانی کەمئەندام و بەساڵداچوو بوون، لەگەڵ نزیکەی ٧٠٠ ئەسپ و نۆماکانیان کۆمەڵکوژ کران (فۆکس، ١٩٩٣). لە زستانی ساڵی ١٨٨٣ - ١٨٨٤دا، لێگەڕان کە زیاد لە ٦٠٠ کەسی ڕەسەنی بلاکفۆت لەبرسا بمرن چونکە ئەو گامێشانەی کە سەرچاوەی سەرەکیی خۆراکیان بوون لە مانگەکانی زستاندا، سەرجەمیان قڕکرابوون (نابۆکۆڤ، ١٩٩١).

هەرچەندە پەیماننامەکانی ڕێککەوتن خراپ بوون، بەڵام نەبوونیان تەنانەت خراپتر کەوتەوە. لە کالیفۆرنیا، خەڵکی ڕەسەن بێ پەیماننامە بوون، بۆیە ئەوانیش وەک هاووڵاتیانی دیکە بێ زەوی و بێ پاراستن و بێ ماف بوون. لەگەڵ دۆزینەوەی زێڕدا ڕاوکەرانی سەروەت و سامان کەوتنە گرەوکردن لەسەر زەوی و خاکی هیندییەکان و سەرچاوە نەریتییەکانی خۆراک هاتنە کزی و سەردەمێکی ترس و تێرۆر هاتە کایەوە کە ژیانی هیندییەکانی کالیفۆرنیای وێرانکرد. لە ماوەی یانزە مانگدا کۆمیسارانی فیدراڵی کەوتنە دانوستان لەسەر ١٨ پەیماننامە و داواکاریی هیندییەکانی کۆتایی پێهێنا لە نزیکەی تەواوی زەوییەکانی کالیفۆرنیا کە دەکەوتنە ڕۆژئاوای سیێرا نیڤاداوە (مادلی، ٢٠٠٩). واژۆکارانی پەیماننامەکە سەرۆکەکان نەبوون و وەرگێڕان هەمیشە بەردەست نەبوون. جێگای سەرنجە، کە ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا (سەنات) 18 پەیماننامەکەی کالیفۆرنیای بۆ ماوەی ٥٠ ساڵ شاردەوە. کاتێک دواجار لە ساڵی ١٩٠٥دا ئاشکرا کرا، خێڵەکان لە ساڵی ١٩٢٨دا سکاڵایان تۆمار کرد بۆ قەرەبووکردنەوە. مەسەلەکە تا ساڵی 1944ی خایاند تاوەکوو دۆسیەکە یەکلایی بووەوە و دادگا 5,025,000 دۆلاری بڕییەوە بۆ هەموو زیانەکان، بەڵام پارەدان تا سەرەتای ١٩٧٠کان دواکەوت (مادلی، ٢٠٠٩).

لە ساڵی ١٨٥٠دا، ویلایەتی کالیفۆرنیا یاسای بۆ حکوومەت و پاراستنی هیندییەکانی خۆی دەرکرد و بەخێوکردن و کڕین و فرۆشتنی زۆرەملێی منداڵانی هیندی و هەروەها کۆیلایەتیی بەدەر لە خواستی ژن و پیاوی هیندییەکانی بە یاسایی کرد (جۆنسن- دۆد، ٢٠٠٢). بەو پێیە لەوانەیە ١٠ هەزار هیندی لە نێوان ساڵانی ١٨٥٠ و ١٨٦٣دا گرێبەستیان لەگەڵ کرابێت یان فرۆشرابێتن. زیانەکانی دانیشتووان هێجگار گەورە بووە و مەزەندە دەکرێت کە لە ساڵی ١٨٤٨دا ١٥٠ هەزار هیندی لە کالیفۆرنیا بووە، بەڵام تا ساڵی ١٩٠٠ و لە ماوەی کەمتر لە ٥٢ ساڵدا، ژمارەکە لەوێ بووە بە 15377- واتە 90% دابەزیوە (مادلی، 2009). نەخۆشی، بەدخۆراکی، چەوساندنەوەی کار، کوشتن و کۆچکردن هۆکاری سەرەکی بوون لەم مەینەتی و فەوتانەدا.

ڕێککەوتنێکی بەرچاو لەلایەن ژمارەیەک زانایانەوە هەیە بۆ پشتگیریکردن لەو باوەڕەی کە هیندییە ئەمریکییەکان تووشی جینۆساید بوون (ئادەمز، ١٩٩٥؛ ئەندەرسن، ٢٠١٤؛ هارجۆ، ٢٠٠٤؛ هۆکسی، ٢٠٠٤؛ ٢٠٠١؛ ستانارد، ١٩٩٢). لە کاتی دووەم ستراتیجی حکوومەتی فیدراڵی بۆ ڕاگواستن و ڕاپێچکردنی مۆڵگەکاندا "نیاز و مەبەستی لەناوبردنی، چ بەتەواوی یان بەشێکی" خەڵکی هیندی ڕوونبووەوە. گەلانی ڕەسەن کوژران، زیانی جیددیی جەستەیی و دەروونییان پێگەیشتووە و هەلومەرجەکانیش بەئەنقەست ڕەجاوکراون بۆ ئەوەی ببنە هۆکاری فیزیکیی وێرانکردن و لەناوچوونیان. بۆ لیستی تاوانەکانی جینۆساید دژ بە گەلانی ڕەسەن دەتوانرێت "گواستنەوەی زۆرەملێی منداڵان بۆ  گرووپێکی تر" زیاد بکرێت. هەروەها، ئەگەر ئێمە ئەوە ڕەچاو بکەین کە ئەو منداڵانەی بە زۆر بەخێوکراون یان فرۆشراون و ڕێگرییان لێکرابوو لەگەڵ کەسانی خێڵەکانیان هاوسەرگیری و زاوزێکردن ئەنجام بدەن، دەتوانین "ڕێوشوێنی سەپاندن کە مەبەست لێی ڕێگریکردنی لەدایکبوونە لەناو گرووپەکەدا" زیاد بکەین بۆ ئەم لیستە.

 سەبارەت بە دە قۆناخەکەی جینۆساید (ستانتۆن، ٢٠١٣)، بۆ زیاتر لە ١٠٠ ساڵ، گەلانی ڕەسەن بەپێی یاسا بە مرۆڤ هەژمار نەدەکران (واتە لەمرۆڤایەتی خستن). هیندییەکان وەک کەسانی غەیرە و بە ئارەزووی حکوومەتی فیدراڵی، وەک مێگەلە ئاژەڵ ڕاپێچ دەکران و بە زۆر دەبرانە ناوچە جیاجیا و چەپەکەکانی وڵات بێ پرۆسەی یاسایی، وەک بەڵگەی ئەو ٤٠ کاروانە جیاوازەی فرمێسک کە پێشتر باس کران. تا ساڵی ١٨٧٩، لە شاری ئۆماهای ویلایەتی نیبراسکا و لە دۆسێی United States ex rel Bear v. Crook دا، کاتێ کە 'ورچە ڕاوەستاوی' سەرۆک خێڵی پۆنکا داوای یاسایی تۆمار کرد بۆ وەرگرتنی ئیمتیاز، بەپێی یاسا خەڵکی ڕەسەن مافی دانپیانانیان وەرگرت هاوشانی هەمان مافی یاسایی سپیپێستەکان (ستاریا، ٢٠٠٩).

لەم ماوەیەدا، "چیرۆکی دروستکردنی ئەمریکا" کەوتە ئەوەی فۆرم و شێوەی خۆی وەربگرێت (سایدز، ٢٠٠٧، ل ١٧). لە ناخ و دەروونی ئەمریکییەکاندا بیر و باوەڕەکان سەبارەت بە دانیشتووانی ماندوو و کۆششکار و خاوەن ماڵەکان لە بەرامبەر هیندییە دڕندە و خوێنڕێژەکان زیاتر گەڵاڵە بوون (جەمسەرگیری). بایەخی سەربازیی فیدراڵی بۆ لەسەر کۆکردنەوە و ڕاپێچکردنی گەلە هیندییەکان بۆ ناوچە و مۆڵگەکانی پارێزگاری (محمیات) چڕبووبووەوە (ڕێکخستن)، لەکاتێکدا کە نیاز و مەبەستەکانی حکوومەت بە قسەی شیرین و زمانلووسی ڕووپۆش کرابوون، چەشنی پاراستنی گەلانی ڕەسەن لە خەڵکانی خاوەن ماڵ (مەبەست سپیپێستەکانە - وەرگێڕ) ڕەسەن (ئامادەکاری). هەڵبەت زەویوزاری گەلە ڕەسەنەکان زەوت کران و خۆیشیان خرانە مۆڵگەکانی پارێزگارییەوە و لە خەڵکانی غەیرە هیندی جیاکرانەوە و دایانبڕین (گۆشەگیری و چەوساندنەوە). لەبەر ئەوەی کە سەربازان و میلیشیا ناوخۆییەکانی ئەمریکا هیندییەکانیان وەک مرۆڤێکی کامڵ و تەواو نەدەبینی، بۆیە ڕێژەی کوشتن و لەناوبردنیان لە ئەقڵ بەدەر بوو (قڕکردن).

تەرخانکردن و ئاسیمیلەکردن ١٨٨٧ - ١٩٣٤

مەبەست لە تەرخانکردن و ئاسیمیلەکردن "بەشارستانیکردنی" گەلانی ڕەسەن بوو. لەبریی گۆشەگیرکردنی ئەوان، ئارگومێنتەکە وا ڕۆیشتووە کە هیندییەکان پێویستیان بە خۆگونجاندن بوو لەگەڵ بەهای ئەمریکییە سپییەکاندا. هەندێک لە کۆنگرێسدا مشتومڕی لەسەر ئەوە دەکرد کە مۆڵگەکانی پارێزگاری گەورەترین کۆسپ بووە لە بەردەم ئاسیمیلەکردندا و خەڵکی ڕەسەن پراکتیزەی موڵک و سامانی هاوبەشی کۆمەڵگە و پۆتلاتچیان دەکرد (واتە گۆڕینەوەی دیاری بەخشین لەگەڵ یەکتردا)، کە پێچەوانە بوون لەگەڵ بەها ئەمریکییەکانی پشت بەخۆبەستن و تاکگەرایی، بەبێ وەستان بەردەوام دەبوون ئەگەر مۆڵگەکانی پارێزگاریی وەک خۆی بمایەتەوە (نابۆکۆڤ، ١٩٩١). مەسەلەکە زیاتر مشتومڕی لەسەر کرد کە خۆراک و خانووبەرە و چاودێریی تەندروستی سیستەمی بەشبەشێنە کە بە پابەندبوونی مەرجەکانی پەیماننامە دامەزرابوو شکستی هێنابوو، چونکە وابەستەیی وای لە هیندییەکان کردبوو کە تەنها پشت بە حکوومەتی فیدراڵی ببەستن. لە ساڵی ١٨٨٧ یاسای تەرخانکردنی گشتی (یاسای داوەس) دەرکرا بۆ ناساندنی خاوەندارێتیی موڵکی تایبەت بۆ "یارمەتیدانی" هیندییەکان کە ببن بەشارستانی (هۆکسی، ٢٠٠١).

ئەگەر وردتر بڵێین یاسای داوەس دەسەڵاتی بە حکوومەت بەخشی کە مۆڵگەکانی پارێزگاری هەڵبوەشێنێتەوە. بەپێی یاساکە، دوای ئەوەی هەر سەرۆک خێزانێک ١٦٠ دۆنم زەوی وەردەگرت، هەر تاکێکیش 80 دۆنم زەویی وەردەگرت و هەر هەتیوێک کە تەمەنی لە 18 ساڵ کەمتر بوو 40 دۆنمی بۆ دەخرایە ئەمانەتەوە و زەویی "زیادەش" دەبوو بە کەسانی غەیرە هیندی بفرۆشرێت (نابۆکۆڤ، ١٩٩١). بۆ هیندییەکانی ئایەوا، دوای زەویەکانیان دابەشکرابوون، 90% یان نزیکەی 207 هەزار دۆنم بۆ خاوەن ماڵە سپی پێستەکان بەردەست بوو. بۆ شاین و ئاراپاهۆ، زەوییە زیادەکانیان 81%ی پشکەکانی بنەڕەتیی خۆیان بووە (نابۆکۆڤ، 1991). لە ساڵی ١٨٨٧ تا ١٩٣٤، پشکی زەویی هیندییەکان لە ١٣٨ ملیۆنەوە بۆ ٤٨ ملیۆن دۆنم دابەزیوە -  کە دوو لەسەر سێی لەدەستدانی زەوییە بنەڕەتییەکانی خەڵکە ڕەسەنەکە بوو (هۆکسی، ٢٠٠١). ئەمەش هەندێک لە خێڵەکانی بەتەواوی بێ زەوی کرد (نابۆکۆڤ، ١٩٩١). تەنانەت دوای ئەوەی کە زەوییەکان تەرخان کران، هیندییەکان "بەتەواوی مافی ئەوەیان نەبوو" ببنە خاوەنی زەوی. یاساکە پێویستی بە بەڵگەی "شایستەیی" هەبوو، کە وەرگێڕدرا بۆ ئاسیمیلەکردن و خۆپاراستن، بە واتایەکی تر کێڵان و داچاندنی زەوی (شتاینبێرگ، ٢٠١٣، ل ٢١٨). بۆ خەڵکە ڕەسەنەکە، کە بەردەوام بوون لە ڕێز و شکۆدانان بۆ نەریتەکانیان، زەوییەکانیان بەئەمانەت لەلایەن حکوومەتی فیدراڵییەوە بەدەستەوە بوو و نەیانتوانی بەو شێوەیەی کە پێویست و گونجاویان زانی بەڕێوەیان ببەن.

لە ساڵی ١٩٠٣، لۆن وۆڵف سەرۆکی کایۆوا سکاڵای تۆمار کرد بۆ بەرەنگاربوونەوەی تەرخانکردنی زەوییە زەوتکراوەکانی مۆڵگەکەی (لۆن وۆڵف ڤ. هیچکۆک)، بەو پێیەی کە تەرخانکردنەکە پێشێلکردنی پەیماننامەی مێدیسین لۆج کریک لە ساڵی ١٨٦٧دا لە دابینکردنی ئاشتی بۆ خێڵەکان و پاراستنی فیدراڵی لە نیشتەجێبووانی سپیپێست لە بەرانبەر گواستنەوەی هیندییەکان بۆ مۆڵگەکانی پارێزگاری. ئەو داوایە کاردانەوەی لێکەوتەوە و دادگای باڵا بڕیاریدا کەوا کۆنگرێس دەسەڵاتی ئەوەی هەیە کە هەڵوەشانەوەی پەیماننامەکانی هیندییەکان و بەو پێیەش ڕەزامەندیی هیندییەکان پێویست نەبوو (پڕۆژەی ئۆیز، ٢٠١٤).

ئامرازی سەرەکی بۆ ئاسیمیلەکردن قوتابخانەی بەشە ناوخۆیی بوو. لە ساڵی ١٨٧٩دا و لە ژێر دەسەڵاتی حکوومەتی ئەمریکادا، جەنگاوەری دژە هیندی کاپتن ڕیچارد پرات یەکەم قوتابخانەی هیندی لە شاری کارلایڵ، پێنسلڤانیا دروستکرد، بە ئەرک و پەیام دەربڕینی سڕینەوەی کولتووری (فیر- سیگال، ٢٠٠٧). پرات بەو باوەڕەی کە کولتووری هیندییەکان لە کولتووری ئەوروپییە سپیپێستەکان نزمترە، بانگەشەی بۆ حکوومەتی فیدراڵی دەکرد کە "هیندییەک بکوژێت و مرۆڤێک ڕزگار بکات". بۆ ئەوەی نەهێڵن منداڵەکان لە کولتووری خۆیاندا پەروەردە، پرات پێشنیازی کرد کە لە خێزانەکانیان و کۆمەڵگە خێڵەکییەکانیان دووربخرێنەوە و لە پەیوەندیی دایک و باوک و منداڵ داببڕێن (ئادەمز، ١٩٩٥؛ فیر- سیگاڵ، ٢٠٠٧). ئەوجا لەدژی ناڕەزایەتیی توندی دایک و باوکان، سەربازەکانی سوپا منداڵەکانیان کۆدەکردەوە و ڕاپێچی بەشە ناوخۆییەکانی حکوومەت یان قوتابخانەکانی میسیۆنێریی مەسیحییان دەکردن. لە ترسی ئەوەی منداڵەکان "بگەڕێنەوە سەر شێوازە بنەڕەتییەکەی خۆیان"، "سیستەمی دەرەکی" دروستکراوه. لەجیاتی ئەوەی لە پشووی قوتابخانە و هاویندا ڕێگە بە منداڵان بدرێت بگەڕێنەوە ماڵەکانی خۆیان بۆ پشوودان، لە ماڵە ئەوروپی -  ئەمریکییەکان دادەنران، بۆ ئەوەی وەک یارمەتیدەری ناوماڵ و کێڵگە کار بکەن (پەیمانگەی برووکینگ، ١٩٢٨). هەندێک لە منداڵەکان بەو هۆکارەوە تا حەوت ساڵ دایک و باوکی خۆیان نەدەبینی و هەندێکی تر مردن و هەرگیز نەگەڕاونەتەوە ماڵەوە (ئادەمز، ١٩٩٥؛ فیر- سیگال، ٢٠٠٧).

جارێک لە قوتابخانە منداڵان جلوبەرگیان لە بەری منداڵان دادەکەند و کەلوپەلەکانیان لێ زەوت دەکردن، کە زۆرجاریش لەناودەبران. سەر و قژیان دەتاشین ناوی مەسیحییانەیان لێدەنرا و پاشان بە زۆر دەیانهێنانە سەر ئایینی مەسیحی. منداڵەکان لە بەشە ناوخۆییەکانیانەوە بە ڕێپێوانی سەربازی بۆ هۆڵی نانخواردن بۆ ژەمەکان و چوون و گەڕانەوە لە پۆلەکان (ئادەمز، ١٩٩٥؛ فیر- سیگال، ٢٠٠٧). لێرە دیسیپلینی سەربازی و هەروەها زیندانی تاکەکەسی بۆ سزادانی منداڵەکان بەکاردەهێنرا، لەکاتێکدا کەوا ستەمی جەستەیی و سۆزداری و دەستدرێژیی سێکسی باو بووە. زۆرجار منداڵان بە قامچی و مشتەکۆڵە بەتوندی لێیان دەدرا، کەلەپچە دەکران و  لە کۆگا و عەمارەکاندا بەند دەکران و ژەمە خۆراکیان کەمدەکرایەوە، کچانی هەرزەکار لە کەمەریان بۆ سەرەوە ڕووت دەکرانەوە و بەر قامچی دەدران (ئادەم، ١٩٩٥؛ جۆهانسن، ٢٠٠٠؛ پێمبەر، ٢٠٠٧). برسێتی و بەدخۆراکی بەربڵاو بوو، نەخۆشییەکانی وەک تراخۆمایش کاتێ کە چارەسەر نەدەکرا دەبووە هۆکاری کوێربوون، ئەم جۆرە نەخۆشییانەش خۆجێی بوون (پەیمانگای برووکینگ، ١٩٢٨). هەروەها ڕێگری لە منداڵەکان دەکرا کە بەشداربن لە سرووت و ڕێوڕەسمە ئاینییەکانیان یان قسەکردن بە زمانی خێڵەکیی خۆیان و خەتاکاران بەتوندی سزا دەدران. بۆ هەندێک ئەوەندە خراپ مامەڵە دەکران کە هەڵدەهاتن. بەڵام کاتێک دەگیرانەوە دەیانگێڕانەوە بۆ قوتابخانەکان، کە تەنانەت گوێیان بە ناڕەزایی دەربڕینی دایک و باوکانیش نەدەدا. شتێکی سەیر نییە کەوا قوتابخانەکان بەشێکیان بە هۆی کارکردنی خوێندکارانەوە بەڕێوە دەچوون. نیوەی ڕۆژی خوێندن منداڵان وەک کرێکاری کێڵگە کاریان دەکرد، یان وەک کرێکاری  چەقۆ و قامچی دروستکردن، نانکردن، یان شوشتن و ئوتووکردن و چاککردنەوەی جلەکان، ئەنجامدانی ئەرکە گشتییەکانی ناوماڵ و چێشت لێنان (پەیمانگای برووکینگ، ١٩٢٨).

لە ساڵی ١٨٨٤دا، بۆ ئەوانەی کە لە مۆڵگەکانی پارێزگاریدا دەژین، ڕێساکانی "بەشارستانی کردن" بوون لەلایەن کۆنگرێسەوە دەرکرا و ئەمەش وایکرد کەوا گەلانی ڕەسەن پەیڕەوی ئایینەکانی هیندییەکان بکەن. بۆ تاوانی بەشداریکردن لە ڕێوڕەسمەکانی وەک 'سەمای خۆر' یان ئەنجامدانی سەمای سرووتئامێز، تەنانەت لە ناو کۆمەڵگەکانی خۆیشیاندا، یان بەهۆی بەخشین و ئاڵوگۆڕ کردنی دیاری و شمەک (پۆتلاچ)، دەکرا هیندییەکان دادگایی بکرێن و ڕاپێچی زیندانیان بکەن. ئەم ڕێسایانە تا ساڵی ١٩٣٦ لە کاردا مانەوە (هارجۆ، ٢٠٠٤).

هەوڵەکانی حکوومەتی فیدراڵی بۆ "بەشارستانیکردنی" گەلانی ڕەسەن بە   ڕوون و ئاشکرا کردەوەی جینۆساید بوون و مەبەست لێی کۆتاییهێنان بوو بە ناسنامەی کولتووری و ئایینی و نەتەوەیی گەلانی ڕەسەن. "گواستنەوەی زۆرەملێی منداڵانی [ڕەسەن] بۆ گرووپێکی تر" بە ڕوونی لەگەڵ پێناسەی جینۆسایددا یەکدەگرێتەوە بەپێی ڕێککەوتننامەی جینۆسایدی نەتەوە یەکگرتووەکان. لە ڕوانگەی مێژووییەوە، لەبیرت بێت کە لە ساڵی ١٤٩٨دا، لە سەردەمی دادگاکانی پشکنینی ئیسپانیادا، کەنیسەی کاسۆلیکی شتی زۆر هاوشێوەی کردووە: وەک ئەوەی کە جووەکانی ناچار دەکرد ئایینی خۆیان سەرکۆنە بکەن و ببنە کاسۆلیک یان خۆیان ڕووبەڕووی مەترسی مردن یان دوورخستنەوە بکەنەوە لە ئیسپانیا. لە قوتابخانەکانی بەشە ناوخۆییەکانیشدا ئەمە لە دژی منداڵانی بچووک ئەنجام دەدرا.

هەموو دە قۆناخەکەی جینۆسایدی ستانتۆن (2013) بە ڕوونی لە ماوەی تەرخانکردن و ئاسیمیلەکردندا کاری خۆیان کردووە. یاساکانی فیدراڵیی دەرکران و دەسەڵاتی سیاسی بەکارهات بۆ زەوتکردنی زەویی مۆڵگەکانی پارێزگاری و منداڵانی ڕەسەن لە دایک و باوکیان دەسەندران (گۆشەگیری و جیاکارییەکان). ئەوان بە زۆر دەخرانە سەر ئەو زەوییانەی کە بایەخیان لە ئاستێکی کەمتردا بوو و بۆ کشتوکاڵ نەگونجاو بوون یان ئاژەڵ و پەلەوەر بەخێوکردن (لەمرۆڤایەتی خستن)، لەکاتێکدا پراکتیزە نەریتییەکانی وەک ژیان لەگەڵ خێزانە فراوانەکە قەدەغەکرا. سەبارەت بە قوتابخانەکانی بەشە ناوخۆییەکان، منداڵان ڕاپێچ دەکران بە زۆر بچنە شوێن و ژوورە قەرەباڵغەکان و بخرێنە بەر سیستەمی پەروەردەیی جیاکاری و دابڕان، خۆراکی ناتەواو و کارکردنی زۆر و تاقەتپڕووکێن، لەکاتێکدا هەموو هەوڵێک درا کە تەواوی شوێنەواری کولتووریی ڕەسەنیان بسڕدرێتەوە (پۆلێنکردن و لەمرۆڤایەتی خستن). بە ڕەتکردنەوەی سەردانی دایک و باوکیان و خێزانە گەورەکەیان، منداڵەکان بەردەوام لە ژێر هێرشکردنەسەری ئەو مامۆستا و کارگێڕانەی کە بە توندی سزایان دەدان بەهۆی قسەکردنیانەوە بە  زمانی خۆیان یان بەهۆی هەوڵدانیانەوە بۆ پاراستنی پراکتیزە کولتوورییەکانیان (ڕێکخستن). ڕووتکردنەوەی سیستماتیکیی دوور لە کولتووری هیندییەکان (قڕکردن) پەیام و ئەرکی ڕاگەیەندراوی حکوومەتی فیدراڵی بوو لەم ماوەیەدا ئەو زەبر و زەنگانەی کە تووشی بوون بە بەردەوامی نکووڵییان لێدەکرا (نکووڵیکردن).‌ ‌

ڕێکخستنەوەی هیندییەکان لە ساڵی ١٩٢٨ تا ١٩٥٣

تا ساڵی ١٩٢٨، هیندییەکان چوار ساڵ بوو هاووڵاتیی ئەمریکی بوون؛ کۆنگرێس ناچار بوو گفتوگۆ لەسەر ڕەگەزنامەی گەلانی ڕەسەن بکات بەهۆی خزمەتە نایابەکانیانەوە لە کاتی جەنگی جیهانیی یەکەمدا. تەنانەت هەرچەندە ئەوان هاووڵاتیی ئەمریکا نەبوون، بەڵام هیندییەکان یەکەم کەس بوون کە خۆبەخشانە بەشداریی سەربازییان کرد خزمەت بە 12 هەزار کەس کە خۆیان بۆ سوپا و هێزی دەریایی ناونووس کردبوو. یارمەتیدانی هەوڵە جەنگیییەکانی ئەمریکا، سەربازانی کۆمانش و چۆکتاو زمانە زگماکییەکانیان بەکاردەهێنا (ڤیۆڵا، ٢٠٠٨) - ئەو زمانانەی کە قەدەغە بوو لە قوتابخانە بەشە ناوخۆییەکان قسەی پێبکرایە و سزادانی لەسەر بوو - بۆ تێپەڕاندنی نهێنی لە کاتی شەڕەکاندا دژی سوپای ئەڵمانیا. لە بەرەی ناوخۆدا، کۆمەڵگە خێڵەکییەکان پێکەوە کۆبوونەوە بۆ کۆکردنەوەی ٢٥ ملیۆن دۆلار لە گرێبەستی جەنگدا لەکاتێکدا ١٠ هەزار خەڵکی ڕەسەن خۆبەخشانە بەشدارییان لە خاچی سووردا کردووە (ڤیۆلا، ٢٠٠٨).

لە ساڵی ١٩٢٨دا، ڕاپۆرتی مێریام کە ٨٠٠ لاپەڕەیە (پەیمانگای برووکینگ، ١٩٢٨) و لەلایەن وەزیری ناوخۆ و ڕێگەپێدراو لەلایەن پەیمانگای توێژینەوەی حکوومەتەوە، ئەنجامەکانی پێشکەش بە کۆنگرێس کرد و وردەکاریی مەرجەکانی لەسەر زەویی مۆڵگەکانی پارێزگاری خستە ڕوو. هەرەسهێنانی ڕاستییەکان ڕوون بووەوە کە یاسای داوەس شکستێکی خەمناک بووە. لە ڕاپۆرتەکەدا وردەکاریی دۆخی خراپی تەندروستیی هیندییەکان خرایە ڕوو چ لە ناو مۆڵگەکانی پارێزگاری و چ لە دەرەوەیدا، ئاماژە بەوە دەکات کە تاکە گرنگترین بەشداربووی کێشەکە دابینکردنی خۆراکی ناتەواو بوو (پەیمانگای برووکینگ، ١٩٢٨). هەروەها لە ڕاپۆرتەکەدا باس لە ترسناکیی هەژاری، بەتایبەتی ئاماژەدان بە ئاستی زۆر نزم لە داهاتی بەدەستهێنراو و کە زەوییە تەرخانکراوەکان تا ڕادەیەکی زۆر بۆ چاندن یان کشتوکاڵ نەگونجاو بوون و ئەمەش وایکردبوو کە نزیک بێت لە مەحاڵەوە و "لە ژیان و گوزەرانی گونجاو" لایداوە (پەیمانگای برووکینگ، ١٩٢٨، ل٢٠). ڕاپۆرتی مێریام بەتایبەتی ڕەخنەی زۆری دەگرت لە قوتابخانە بەشە ناوخۆییەکانی هیندییەکان، بۆیان دەرکەوت کە منداڵەکان لە ڕادە بەدەر خرابوونە بەر کارکردن، ناتەواوی لە خۆراکدا، کەمیی چاودێریی تەندروستی و تێکڕا پەروەردەیەکی زۆر ناتەواو.

بە پاڵپشتیی ئەم بەڵگەنامەیە، دەستپێشخەرییەکی نوێ دەستیپێکرد -  یاسای ساڵی ١٩٣٤ی ڕێکخستنەوەی هیندییەکان [یاسای ویلەر- هاوارد]. زۆرێک لە ڕاسپاردەکانی چاکسازی لە ڕاپۆرتی مێریامدا لە یاساکەدا جێگیر کرابوون. جێی سەرسوڕمان نییە کەوا یاسا پێشنیازکراوەکە بەتوندی بەرەوڕووی ناڕەزایی مەسیحییەکان و یاسادانەرانی کۆنەخواز بووەوە کە ترسیان لەوە هەبوو هیندییەکان بگەڕێنەوە "بۆ دۆخی نەریتیی خۆیان" (نابۆکۆڤ، ١٩٩١). سەرەڕای ئەوەش، دوای چوار ساڵ لە دەرچوونی ڕاپۆرتی مێریام، یاسای کۆتایی دەرچوو و شوێن تەرخانکردنەکان ڕاگیرا. [یاسای ویلەر- هاوارد] دەرفەتی کۆنترۆڵی زیاتری دا بە خێڵەکان بەسەر مۆڵگەکانی پارێزگاریدا، زیادکردنی بڕیاری چارەی خۆنووسینی خێڵەکی و بەرپرسیارێتی. هەروەها یاساکە ڕێگەی پێدان بۆ یەکخستنی خۆبەخشانەی زەوییەکان، سندووقێکی قەرزی بۆ گەشەپێدانی ئابووریی دامەزراند لە وڵاتی هیندییەکاندا و ڕێگەی بە بیرۆی کاروباری هیندییەکان دا کە "پێویستیی لەپێشینەی هیندییەکان" بەکاربهێنێت بۆ دامەزراندنی کارمەند. ئەو خێڵانەی کە ئامادەبوون واز لە فۆرمەکانی حوکمڕانیی نەریتیی خۆیان بهێنن و شێوازێکی ئەمریکی دروست بکەن بۆ سیستەمی حوکمڕانیی ئێستا دەتوانن ئەنجومەنی خێڵەکیی خۆیان هەڵبژێرن و خۆبەڕێوەبەریی سنووردار ئەزموون بکەن، ئەگەرچی لە ژێر چاودێریی وردی بیرۆی کاروباری هیندییەکاندا بن (دێلۆریا، ٢٠٠٢). ئەم سیاسەتە بوو لەناکاو لەگەڵ دەستپێکردنی جەنگی دووەمی جیهانیی دووەمدا وەستا. هێشتا حکوومەتی فیدراڵی ٥٠٠ هەزار دۆنمی دیکەی زەوی لە هیندییەکان سەند بۆ بەکارهێنانی سەربازی (کۆهێن، ٢٠٠٥).

کۆتاییهێنان و گواستنەوە لە ساڵی ١٩٥٣ بۆ ١٩٦٨

سیاسەتە فیدراڵییەکان لەم ماوەیەدا بریتی بوون لە کۆتاییهێنان و گواستنەوە. بەپێی ویڵکنسن (٢٠٠٥)، کۆنگرێس ویستوویەتی بگەڕێتەوە بۆ سیاسەتە فیدراڵییەکانی پێشوو کە جەختی لەسەر دەکردەوە، کە ئاسیمیلەکردن و بێ خێڵەکیکردن بوو بۆ نەهێشتنی سوودە تەندروستی و ئابووری و پەروەردەییەکان، لەگەڵ بەرنامە و پاراستنەکانی گشتیی فیدراڵی. سەرەڕای ئەوەش، حکوومەتی ویلایەت و پارێزگاکان ویستوویانە بنکەی باجەکانیان فراوانتر بکەن بە زیادکردنی زەوییە هیندییەکان بۆ لیستی باجەکانیان (ئوڵڕیخ، ٢٠١٣). لە ڕەنگدانەوەیەکی سەردەمی شەڕی سارددا، هەندێک لە نوێنەرانی کۆنگرێس بە شێوەیەکی خێڵەکییانە خاوەندارێتیی زەوییان لەگەڵ کۆمۆنیزمدا یەکسان کرد و تەماشایان کرد کە بەتەواوی نائەمریکییە.

"کۆتاییهێنان" بریتی بوو لە گۆڕینی دۆخی خێڵەکان لە نەتەوە سەروەرەکانەوە بۆ هاوڵاتییانی تایبەت، لەگەڵ خاوەندارێتیی زەوی و سەروەت و سامانی باج لەسەر کە دەتوانرێت دەستی بەسەردا بگیرێت بەهۆی نەدانی پارەوە. هەرچەندە خێڵەکان بەتوندی ناڕەزاییان دەربڕی، بەڵام حکوومەتی فیدراڵی 109 خێڵی کۆتایی پێهێنا (ئوڵریخ، ٢٠١٣). یەکەمجار دوو خێڵ "سەرکەوتوو" بوون - کە ئەوانیش کڵاماتەکانی ئۆریگۆن و مێنۆمینیی لە ویسکنسن. کۆتاییهێنان کارەساتبار بوو بۆ سەروەریی خێڵەکی، ئۆتۆنۆمی، خۆشگوزەرانیی ئابووری و کولتوورە خێڵەکییەکان و تەندروستی و پەروەردەی ئەندامانی خێڵەکانی وێران کرد (ویڵکینسن، ٢٠٠٥). خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانی وەک پۆلیس، ئاگرکوژێنەوە، چاودێریی تەندروستی و بەرنامەی پەروەردە و خوێندن لەناکاو کۆتاییان هات. کلینیکی تەندروستی خێڵەکیی مێنۆمینی و نەخۆشخانە داخران چونکە ئەوان نەیانتوانی ستانداردەکانی ویلایەت بەدیبهێنن و پارێزگاکە سەرچاوەی دارایی پێویستی نەبوو بۆ بەدیهێنانی چاکسازیی  پێویست (ئوڵریخ ٢٠١٣). لە ئەنجامدا کاتێک پەتای سیل بڵاوبووەوە، چاودێریی گونجاو بەردەست نەبوو و 25%ی دانیشتووان تووشبوون (ویڵکینسن، ٢٠٠٥).

دەستکەوتی ئەکادیمی کاریگەرییەکی زۆری لەسەر بوو. لە ساڵی ١٩٦٦دا، خێڵی مێنۆمینی ئەدای تاقیکردنەوەی ئایۆوا بۆ زیرەکیی بنەڕەتی پێوانە کراوە بۆ 13% بۆ خوێندکارانی پۆلی سێیەم و 17% بۆ خوێندکارانی پۆلی شەشەم بە بەراورد لەگەڵ 82% و 60%، بە دوای یەکدا، بۆ منداڵانی غەیرە مێنۆمینی، لەکاتێکدا ڕێژەی وازهێنان لە خوێندن دوای پۆلی نۆیەم بۆ 75% بەرزبووەوە (هارکینس، ١٩٧٠). گەورەکردنی کێشەکان ئەوە دابڕانی جوگرافیی هەردوو خێڵەکە بوو. بەرزبوونەوەی ڕێژەی هەژاری و نەبوونی سەرچاوەی ئابووری و دەرفەتەکان لەکۆتاییدا ئەندامانی خێڵەکیی لە هەردوو خێڵی کڵامات و مێنۆمینی ناچاری لیستی یارمەتییە گشتیەکان کرد (ئوڵڕیخ، ٢٠١٣).

هەروەها کۆتاییهێنان لەدەستدانی ناسنامەی کەسیی دروستکرد. وەک ئۆڵریخ (٢٠١٣) لە چاوپێکەوتنیدا لەگەڵ ئادا دیر، کە ئەندامێکی خێڵی مێنۆمینی بوو و دواتر بوو بە کۆمیسیاری کاروباری هیندییەکان، دەگێڕێتەوە:

"بیرمە پیاوێکی بەڕێز پێیوتم کە ئەو سەری لێشێواوە - ڕۆژێک هیندییە و ڕۆژی دواتر ئەوە نییە. بە خەمڵاندنی من کۆتاییهێنان تێسرەواندنێکی دەروونیی قووڵ بوو بۆ تاک و خێڵەکە. ئێمە هێشتا بەسەر هەندێک لە زیانەکاندا زاڵ دەبین... ئەمە تەنها لێدانە لە سکی خۆیان" (ل24).

سیاسەتەکەی تر کە "گواستنەوە و سەرلەنوێ نیشتەجێکردنەوە" بوو بۆ ڕاکێشانی هیندییەکان لە کۆمەڵگە خێڵەکییەکانیانەوە بۆ کارکردن لە شارە گەورەکاندا. هەروەها هاندانیان بۆ جێهێشتنی خێزانەکانیان و سیستەمی پشتیوانیی کۆمەڵایەتی لە مۆڵگەکانی پارێزگاریدا، بەرنامە فیدراڵییەکان کەمترین پشتگیرییان پێشکەش کرد لە دەرەوەی بلیتی یەکلایەنە و یارمەتی دارایی (کۆهێن، ٢٠٠٥). خزمەتگوزارییەکانی بەردەست بۆ گەلە هیندییەکان لە مۆڵگەکانی پارێزگاریدا بە تەواوی لە ناوچەکانی سەرلەنوێی نیشتەجێکردنی شارەکاندا نەبوون. بۆ زۆرێک گواستنەوە و سەرلەنوێ نیشتەجێکردنەوە بوو بە هەڵوەشانەوە. زۆرێکیان تووشی دابڕان و گۆشەگیری، تەنیایی، بەدمەستی، خەمۆکی، هەراسانکردنی پۆلیس، ڕێژەی بەرزی بێکاری و تاوان بوون. بەڵام هیندییەکانی دانیشتووی شارەکان گەشەیان کرد. لە ساڵی ١٩٤٠دا تەنها ٨٪ ی هیندییە ئەمریکییەکان لە شارەکاندا دەژیان بە بەراورد بە 56.5%ی تێکڕای دانیشتووان ، کەچی لە ساڵی ١٩٧٠دا بوو 45% و ئەمڕۆ نزیکەی 88% (DHHS، ٢٠١٠).

هەر لە هەمان ئەم ماوەیەدا منداڵانی هیندییەکان بە شێوەیەکی ڕۆتینی لە خێزانەکانیان دوور دەخرانەوە. لە توێژینەوەیەکی ساڵی ١٩٦٩دا کە لەلایەن کۆمەڵەی کاروباری هیندییەکانی ئەمریکاوە ئەنجامدراوە و ڕاپۆرت کراوە بۆ دانیشتنێکی ئەنجومەنی پیرانی ویلایەتە یەکگرتووەکان (سەنات) لە ساڵی ١٩٧٤دا، مەزەندە کراوە کەوا ٢٥ - ٣٥% (نزیکەی ٢٩ هەزار)ی هەموو منداڵانی هیندییەکان لە خێزانەکانیان و کۆمەڵگە خێڵەکییەکان جیاکراونەتەوە بۆ ئەوەی لەگەڵ بەخێوکەرانی غەیرە هیندی و ئەو خێزانە بەخێوکەرانەی لەخۆیانگرتوون دابنرێن (دانیشتنی گوێگرتنی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا، ١٩٧٤). بیرۆی کاروباری هیندییەکان کە دەستی هەبوو لەم کێشەیەدا و بە هاوبەشی لەگەڵ کۆمەڵەی چاودێریی منداڵانی ئەمریکا Child Welfare League of America (CWLA) بەرنامەی لەخۆگرتن و بەخێوکردنی هیندیی دامەزراند بە مەبەستی ڕاگواستنی منداڵەکان. بە پەیڕەویکردنی نموونەی CWLA، زۆرێک لە بەڕێوەبەرایەتییەکانی چاودێریی منداڵانی ویلایەتەکان بەرنامەی هاوشێوەیان دروستکرد. کاتێ بە بەراورد لەگەڵ منداڵانی غەیرە هیندی، ڕێژەی دانان لە چاودێریی بەخێوکردن یان لەخۆگرتن نزیکەی 16 هێندە زیاتر بوو لە تێکڕا هەموو گرووپەکانی تر پێکەوە (دانیشتنی گوێگرتنی ئەنجومەنی پیرانی ئەمریکا، ١٩٧٤).

هەر لەم ماوەیەدا، ساڵی ١٩٥٣، بە مەبەستی پاڵنانی هیندییەکان بۆ ناو ئەمریکای سەرەکی، کۆنگرێس یاسای گشتیی  ٨٣ - ٢٨٠ی پەسەند کرد کە دەسەڵاتی تەشریعیی گواستەوە بۆ جێبەجێکردنی یاسا و یاسای مەدەنیی مەسەلەکان لە حکوومەتی فیدراڵییەوە بۆ حکوومەتی ویلایەتەکان (ئوڵڕیخ، ٢٠١٣). یاساکە ئیلزامی بوو لە کالیفۆرنیا، نیبراسکا، مینیسۆتا، ئۆریگۆن، ویسکۆنسن، و دواتریش لە ئالاسکا کاتێک کە بوو بە ویلایەت، ئەگەرچی چەند مۆڵگەیەکی پارێزگاریی کەم هەبوو کە لە یاساکە بەخشرابوون (کۆهێن، ٢٠٠٥). لە ماوەیەکی گونجاویشدا، نۆ ویلایەتی تر دەسەڵاتی دادوەریی تەواو یان بەشێکیان بەسەر زەویەکانی هیندییەکاندا درێژکرایەوە لە ویلایەتەکانیاندا (کۆهین، ٢٠٠٥). ئەمەش پەیوەندیی تایبەتی حکوومەتی فیدراڵی لەگەڵ حکوومەتی خێڵەکی خێڵەکاندا و بەربەستی گەورەی بۆ خێڵەکان دروستکرد لە یاسای گشتیی ٨٣ - ٢٨٠ی ویلایەتەکاندا بە هەوڵی پەرەپێدانی سیستەمی دادوەریی تاوانکاریی خێڵەکیی خۆیان (کۆهێن، ٢٠٠٥؛ ژووری پاکتاوکردنی دادگای خێڵەکی، ٢٠١٤).

هەوڵەکان بۆ لەناوبردنی خەڵکی ڕەسەن "بەتەواوی یان بەشێکی" سەرومڕ بەردەوام بوو لە ماوە ستراتیجییەکانی کۆتاییهێنان و ڕاگوێزان و سەرلەنوێ نیشتەجێکردنەوەدا (تاوانەکانی جینۆسایدی نەتەوە یەکگرتووەکان، ١٩٤٨). بە درێژایی پرۆسەی کۆتاییهێنان، هەوڵی بە مەبەست درا بۆ دروستکردنی هەلومەرجێک کە ببێتە هۆی لەناوبردنی گەلانی ڕەسەن. هەرچەندە خێڵەکان شەڕیان دەکرد بۆ وەستاندنی کۆتاییهێنان و هەردوک هیندی و داکۆکیکارانی غەیرە هیندی بەڵگەی زۆریان پێشکەش کرد و بە ڕوونی نیشانیان دا کە خێڵەکان ژێرخان، سەرچاوە داراییەکان، یان پاشخانی خوێندنیان بۆ ئەنجامدانی دەستپێشخەری و پرۆسەی کۆتاییهێنان هەر بۆ پێشەوە گوژمی خۆی دەدا (ویڵکینسن، ٢٠٠٥). بۆ زۆرێک لە ئەندامانی خێڵ کۆتاییهێنان هەم زیانێکی جەستەیی و هەم زیانێکی دەروونی دروست دەکرد. خزمەتگوزارییەکانی چاودێریی تەندروستی بەردەست نەبوون و زۆربەیان بە دەست پەتا چارەسەرنەکراوەکانەوە دەیانناڵاند. بۆ 109 گەل یان نەتەوەی خێڵەکی، کۆتاییهێنان لە قووڵایی دڵی خودشوناسیی و هەستکردن بە بەهای خۆ دەدا و لایەنی  سۆزداری و ڕۆحی لاواز دەکات. جارێکی تر منداڵانی ڕەسەن لە خێزانەکانیان و کۆمەڵگە خێڵەکییەکانیانەوە گواسترانەوە بۆ ناو خێزانە غەیرە هیندییەکان لە سەرانسەری وڵاتدا و ئەم "ڕێوشوێنە سەپێنراوانە نیاز و مەبەست لێیان ڕێگریکردن لەوەی کە لە ناو گرووپەکەدا چیتر لەدایکبوون مەیسەر نەبێت" (تاوانەکانی جینۆسایدی نەتەوە یەکگرتووەکان، ١٩٤٨).

قۆناخەکانی جینۆسایدی ستانتۆن (٢٠١٣) هێشتا هەر لە تەواوی گوڕوتینی خۆیدا مابووەوە. سەرەتا حکوومەتی فیدراڵی پرۆسەکەی بە "کۆتاییهێنان" ناوزەد نەدەکرد، لەبری ئەوە تەفرەدان و زمان شیرینیی بەکاردەهێنا (ئامادەکاری) وەک "ئازادی" بۆ هیندییەکان، "ڕزگاری" بۆ خێڵەکان، "وازهێنان لە چاودێری"، "ئازادبوون" و .. تاد، بۆ لێسەندنەوەی سەروەریی گەلانی خێڵەکی و متمانەکردن بە ماف و زەوییەکانیان (چەوساندنەوە). بەهۆی کۆتاییهێنانەوە، خێڵەکان ناچار کران بەرەو لێواری کارەساتی ئابووری و کۆمەڵایەتی بڕۆن (لەمرۆڤایەتی خستن) و وا لە خەڵکی ڕەسەنی بکەن کە هەژاریی تەواو تەنگیان پێهەڵبچنێت و هیچ دەرەتانێکیان نەمێنێت. ئه‌مه‌ش دەستپێشخەرییەکی کۆنگرێس بوو (ڕێکخراو). هەرچەندە بەڵگەی ڕوون و ئاشکرا لە چەندین ئاژانس و دەزگا بیزنێسەوە دەدرا و پێشبینیی وێرانبوونی   کۆمەڵگە و گەلانی خێڵەکییان دەکرد، بەڵام کۆنگرێس وای پێباش بوو کە چاوی لێ بخەوێنێت و مەسەلەکە فەرامۆش بکات. کاتێ  کە خێڵەکان و خەڵکە ڕەسەنەکە کەوتنە ئەوەی زەوی و خاکیان لەدەست بچێت، وەک پێشبینی دەکرا، بۆ ئەوەی تەواو گرفتاری دەرد و ئازاری ڕوو لە زیادبوونی کێشە تەندروستییەکان و کەمیی دەستکەوتی ئەکادیمی ببنەوە، سەرکردەکانی کۆنگرێس لە بایەخی ڕووداوەکانیان کەمکردەوە یان سەرکۆنەی خەڵکی   ڕەسەن و حکوومەتە خێڵەکییەکانیان دەکرد و بە بەرپرسیاریان دەزانی لە شکست و دەرئەنجامەکان (نکووڵی کردن).

بڕیاری چارەی خۆنووسین، 1968 تا ئەمڕۆ

لە پەیامێکی تایبەتدا بۆ کۆنگرێس لە ساڵی ١٩٦٨دا، سەرۆک لیندن ب. جۆنسن ڕەخنەی لە پەیوەندییە شکستخواردووەکانی حکوومەتی فیدراڵیی گرت لەگەڵ خێڵە هیندییەکاندا. بەتایبەتی داخ و خەفەت دەربڕین بۆ ئەو "دۆخە   تراجیدی و نالەبارەی" ڕووبەڕووی کۆمەڵگە خێڵەکییەکان دەبنەوە، کە خۆی دەبینێتەوە لە: ئەوپەڕی هەژاری و خراپیی بارودۆخی نیشتەجێبوون و 40%ی ڕێژەی بێکاری و 50%ی ڕێژەی وازهێنان لە خوێندنی ئامادەیی و ڕێژەی تەمەنی 44 ساڵ  و ئاماری تەندروستی کە ڕکابەری هەر وڵاتێکی گەشەسەندوو بوو. جۆنسن پێشنیازی وەستاندنی هەڕەشەکانی فیدراڵیی کرد بە کۆتاییهێنان بەو خێڵانەی کە جەختیان لەسەر داواکاریی چارەنووسی هیندییەکان و پێشخستنی هاوبەشیی فیدراڵ و خێڵەکان بۆ ئەوەی خێڵەکان باشتر بتوانن پێداویستیی کۆمەڵگەکانی خۆیان دابین بکەن. جۆنسن زیاتر پێشنیازی هەماهەنگیی خزمەتگوزارییەکانی دەزگای فیدراڵیی کرد بۆ پرۆژەکانی کۆمەڵگە هیندییەکانی دێهات بۆ ئەوەی سەرکردەکانی خێڵەکان بەشداریی زیاتر لە پەرەپێدان و بەڕێوەبردنیاندا بکەن (شامپاین، ٢٠٠٩). ئەمەش زەمینەی داڕشت بۆ یاسای گشتیی 93 - 638، کە سەرۆک ڕیچارد نیکسن لە ساڵی ١٩٧٥ واژۆی کرد. یاسای بڕیار لەخۆدان و یارمەتیی پەروەردە و خویندن ڕێگەی بە خێڵەکان دا کە بە دڵنیاییەوە خۆیان بەڕێوەببەن و حکوومەتی فیدراڵی مافی خاوەندارێتی و سامانە سروشتییەکانیان بپارێزێت و (وەک هەر ویلایەتێکی تری ویلایەتە یەکگرتووەکان) یارمەتیان بدات لە پەروەردە و چاودێریی تەندروستی و دەرفەتی ئابووریدا. دوای نزیکەی دوو سەدە یاسا فیدراڵییە کارپێنەکراوەکان، ئەمە دابڕانێکی ڕوون بوو لەگەڵ سیاسەتەکانی ڕابردووی فیدراڵیدا. نیاز و مەبەست بە گوێرەی نیکسن ئەوە بوو کە “هەستی ئۆتۆنۆمیی هیندییەکان بەهێز بکات بێئەوەی هەڕەشە بکرێت لە هەستی کۆمەڵایەتی ئەو” (1970، ل2). ئێستا وا خێڵەکان دەسەڵاتیان هەیە کە ڕاستەوخۆ گرێبەست لەگەڵ حکوومەتی فیدراڵدا بکەن بۆ دەستەبەرکردنی کۆمەک و یارمەتییەکان بە مەبەستی بەڕێوەبردنی بەرنامەکانی خزمەتکردنی ئەندامانی خێڵەکانیان و کەسانی تری شایستە. یاساکە کۆنترۆڵی زیاتریان پێدەبەخشێت بەسەر خۆشگوزەرانیی کۆمەڵگەکانی خۆیاندا و توانای بەڕێوەبردنی دامەزراوەکانی چاودێریی تەندروستی خۆیان، سەرچاوە سروشتییەکان، بەرنامەکانی ژینگەیی، دەزگاکانی جێبەجێکردنی یاسا، و بەرنامەکانی پەروەردەیی و چاودێریی منداڵانیان بۆ دەڕەخسێنێت.

بەڵام چی نەمابوو؟ هەرچەندە هیندییەکان لە ساڵی ١٩٢٤وە مافی دەنگدانیان بەدەستهێنا، بەڵام تا ساڵی ١٩٦٨ ئەو مافەیان ئەزموون نەکرد و لەو ساڵەدا توانییان لە هەڵبژاردنەکانی ویلایەتەکانی نیو مەکسیکۆ و ئەریزۆنادا دەنگ بدەن. ئازادیی ئایینی، کە هەموو ئەمریکییەکان وایدادەنێن کە مافی هەموارکردنی یەکەمیان نەدراوە بە هیندییە ئەمریکییەکان تا ساڵی  ١٩٧٨ و لە ساڵی ١٩٩٤دا هەموار کرایەوە بۆ ئەوەی بەکارهێنانی پەیۆت peyote لە کەنیسەی ئەمریکییە ڕەسەنەکاندا بڕەخسێت. لەدەستدانی منداڵانی هیندی لە خێزان و کۆمەڵگە خێڵەکییەکاندا ئەوەندە ترسناک بوو کەوا لە ساڵی ١٩٧٨دا کۆنگرێس یاسای چاودێریی منداڵانی هیندیی دەرکرد بۆ وەستاندنی 'خوێنبەربوونەکە'. بێجگە لەوەش لە ساڵی ١٩٩٠دا، لەسەر پێداگریی لە خێڵەکان، کۆنگرێس یاسای پاراستن و گەڕاندنەوەی گۆڕەکانی ئەمریکییە ڕەسەنەکانی دەرکرد

Native American Graves Protection and Repatriation Act (NAGPRA) ، کە داوا لە دەزگا فیدراڵیەکان و ئەو دامەزراوانەی کە پارەی فیدراڵی وەردەگرن کەوا ڕوفات و پاشماوەی هیندییەکان و شتومەکی کولتووری و پرسە و شتە پیرۆزەکان بۆ خێڵەکانی خۆیان. بۆ خێڵە ڕەسەنەکانی ئەمریکا لە سەرانسەری وڵات،  ئەو یاسایە هۆکار و ئامرازی مانەوەی کولتووری دابین کرد.

تەندروستیی ڕەفتاریی هیندییە ئەمریکییەکان و خۆشگوزەرانی

بارودۆخی خەڵکی ڕەسەن بە شێوەیەکی بەرچاو باشتر بووە بە بەراورد بەو ئامارانەی کە لە وتارەکەی سەرۆک جۆنسن بۆ کۆنگرێس لە ساڵی ١٩٦٨دا باسکراون. دادگاکان پشتگیرییان لە ڕاوکردنی خێڵەکی و مافی ماسیگرتن و بووژاندنەوەی کولتووری و زمان لە دڵی زۆربەی کۆمەڵگا خێڵەکییەکاندایە. بەڵام تەندروستیی ڕەفتاری و خۆشگوزەرانیی خەڵکی ڕەسەن هەژارترینە لە وڵاتەکەدا، لەکاتێکدا ڕێژەی ئەو توندوتیژییانەی کە دژی گەلانی ڕەسەن ئەنجام دەدرێن بەردەوامە.

لە ماوەی سێ ساڵدا، لە ساڵی ١٩٧٣ تا ١٩٧٦، خزمەتگوزاریی تەندروستیی هیندییەکان Indian Health Service (IHS) ٣٤٠٦ ژنی ڕەسەنی کوتاوە بەبێ ڕەزامەندیی خۆیان. بەپێی ڕوتێکی (٢٠١٠)، "بۆ هەر تاکێک، ئەم ژمارەیە دەبوو هاوتا بێت لەگەڵ کوتانی ٤٥٢ هەزار ژن کە ئەمریکیی ڕەسەن نین" (ل٢). لەڕاستیدا پێدەچێت ئامارەکان زۆر خراپتر بن لەوەی کە ڕاپۆرتکراون. بۆ ئەلبوکێرک IHS، ڕێکارەکانی کوتان درابووە دەزگا و دامەزراوەکانی غەیرە هیندی، بۆیە لە داتابەیسی IHS تۆمار نەکرابوون. لە ناڤاجۆلاند، لە ساڵی ١٩٧٢ تا ١٩٧٨ لەبارچوونی منداڵ بە ڕێژەی ١٣٠% زیادی کردووە، لە ٣٤ بۆ ٧٧ لە هەر هەزار حاڵەتێکی لەدایکبوون. هەر لەم ماوەیەدا ڕێکارەکانی کوتان زیادیان کرد لە 15.1% بۆ 30.7% (Temkin-Greener, Kunitz, Broudy, & Haffner, 1981).

  ڕێژەی توندوتیژیی جەستەیی دژ بە هیندییەکانی ئەمریکا و خەڵکی ڕەسەنی ئالاسکا ئابڕووچوونێکە بۆ خۆی. لە ساڵی ١٩٩٩دا، وەزارەتی دادی ئەمریکا توندوتیژیی دژی هیندییەکانی ئەمریکای ڕاگەیاند کە زیاتر بوو لە دوو هێندەی ڕێژەی هەموو وڵاتەکە: 124/1000 بۆ نەیتیڤ یان ڕەسەنەکانی ئالاسکا بەراورد بە 50/1000 بۆ غەیرە هیندییەکان. بۆ ژنانی خەڵکی ڕەسەنی ئالاسکاش ئامارەکان زۆر خراپترن. لە ساڵی ٢٠٠٠دا، تێجادن و تۆنێس ڕاپۆرتیان داوە کە 61%ی ژنانی ڕەسەن (یان 3 لە کۆی 5) لە ماوەی ژیانیاندا دەستدرێژییان کراوەتە سەر، بەراورد بە 52% بۆ ئەمریکییە ئەفریقییەکان، 51% بۆ سپیپێستەکان و 50% بۆ ژنانی ئەمریکیی ئاسیایی. لە ساڵی ٢٠٠٩دا، ڕێکخراوی لێبووردنی نێودەوڵەتی ڕایگەیاندووە کە سێ یەکی ژنانی هیندیی ئەمریکی لە ژیانیاندا دەستدرێژیی سێکسییان دەکرێتە سەر؛ بە تێبینیی ئەوەی کە 86%ی دەستدرێژییەکان پیاوانی غەیرە هیندیی ئەمریکی ئەنجامی    دەدەن و زۆر کەمیان لێپێچینەوەیان لەگەڵ دەکرێت. لەڕاستیدا ترسناکیی ئامارەکان زۆر کەمترە لەوەی کە لە واقیعدا دەگوزەرێت.

 بەربڵاویی هەژاری و بێکاری و بێ  خانە و لانەیی و دوورخستنەوەی منداڵان لە خێزانەکانیان هێندە کارەساتبارە لە گێڕانەوە نایەت. بەپێی سەرژمێریی ساڵی ٢٠١٠، ڕێژەی هەژاری بۆ خەڵکانی ڕەسەنی ئالاسکا ٢٨.٤%ە بەراورد بە 15.3% بۆ هەموو ڕەگەزەکانی تر، لەکاتێکدا کە تێکڕا داهاتی تاک 35,062 دۆلارە بۆ خەڵکی ڕەسەن و 50 هەزار دۆلارە بۆ هەموو ڕەگەزەکانی تر. بەڵام لە ساڵی ٢٠١٢دا، سەرژمێرییەکە ڕاپۆرتی ئەوەی داوە کە بۆ ئەو خێزانانە ڕەسەنانەی ئالاسکا کە منداڵیان کەمترە لە ١٨ ساڵ لە تەمەنی 36.5% لە هەژاریدا دەژین (39% لە مۆڵگەکانی پارێزگاریدا) بە بەراورد لەگەڵ 22.2%ی تەواوی دانیشتووانی ئەمریکا. سەبارەت بە چاودێریی بەخێوکردن، هەرچەندە منداڵانی ڕەنگاوڕەنگ لەم بابەتەدا زیاد لە پێویست نوێنەرایەتی دەکرێن منداڵانی ڕەسەن - کە تەنها 1.2%ی دانیشتووانی گشتیی منداڵانن - نوێنەرایەتی 2.6%ی ئەو منداڵانەی لە چاودێریی بەخێوکردندان (ئەنجومەنی نیشتمانیی دادوەرەکانی دادگای نەوجەوانان و خێزان، ٢٠١١). لە ویلایەتی مینیسۆتا ئامارەکان زۆر خراپترن و نزیکەی 11.6%ی منداڵانی خەڵکی ڕەسەن لە چاودێریی بەخێوکردندان بەراورد بە 1.5%ی تەواوی دانیشتووانی منداڵان. لەکاتێکدا ڕێژەی بێ خانە و لانە بۆ هەموو کەسەکان 1 لە هەر 445 کەس یان ٢٢,٠%ە و بۆ هیندییە ڕەسەنەکانی ئەمریکا ١ لە 89 کەسە یان 1.13% (سەرژمێریی ئەمریکا، 2010). بێجگە لەوەش، هەرچەندە لەوانەیە ئەم ئامارانە ترسناک بن، بەڵام ڕێژەی زیندانیکردن بۆ ئەو ویلایەتانەی کە دانیشتووانی ڕەسەنی زۆریان هەیە بە ڕێژەی ٣٨% زیاترە لە ڕێژەی نیشتمانی (بێڵ، ٢٠١٤. بۆ نموونە، لە ویلایەتی مۆنتانای، هیندییەکانی ئەمریکا 6%ی دانیشتووانن، بەڵام زیاتر لە ٢٠%ی دانیشتووانی زیندانیکراو پێکدەهێنن؛ لە داکۆتای باشوور، کە ڕەسەنەکان تەنها 8.9%ی دانیشتووانن، گەنجانی ڕەسەن 38%ی تاوانبارانی نەوجەوان پێکدێنن و 29%ی دانیشتووانی زیندانی گەورەساڵانن و 35%ی دانیشتووانی زیندانیکراوی ژنان پێکدێنن (دێسجاردن و لاسەی- بۆردۆ، ٢٠١٢).

هەروەها هیندییەکان لە هێڵەکانی بێکاریدا زیاد لە ڕێژەی ئەوانیتریان تێپەڕاندووە. لە ساڵی ٢٠١٠دا، کاتێ کە ڕێژەی بێکاریی وڵات لە دەوری 7.7% بوو، بۆ ڕەسەنەکانی ئالاسکا ڕێژەی گشتیی 15.2% بوو، هەرچەندە جیاوازی ناوچەیی هەبوو. لە ڕۆژئاوای ناوەڕاست ڕێژەی بێکاری بە تێکڕا ١٩.٣% بووە، بەڵام لە ئەلاسکاش 21.3%، بوو و لە مۆڵگەی پارێزگاریی پاین ڕیج، خشت 85% بووە (سەرژمێریی ئەمریکا، 2010).

لێکۆڵینەوەی بایەخدار هەیە کە پەیوەندیی نێوان هەژاری و نەخۆشیی ئەقڵیی دەردەخات. جێی سەرسوڕمان نییە کۆمەڵگە و خێزانە ڕەسەنەکان تووشی کێشەی تەندروستی و دەروونیی گەورە بوون. ڕاپرسیی نیشتمانیی تەندروستیی دەروونی و بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکانی ساڵی ٢٠١٢ی DHHS دەریخستووە کەوا کاتێ بەراورد دەکرێت لەگەڵ هەموو گرووپە ئیتنیکییەکانی تر وێنەی تەندروستیی دەروونیی گشتی بۆ گەلانی ڕەسەن تەواو  تەڵخ و تاریک بوو. بۆ نموونە، ڕێژەی سەدی کەسانی گەورەی ١٨ ساڵ یان سەرووتر کە بەدەست نەخۆشیی دەروونییەوە دەناڵێنن 28.3% بووە بۆ دانیشتووانی ڕەسەنی ئالاسکا بەراورد بە 13.9% بۆ ئەمریکییە ئاسیاییەکان، 16.3% هیسپانییەکان، 18.6% ڕەشپێستەکان و ٢٠.٧% سپی پێستەکان، بەدوای یەکدا. بەڵام ڕێژەی دانیشتووانی ڕەسەنی ئالاسکا کە بە کێشەی دەروونیی توند دەستنیشان کراوە 8.5% بووە بەراورد بە 2.0% ئەمریکییە ئاسیاییەکان، 3.4% ڕەشپێستەکان و 4.2% سپیپێستەکان. کاتێک کە ڕێژەی خەمۆکیی توند 10% بووە بۆ ڕەسەنەکانی ئالاسکا بەراورد بە 3.2% لە نێوان ئاسیاییەکان، 6.3% لە نێوان ڕەشپێستەکان، ٧.٠% بۆ هیسپانییەکان و ٧.١% بۆ سپیپێستەکان. ئەوەی جێگای سەرنجە، توێژینەوەیەک کە لەلایەن کۆستێلۆ، ئێرکانکی، کۆپلاند و ئەنگۆڵدەوە ئەنجامدراوە (٢٠١٠)، بۆیان دەرکەوتووە بۆ بچووکترین منداڵی گەلی چێرۆکی کە خێزانەکە تەواوکەری داهاتی ساڵانەیان وەرگرتبوو، بە شێوەیەکی بەرچاو تێکچوونە دەروونییەکان کەمتر بوون، لەوانەش مەی خواردنەوە و حەشیش یان وابەستەیی و پشتبەستن بە دەزگا و خەڵکی تر بۆ ژیان و گوزەران.

لەکۆتاییدا، هیچ کەسێک لە وڵاتی هیندییەکاندا نییە کاریگەریی مەی خواردنەوە یان خۆکوشتنی لەسەر نەبێت. لە توێژینەوەیەکی ساڵی ٢٠١٣دا کە بەراوردی بەکارهێنانی مەی دەکات لەلایەن خوێندکارانی هیندیی ئەمریکییەوە بە تێکڕای نیشتمانی، 18.3 لە پۆلی هەشتەم بە بەراورد لەگەڵ 7.1%، ڕایانگەیاندووە کە بەدمەست بوون. ئەمەش لە ڕادەبەدەر جێگەی نیگەرانییە بەو پێیەی کە ڕێژەی مردن بەهۆی نەخۆشیی بەمۆمبوونی جگەرەوە cirrhosis بە ڕێژەی 368% زیاترە لە تێکڕای ئاستی نیشتمانی (دەزگای خزمەتگوزاریی تەندروستیی هیندییەکانIHS، ٢٠١٤). سەبارەت بە خۆکوشتنیش، بۆ گەنجانی پێگەیشتووی ڕەسەنەکانی ئالاسکا لە تەمەنی 15 بۆ 34 ساڵدا، ڕێژەی خۆکوشتن 2.5 هێندە زیاترە لە ڕێژەی گشتیی ژمارەی دانیشتووان (CDC، ٢٠١٣)؛ 31/100 هەزار گەنجانی پێگەیشتووی ئالاسکا بەراورد بە 12.2/100 هەزار کە خۆکوشتنیان ئەنامداوە. گەنجانی ڕەسەنی تەمەن ١٥ - ٢٤ ساڵ زۆرترین مەترسییان لەسەرە بۆ خۆکوشتن، بە ڕێژەی ٣.٥ هێندە زیاترە لە تێکڕای نیشتمانی و خۆکوشتن دووەم هۆکاری سەرەکیی مردنە لە ناو گەنجانی ڕەسەندا (CDC، ٢٠١٣). لەگەڵ ئەوەشدا کە یاسای خۆشگوزەرانیی منداڵانی هیندییەکان Indian Child Welfare Act بڕیارە ئەو منداڵانە بپارێزێت لە بەخێوکردن لەلایەن کەسانی غەیرە هیندییەوە، بەڵام تا ساڵی ٢٠١٢ش یاساکە بەردەوام پێشێل دەکرا (DHHS، ٢٠١٢).

ئەنجام

جینۆساید، لەناوبردنی گەلێکە. بە لەبەرچاوگرتنی نموونە هاوچەرخەکانی جینۆساید، ئاسانە باوەڕ بەوە بکەیت کە لە ماوەیەکی کورت و دیاریکراودا ڕوودەدات. بەڵام بە پێی لێمکین (١٩٤٨)، "ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ڕێگری لە تاوانی جینۆساید و سزادان لەسەری" پلان دانەر و داهێنەری وشەی جینۆساید، "... مەرج نییە جینۆساید بە مانای لەناوچوونی دەستبەجێی نەتەوەیەک بێت .... بەڵکوو ئاماژەیە بە پلانێکی هەماهەنگی بە ئامانجی لەناوبردنی خودی ئەو گرووپانە" (ل79). بۆ ماوەی نزیکەی ٢٠٠ ساڵ لە ژێر حوکمڕانیی فیدراڵیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکادا، هەوڵێکی هاوبەش هەبوو بۆ سڕینەوەی گەلانی ڕەسەن لە سەر خاکی ئەمریکییەکاندا. کۆمیونیتی (کۆمەڵگە) خێڵەکییەکان بەرکەوتەی ئاستێکی نائاسایی   توندوتیژی و هەمیشە ڕوو لە زیادی ئاستەکانی نامۆبوون و دوورخستنەوە و پەراوێزخستن بوون لەلایەن حکوومەتی فیدراڵییەوە.

بەپیی لێمکین (1948) دوو قۆناخ بۆ جینۆساید هەیە، ئەوانیش تێکشکاندن و سەپاندنن. تێکشکاندن بریتییە لە لەناوبردنی گەلێک، کە بواری سیاسی و کۆمەڵایەتی و دامەزراوە ئابوورییەکان و کولتوور و زمان و ئایین و هەستکردنیان بە ئاسایشی تاکەکەسی و ئازادییەکان و تەندروستیی جەستەیی و سۆزداری و شکۆ و کەرامەت دەگرێتەوە. دووەمیان، واتە سەپاندن، بریتییە لە کرداری سەپاندنی بەها و بیروباوەڕی نەتەوەیی ستەمکار بەسەر ستەملێکراوەکاندا. ئەم دوانە هەردوکیان بوونەتە پەیڕەوکاری حکوومەتی فیدراڵیی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە پەیوەندییەکانی لەگەڵ خەڵک و خێڵە هیندییەکاندا.

لێمکین (1946) ڕایگەیاندووە کە "هەر کەس و لایەک بەشداری بکات لە پیلانگێڕییەکدا بۆ لەناوبردنی گرووپێکی نەتەوەیی، ڕەگەزی یان ئایینی و هێرش بکاتە سەر ژیان و ئازادی یان موڵک و ماڵی ئەندامانی ئەو جۆرە گرووپانە گوناهبارە بە تاوانی جینۆساید" (ل230). وا دیارە، بەگوێرەی پێدراوەکانی مێژووی ئەمریکا، کە جینۆساید بە وردی سیاسەتە فیدراڵییەکانی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکای ڕەنگڕێژ کردووە. لەوەش گرنگتر، جینۆسایدی هیندییە ئەمریکییەکان لەم وڵاتەدا هەر بەردەوامە. ستانتۆن (2008 ب) دەڵێت، "لەڕاستیدا نکووڵیکردن بەردەوامبوونی جینۆسایدە، چونکە هەوڵێکی بەردەوامە بۆ تێکشکاندن و لەناوبردنی گرووپی قوربانییەکە لەڕووی دەروونی و کولتوورییەوە...” (ل3). بە دڵنیاییەوە ئەمە ئەزموونی گەلە هیندییەکانە.

هەرچەندە مەحاڵە بە وردی کاریگەرییەکانی ئەو ڕووداوە تراومابەخشانە بپێورێن کە بەسەر هیندییەکانی ئەمریکادا هاتوون لە ژێر سایە و حوکمڕانیی ویلایەتە یەکگرتووەکاندا، بەڵام ئاشکرا و ڕوونە کەوا کۆمەڵکوژی و نزیکە لەناوبردنی گەلانی ڕەسەن دانیان پێدا نەنراوە و هەموار کردنەوەش جێبەجێ نەبووە. گەلانی ڕەسەن دەینوێت کەوا دان بەو جینۆسایدەدا بنرێت کە لەدژیان ئەنجامدراوە و ئەمەیان چارەسەرێکی پێویستە.

سەرچاوە و پەراوێز

References

Adams, D. W. (1995). Education for extinction: American Indians and the boarding school experience, 1875 1928. Lawrence, KS: University Press of Kansas.

Amnesty International. (2009). Maze of injustice: The failure to protect indigenous women fromsexual violence in the USA. New York, NY: Amnesty International Publications. Retrieved from       

          https://www.amnesty.org/en/documents/amr51/059/2007/en/

Anderson, G. C. (2014). Ethnic cleansing and the Indian: The crime that should haunt American. Norman, OK: University of Oklahoma Press.

Bell, J. (2014). Mass incarceration: A destroyer of people of color and their communities. Huffington Post. Retrieved from http://www.huffingtonpost.com/jamaalbell/massincarceration-a-dest_b_578854.html

Brookings Institute. (1928). [AKA: the Meriam Report]. The Problem of Indian Administration: Report of a Survey made at the request of Honorable Hubert Work, Secretary of the Interior, and submitted to him, February 21, 1928. Baltimore, MD: The Johns Hopkins Press. Retrieved from https://archive.org/details/ERIC_ED087573

Brown, D. (2007). Bury my heart at Wounded Knee: An Indian history of the American West. New York, NY: Holt Paperbacks.

Brown, T. (2006). Did the U.S. Army distribute smallpox blankets to Indians? Fabrication and falsification in Ward Churchill’s genocide rhetoric. Plagiary, 1. Retrieved from http://hdl.handle.net/2027/spo.5240451.0001.009

Burnett, J. (1890). John Burnett’s story of the Trail of Tears. Cherokee Nation. Retrieved from http://www.cherokee.org/AboutThe-Nation/History/Trail-of-Tears

Center for Disease Control and Prevention. (2013, May 3). Suicide among adults 3564 years – United States 1999 - 2010. Morbidity and Mortality Weekly Report, 62, 321 325. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23636024

Center for Disease Control and Prevention (2008, February 8). Adverse health conditions and health risk behaviors associated with intimate partner violence – United States, 2005.

Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR), 57, 113 - 117. Retrieved from https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5705a1.htm

Champagne, D. (2009). From full citizenship to selfdetermination 1930-75. In C. E. Trafzer (Ed.), American Indians American Presidents: A history (pp. 144 183). Washington, DC: Smithsonian Institution.

Cohen. (2005). Cohen’s handbook of federal Indian law. Albuquerque, NM: University of New Mexico Press.

Costello, E. J., Erkanki, A., Copeland, W., & Angold, A. (2010). Association of family income supplements in adolescence with development of psychiatric and substance use disorders in adulthood among an American Indian population. Journal of the American Medical

Association, 303 (19), 1954 - 1960. DOI: 10.1001/jama.2010.621

Deloria, V. (2002). The Indian reorganization act: Congresses and bills. Norman, OK: University of Oklahoma Press.

Desjardins, L., & Lacey Bordeaux, E. (2012). Problems of liberty and justice on the Plains.

Retrieved from http://www.cnn.com/2012/08/10/us/embed-america-tribal-    justice/

FearSegal, J. (2007). White man's club: Schools, race, and the struggle of Indian Acculturation. Lincoln, NE: University of Nebraska Press.

Fox, R. A. (1993). Archeology, history and Custer's Last Battle. Norman, OK: University of Oklahoma Press.

Harkins, A. M. (1970). The formal education of Menominee Indian children: Recent educationbackground conditions. Retrieved from http://eric.ed.gov/?id=ED067177

Harjo, S. S. (2004). American Indian Religious Freedom Act after twentyfive years: An introduction. Wicazo Sa Review, 19, 129 136.

Hoxie, F. E. (2001). The final promise: The campaign to assimilate the Indians, 1880 1920. Lincoln, NE: University of Nebraska Press.

Indian Health Service. (2014). Indian health disparities. Retrieved from http://www.ihs.gov/newsroom/factsheets/disparities/

Jackson, H. H. (1993). A century of dishonor: A sketch of the United States government’ dealings with some of the Indian tribes. New York, NY: Indian Head Books. (Original work published 1881).

Johansen, B. E. (2000). Education – The nightmare and the dream: A shared national tragedy, a shared national disgrace. Native Americans, 17, 10 19.

Johnson, L. B. (1968). Special Message to the Congress on the Problems of the American Indian: "The Forgotten American." Retrieved from   http://www.presidency.ucsb.edu/ws/?pid=28709

JohnsonDodd, K. (2002). 1850: An Act for the Government and Protection of Indians, Early California laws and policies related to California Indians. Retrieved from http://www.library.ca.gov/crb/02/14/02014.pdf

Kades, E. (2001). History and interpretation of the great case of Johnson v. M’Intosh. William & Mary Law and History, 19, 67 116. Retrieved from     http://www.jstor.org/discover/10.2307/744212?uid=3739256&uid=2129&uid=2&uid=70 &uid=4&sid=21104274432973

Lemkin, R. (1944). Axis Rule in Occupied Europe: Laws of Occupation Analysis of Government - Proposals for Redress, Chapter IX, (p. 79 – 95). Washington, DC: Carnegie Endowment for International Peace.

Lemkin, R. (1948). Genocide a new term and new conception for destruction of nations. In Axis rule in occupied Europe: Laws of Occupation Analysis of Government - Proposals for Redress, (pp. 7995). Washington, DC: Carnegie Endowment for International Peace.

Madley, B. L. (2009). American genocide: The California Indian catastrophe, 1846 1873. (Doctoral Dissertation). Retrieved from ProQuest. (Accession No. 3361527).

Nabokov, P. (1991). Native American testimony: A chronicle of IndianWhite relations from prophecy to the present 1492 - 1992. New York, NY: Penguin Books. National Council of Juvenile & Family Court Judges. (2011). Disproportionality rates for children of color in foster care. Technical Assistance Bulletin. No.209MU-MU-K001 from the Office of Juvenile Justice and Delinquency Prevention, Office of Justice Program, U.S. Department of Justice. Retrieved from

http://www.ncjfcj.org/sites/default/files/Disproportionality%20TAB1_0.pdf

Nixon, R. M. (n.d.). Special Message to the Congress on Indian Affairs. Retrieved on http://www.presidency.ucsb.edu/ws/?pid=2573

Oliff, H. (2011). Treaties made, treaties broken. Retrieved from http://blog.nrcprograms.org/treatiesmade-treaties-broken/

Oyez Project. (2014). Lone Wolf v. Hitchcock. The Oyez Project at IIT Chicago Kent College of Law. Retrieved from www.oyez.org/cases/19011939/1902/1902_275

Pember, M.A. (2007). A painful remembrance. Diverse. Retrieved from http://diverseeducation.com/article/10281/

Pevar, S. L. (2012). The rights of Indians and tribes. New York, NY: Oxford University Press.

Power, S. (2002). A problem from hell: America and the age of genocide. New York, NY: Perseus Books Group.

Rome Statute of the International Criminal Court. (1998). Part II Jurisdiction, admissibility and applicable law. Retrieved from http://legal.un.org/icc/statute/99_corr/2.htm

Rutecki, G. W. (2010). Forced sterilization of Native Americans: Late twentieth century physician cooperation with national eugenic policies. The Center for Bioethics & Human Dignity. Retrieved from http://cbhd.org/content/forcedsterilization-native-americanslate-

twentieth-century-physician-cooperation-national-

Sands, P. (2013). Lectures great crimes and troubles. Clare Hall Tanner Lecture. Retrieved from www.sms.cam.ac.uk/media/1614636

Sequoyah Research Center. (n.d.). Family stories from the Trail of Tears (taken from the Indian Pioneer History Collection, Grant Foreman, Ed.). Retrieved from

http://www.ualr.edu/sequoyah/uploads/2011/11/Family%20Stories%20from%20the%20 Trail%20of%20Tears.htm

Sides, H. (2007). Forward. In Dee Brown’s, Bury my heart at Wounded Knee: An Indian history of the American west. New York, NY: Picador.

Smith, L. (1995, Nov. 21). A child’s place: The case of adopted Native American twins has raised issues of culture, law, and parenting. Los Angeles Times. Retrieved from http://search.proquest.com.libproxy.edmc.edu/pqcentral/printviewfile

Smits, D. D. (1994). The frontier army and the destruction of the buffalo: 18651883. TheWestern Historical Quarterly, 25, 312 338. Retrieved from

http://history.msu.edu/hst321/files/2010/07/smits-on-bison.pdf

Stannard, D. E. (1992). The conquest of the New World: American holocaust. New York, NY: Oxford University Press.

Stanton, G. H. (2008A). The cost of denial. Retrieved from http://www.genocidewatch.org/aboutus/thecostofdenial.html

Stanton, G. H. (2008B). The eight stages of genocide: 24hours for Darfar. Retrieved from http://www.youtube.com/watch?v=B70d2Z9yago

Stanton, G. H. (2013). The ten stages of genocide. Retrieved from http://www.genocidewatch.org/genocide/tenstagesofgenocide.html. Genocide Watch.

Starita, J. (2009) The case of Standing Bear: Establishing personhood under the law. Court Review, 45, 1 11. Retrieved from http://aja.ncsc.dni.us/publications/courtrv/cr451- 2/CR45-1-2Starita.pdf

Steinberg, A. (2013). Encyclopedia of politics of the American west. In S. L Danver (Ed.), Encyclopedia of politics of the American west (pp. 217 218). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

TemkinGreener, S. J., Kunitz, S. J., Broudy, D., and Haffner, M. (1981). Surgical fertility regulation among women on the Navaho Indian reservation, 1972 - 1978. American Journal of Public Health, 71, 403 407. Retrieved from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1619672/

Tjaden, P., & Thoennes, N. (2000). Full report of the prevalence, incidence, and consequences of violence against women: Findings from the National Violence Against Women Survey. Washington, DC: U.S. Department of Justice, National Institute of Justice & the U.S. Department of Health and Human Service, Centers for Disease control and Prevention. Retrieved from www.ncjrs.gov/txtfilesl/mij/183781.txt.

Tribal Court Clearinghouse. (2014). Public Law 83 280. Retrieved from http://www.tribalinstitute. org/lists/pl280.htm

Ulrich, R. (2013). American Indian Nations from Termination to Restoration, 19532006. Lincoln, NE: University of Nebraska.

United Nations. (1948). Chapter IV – Human Rights – Convention on the prevention and punishment of the crime of genocide. Retrieved from http://legal.un.org/avl/ha/cppcg/cppcg.html

United States Census. (2010). American community survey. Retrieved from https://www.census.gov/acs/www/

United States Census (2012). Poverty status in the past 12 months by sex by age: American Indian and Alaska Native. http://1usa.gov/1pNq8F

United States Constitution (1787). Retrieved from http://www.archives.gov/exhibits/charters/constitution_transcript.html

United States Department of Health and Human Services – Indian Health Services. (2011). American Indian/Alaska Native behavioral health briefing book. Retrieved from https://www.ihs.gov/Behavioral/documents/AIANBHBriefingBook.pdf

United States Department of Health and Human Services – Office of Minority Health (2010). Retrieved from http://minorityhealth.hhs.gov/templates/browse.aspx?lvl=2&lvlID=52

United States Department of Health and Human Services. (2012). Racial/Ethnicity of public agency children adoption: October 1, 2011 to September 30, 2012. Retrieved from http://www.acf.hhs.gov/sites/default/files/cb/race2012.pdf

United States Department of Health and Human Services. (2012). Results from the 2012 national survey on drug use and health: Mental health findings. Retrieved from http://www.samhsa.gov/data/NSDUH/2k12MH_FindingsandDetTables/2K12MHF/NSDUHmhfr 2012.htm#sec31

United States Department of Justice (1999). American Indians and crime. Retrieved from http://www.bjs.gov/content/pub/pdf/aic.pdf

United States Senate Hearing. (1974). Problems that American Indian families face in raising their children and how these problems are affected by federal action or inaction. Washington, DC: U.S. Senate Subcommittee on Indian Affairs of the Committee on Interior and Insular Affairs.

University of Oklahoma. (n.d.). Indian affairs: Laws and treaties. Indian Vol. II (Treaties). Compiled and edited by Charles J. Kappler. Washington DC: Government Printing Office (1904). Retrieved from http://digital.library.okstate.edu/kappler/vol2/toc.htm

Viola, H. J. (2008). Warriors in uniform: The legacy of American Indian heroism. Washington, DC: National Geographic.

 Wilkinson, C. (2005). Blood struggle: The rise of modern Indian nations.’ New York, NY: W.W. Norton & Company.

Wolfe, P. (2006). Settler colonialism and the elimination of the native. Journal of Genocide Research, 8(4), 387 409.

Zinn, H. (2005). As long as grass grows or water runs. In H. Zinn, A people’s history of the United States: History is a weapon, (pp. 125 148). New York, NY: Harper Collins.

سەرچاوە:   گۆڤاری سایکۆلۆجیی ئینتەرئەمەریکان

Revista Interamericana de Psicologia/Interamerican Journal of Psychology (IJP)

2018, Vol., 52, No. 1, pp. 25 - 44  

دە قۆناخی جینۆسایدی هیندییەکانی ئەمریکا

لێکۆڵینەوەی:

سوزان چاوێز کامیرۆن

سەرچاوەی تەندروستیی کۆمەڵگەی نەتەوە یەکەمەکان، ویلایەتە یەکگرتووەکان

لۆن تی. پلان

زانکۆی نیو هامپشایر

TEN STAGES OF AMERICAN INDIAN GENOCIDE

Susan Chavez Cameron

First Nations Community Health Source, United States

Loan T. Phan

        University of New Hampshire