پێکەنین بەشێتکردن دروستدەبێت!
هیوا سەعید
2020-01-07 724
زانین بەختەوەرییە. "سوکرات"
پێکەنین خراپەکارییە. "نیچە"
کاتێک سوکرات پێیوایە زانین بەختەوەرییە، ئەم تێگەیشتنە لەو ڕوانگەیەوەیە، ئەوکاتەی بە دواندنی هاوڵاتییان، پایە پایە چەمکەکانی شیدەکردەوە، دواجار ئەوانی دەگەیاندە تێگەیشتنێکی جیاواز لەوەی خۆیان. لێرەدا وەک ئارامبونەوەی دوای هەڵچون و مایەی خۆشحاڵبونێک، بزەیەکی بەختەوەرانە بە فێربونە تازەکە پەیدا دەبێت.
بەڵام ئەم بەختەوەربونەی ئەوان یەکسان نییە بە زانینەکەی سوکرات، بەڵکو یەکسانە بە ئاڕاستەکردنەکەی. بە مانای وەکچۆن سوکرات بە چۆنییەتی پێدانی زانینەکەی ئەوانی بەلای خۆشحاڵی دەبرد، بە هەمان شێوە دەکرێ زانین وەک ئاڕاستەکردنێکی هۆش و دەرون، بەلای دڵتەنگی و ناخۆشحاڵیشدا ببرێت. لێرەوەیە زانین بەختەوەری نییە، بەڵکو ئاڕاستەکردنە وەک دەسەڵاتێک.
هەروەها ئەو بزەیەی بە تێگەیشتن و فێربونێکی تازە وەک خۆشحاڵبونێک، لە ئارامبونەوەی پاش هەڵچونێک سەرچاوە بگرێ، بە پێچەوانەوە پێکەنین لە نائارامکردن و شێتکردنەوە دروست دەبێت. بەو مانایەی بەرلەوەی گوێگرەکان فێرببن و بگەنە تێگەیشتنە تازەکان، لە سەرەتادا سوکرات شێتی دەکردن، بەوەی بۆ نمونە دەیگوت: "ئازابون، ترسنۆک نەبون نییە"، یان "دڵخۆشبون، دڵتەنگ نەبون نییە". لێرە ئەم گاڵتەجاڕییە سوکراتییە وەک گاڵتەپێکردنێک دەرون دەخاتە دۆخی کاردانەوەیەک، ئەویش بە دەمارگرژی و شێتبونێک وەک وەڵامدانەوەی پێکەنینپێهاتنێک.
کەواتە ئەوە سوکرات خۆیەتی دەسەڵاتدارانە بە زانینەکەی، هاوڵاتییانی بەرەو دڵخۆش و دڵتەنگیدا ئاڕاستە دەکرد. جارێکی تر ئەوەش سوکراتە بە زانینە ئاڕاستەکەر و دەسەڵاتدارەکەی سەرەتا شێتییان دەکات، لە دواتریشدا پێیان پێدەکەنێت. بەم هۆیەوەیە زانین دەبێ بە دەسەڵات و شێتبونیش بە بەرهەمی ئەم دەسەڵاتدارە خاوەنزانینە گاڵتەجاڕە.
لەسەر بنەمای ئەم تێگەیشتنەیە نیچە لە زانستی شاددا، پێکەنین بە خراپە و بێئەخلاقیییەک یەکسان دەکاتەوە، کەچی بە ویژدانێکی ئاسودەوە. لەبەرئەوەی بیانوی خاوەنزانین وەک دەسەڵاتدارێکی ئاڕاستەکەر فێرکردنی ئەوانیترە. لەکاتێکدا فێرکردن لەبەرگرتنەوەیەکە (کۆپیکردن) بەوجۆرەی ئاڕاستەکەرەکە مەبەستییەتی. ئەوەیە ئەمجارەیان لە ستاییشی شێتبوندا وەک ئاشکراکەرێکی ئەم هەڵخەڵەتاندنە، نیچە دەڵێت: سوپاس بۆ شێتی!