لەداوێنی پرسی "یەکسانی جێندەریی"دا
د. ساماڵ مانیی
2019-11-26 1104
(37)ساڵ پێش ئێستا، لەناو شاخەکانی کوردستاندا لە کۆنفراسی دوەمی کۆمەڵەی رەنجدەران دا، کە دوەم جاری چونە شاخم بو، وەک ژنێک بەرامبەر بە کۆمەڵێک پیاوی بژاردەی رۆشنبیر و سەرکردەی سیاسی و سەرکردەی سەربازیی خەباتی کوردەکان وەستامەوە.
بە دەنگێکی گەنجانەی باریکەوە مەقالەیەکم خوێندەوە کە زۆر لە مێژ بو نوسیبوم سەبارەت بەو کەموکورتییەی کە لە تێگەیشتن لە مەسەلەی پرسی ژن (تێڕوانینی جێندەری) دا هەبون لەناو رێکخستنی شار و پێشمەرگایەتی شاخ دا لە سەرەتای هەشتاکاندا.
مەقالەکەم بە پێداچونەوەی شەهیدی بوێر دڵشاد مەریوانی نوسیبو، زۆر دەمێک بو ناردبومان بۆ گۆڤاری ئۆرگانی کۆمەڵەی رەنجدەران بۆ بڵاوکردنەوە، بەڵام نوسینەکە راگیرا بو و بڵاویان نەدەکردەوە، لەبەر ئەوەی تەواوکردنی مەقالەیەکی کاک نەوشیروان موستەفا بو کە لەو کاتەدا نوسیبوی بە ناونیشانی "لە داوێنی کێشەی ئافرەتاندا" و لەهەمان گۆڤاردا بڵاوکرابوەوە.
لەو مەقالەیەمدا زۆرم لەسەر کەموکورتی تێگەیشتن لە پرسی ژن دەستنیشان کردبو لە ناو شۆڕشی کورد دا، یەکێک لەوانە پرسیاری ئەوە بو کە بۆ دایک و ژن و خوشک و ئەندامانی خێزان و کەسوکارتان ئازادی نیە و ناهێنرێنە کاری مەیدانیی سیاسەتەوە؟ ئەوەشم روبەڕوی رۆشنبیرە سیاسیەکان و سەرکردە سیاسیەکانی ئەوسا کردبۆوە.
نەیان دەهێشت بیخوێنمەوە، پیاوەکان بەهانەیان دەگرت و دەیانوت هەر کەسە و یەک دو خولەکی هەیە و کات کەمە، وەکو ئەمڕۆ لە بیرمە، تاکە پیاوێک کە مەقالەکەم ئاماژە بۆ نوسینەکەی ئەو بو و ئەڵبەتە ئەوەش وەکو رەخنە لە نوسینەکەی ئەو وەردەگیرا، خۆی لەو دەنگە دەنگەی رێگرتنەدا بە تەنیا هەستایە سەرپێ و هاتە ریزی پێشی پێشەوەی هۆدەی کۆنفرانسەکە و لە بەردەمی مندا بە چوارمشقی دانیشت و بەدەنگی بەرز بە هەمو ژن و پیاوەکانی تری وت: "من ئەمەوێت گوێی لێ بگرم، لێیگەڕێن با بیخوێنیتەوە"، پاش ئەو قسەیەی کاک نەوشیروان، شەهید جەمال تاهیر کە بەڕێوەبردنی کۆنفرانسەکەی دەکرد مایکرۆفۆنەکەی دایە دەستم و وتی: "کات بە ئارەزوی خۆت" ، مام جەلال کە لە دواوە دانیشتبو هاتە پێشترەوە و لێم نزیک بوەوە بۆ ئەوەی باش گوێی لێم بێت.
ئیتر بە شەوقەوە هەمو گوێیان لێگرتم و رەخنەکەم گوێی لێگیرا، نەک هەر ئەوەندە، بەڵکو بۆ ئێوارەکەی کاک نەوشیروان دەعوەتی کردم بۆ ماڵی خۆی بۆ دانیشتن لە کۆبونەوەیەکدا لەگەڵ مام جەلال و دڵشاد مەریوانی و جەمال تاهیر و بۆ نانخواردن لەگەڵ یەک دو سەرکردەی تردا بۆ باسکردنی زیاتر و باسکردنی هەندێک لە مەسەلە سیاسیە گرنگەکانی ئەوسا. هەر لەوێشەوە پەیوەندییەکی زۆر پتەو و نزیک و پڕ مەحەبەت لە نێوان من و کاک نەوشیروان و مام جەلال-دا دروست بو، هەر ئەوەش بو بەهۆی سێیەم جاری چونەوە شاخ و بەردەوام بونم هەتا ئەو کاتەی وازم لە سیاسەت هێنا لە (1993) دا و بە تەواوی ژیانم تەرخانکرد بۆ فەلسەفە.
ئێستا کە (37) ساڵ بەسەر ئەو کاتانەدا تێپەڕیوە، نە کۆمەڵەی رەنجدەران ماوە و نە سیاسەتی لەو جۆرە و نە پرسی ژن وەکو جارانە و نە کۆمەڵگەی کورد لە هەرێمی کوردستان وەکو کۆمەڵگەی ئەوسایە. پێم سەیرە لەم هەمو گۆڕانکاریانەدا کە لە هەرێمی کوردستاندا بەسەر چەمک و تێگەی "سیاسەت کردن"و "شۆڕشگێڕی"دا هاتوە، لەو هەمو کۆمەڵە لە چەمکی نوێی وەکو "دەوڵەتداری" و”حوکمڕانی” هاتونەتە کایەوە، کەچی هێشتا داوای ئەوە دەکرێت کە کۆمەڵێک پیاوی دەستەبژێری رۆشنبیر و سیاسیکار و دەوڵەمەند و دەوڵەتمەداری بەناوبانگ لە کۆمەڵگەی کوردیدا رێگە بدەن دایک و خوشک و ژن و کچ و کەسانی ناو خێزانەکەیان زیاتر دەربکەون و گرنگییان پێ بدرێت لەبەرامبەر بە تێکڕای ژنان دا، بەتایبەتی لەسەر حسابی ژنانی ناو خێزانە هەژار و بێ ناوبانگ و بێ ملیۆن و بێ پۆستی باش و بێ مەدالیا و خەڵاتەکان.
ئەو داواکاریە لە ئێستادا هەڵەیە و کەموکوڕی دەردەخات لە تێگەیشتن لە "نایەکسانی جێندەری"، هەروەهاش تێنەگەیشتنە لەو گۆڕانکاریەی کە لە کۆمەڵگەی ئێمەدا لە پاش راپەڕینەوە رویانداوە. چاوداخستنە لەو چینەی لەسەر حسابی ئەوانیتر پێگەی خۆیان بە دارو دیوار و بینا و باخ و شەقامەکانی شار و لادێکاندا داکوتاوە، نە ئەو چینە تەنها پیاون و نە دایک و خوشک و ژن و کچیان بێبەشن لە دەستکەوتەکانیان. لەبری ئەوەی "باڵانسی جێندەری" و "یەکسانی جێندەری" و "هاندانی جێندەری" تەنها بۆ خێزانەکانی ئەوان قۆرخ بکرێت و لە بەرژەوەندی زیاتری گەورەکردنی خێزانەکانی خۆیاندا بەکاری بهێنن، پێویستمان بە پلانێکی جێندەرییە کە ئەو باڵانسە راستبکاتەوە لە نێوان ژنانی چینی بەدەسەڵات و بەناوبانگ و دەوڵەمەند بەرامبەر بە ژنانی چینی سود نەدیو لە کوردستان و بێ پۆست و بێ موڵک و بێ ملیۆن و بێناوبانگ، بە پرۆسەیەک کە مەبەستی هاندان ودامەزراندن و پێشخستنی ئەو دایک و خوشک و ژن و کچانەی ناو خێزانە هەژار و دەرنەکەوتوەکان بێت.
ئەوەی کە داواکاریە بۆ بەرژەوەندی زیاتری ژنانی ناو ئەو خێزانانەی کوردستانیان بە راست و چەپدا خواردوە لەسەر حسابی ژنانی ناو خێزانە هەژارەکان، تێگەیشتنێکی نادروستە بۆ “نایەکسانی جێندەری”، ئەوە هەوڵێکە بۆ قۆرخکردنی زیاتر لەناو دەستەبژێرێک لە خێزانەکان و “پرسی ژن” و “باڵانسی جێندەری” و “یەکسانی جێندەری” ی بۆ بەکاردەهێنن. لە ئێستادا پێویستمان بە تێگەیشتنێکیتری جێندەرییە ، تێگەیشتنێک توانای ئەوەی هەبێت کە ئەو قۆرخکردنانە رەتبکاتەوە و نەیانکات بە بار بەسەرشانی "پرسی ژن" و "یەکسانی جێندەری" و "باڵانسی جێندەریەوە"، پرۆسەیەک توانای گواستنەوەی ڕێژەیەکی زۆر لە پۆست و مەدالیا و خەڵات و پێزانین و هاندان و ڕێز لێگرتن و گوێ لێگرتنی هەبێت بۆ ئەو ژنانەی لە ناو خێزانەکانی چینی هەژار و بێناوبانگ و خێزانی و سود نەدیو لە “کوردستان”ن، لەوەش زیاتر پێویستمان بەوەیە کە “پرسی ژن” و “باڵانسی جێندەری” و “یەکسانی جێندەری” لە ژێر دەستی “خێزان”دا دەربهێنرێت و بدرێتەوە بە ژنان خۆیان بە گشتی، "پرسی ژن" هی ژنە نەک خێزان، "جێندەر" تێڕوانینێکە پەیوەندی بە هەڵاواردن ونادادپەروەری رەگەزی مێینە وە هەیە نەک خێزان، باڵانس راگرتنەکەش بۆ هەڵسانەوەی لاسەنگی ژنە لە هەمو جومگە و پێکهاتەی ژیانی کۆمەڵگەدا هەتا ئەو کاتەی ئەو نایەکسانیە سەنگی تەواوی خۆی دەدۆزێتەوە لە ناو هەمو جومگە و بەڕێوەبردنێکدا.
ئەمە بە گرنگ دەبینم بۆ ئێستا، وەکو چۆن ئەو داواکاریە گرنگ بو لەوسادا ؛ پێش (37) ساڵ لەمەوبەر و لە ناو بزوتنەوەیەکی سیاسیدا.