لەئیدریس‌و مەسعودەوە بۆ نێچیر‌و مەسرور: بنەماڵە لەدیموکراسی بەهێزترە
  2019-06-17       3652       

سات محەمەد


ساتەوەختێك هەیە لەمێژوی كورددا كە كاریگەرییەكی ئێجگار گەورەی لەسەر ئاڕاستەی روداوەكانی پەنجا ساڵی رابردوی كوردستان هەبوەو تا ئێستاش لێكەوتەكانی لەچەندین ئاستدا بەردەوامن، ئەویش ساتەوەختی ئەو دوبەرەكی‌و لێكترازانەیە كە لەناوەڕاستی دەیەی شەستەكانی رابردودا كەوتە نێوان مەكتەبی سیاسی‌و سەرۆكی پارتیییەوە.


مستەفا بارزانی، سەرۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان كە خۆی باوەڕێكی ئەوتۆی بەكاری حزبایەتی‌و ئیشكردن بەپەیڕەوی ناوخۆ‌و رێكخستن نەبو، ئەم ناکۆکی‌و دوبەرەكییە متمانەی ئەوی بە"غەیری كەسە نزیكەكان"ی یەكسان كرد بەسفر.


بارزانی كە لەو رۆژگارەدا چاوی لەسەر ئەوە بو جەلال تاڵەبانی لەبری ئیبراهیم ئەحمەد بكات بەسكرتێری پارتی، تاڵەبانی لەو وەرچەرخانە مێژوییە هەستیارەدا خۆی بەلای مەكتەبی سیاسیدا ساغ كردەوە‌و نەك هەر پشتی ئیبراهیم ئەحمەدی سكرتێری پارتی گرت، بەڵكو بوە كەسی ژمارە یەكی رەوتی دژە "مستەفا بارزانی‌و مەلایی"، كە ناوی "جەلالی"یان بەسەردا دابڕا.


مستەفا بارزانی، لەتۆڵەی ئەوەدا هەرچەندە ژمارەیەك كەسی بێدەسەڵاتی بەناو کرد بە"سكرتێرو مەكتەبی سیاسی‌و كۆمیتەی ناوەندی" پارتی، بەڵام دەسەڵاتی راستەقینەی بەكوڕەكانی سپارد، بەتایبەتی ئیدریس‌و مەسعود، كە لەهەڕەتی گەنجێتیدا بون.


ساڵی 1964 كە مەكتەبی سیاسی‌و سەرۆكی پارتی لێكترازان، ئیدریس تەمەنی 20 ساڵان‌و مەسعودیش 18 ساڵ بو.


ئەم دو كوڕەی مستەفا بارزانی كە پەیوەندییەكی زۆر نزیكیان بەباوكیانەوە هەبو، تا بارزانی خۆی لەژیاندا مابو کردنی بە"شت". دوای کۆنگرەی حەوتی پارتی لەساڵی 1966دا کە ئیدریس دەكرێتە بەرپرسی بارەگای بارزانی‌و مەسعودیش دەبێتە سەرۆكی دەزگای پاراستن، هەردوكیان دەبنە بڕیاربەدەستی راستەقینەی پارتی‌و لەمەبەدوا تەنانەت سكرتێر‌و مەكتەب سیاسیەكانی پارتیش بەبێ‌ رەزامەندی ئەم دو زڕ برایە ناتوانن پەنجە بكەن بەئاودا.


ئیتر لەو سەردەمەوە سەرۆكایەتی بۆ ماڵی بارزانی لەناو پارتیدا بەتەواوی یەكلا دەبێتەوەو قابیلی هیچ مشتومڕێک نابێ، لەوساوە "پارتی‌و بارزانی" ناوێكی ئەوەندە تێهەڵكێشن لێك جودا كردنەوەیان ئەستەم‌و مەحاڵە.


ئیدریس‌و مەسعود دەبنە بازنەی یەكەمی بڕیاردانی دەوری مستەفا بارزانی‌، قەسرۆك‌و دیلمان‌و حاجی عومەران دەكەنە بنكەی سەرەكییان. دەبنە ئەندامی مەكتەبی سیاسی‌و كۆمیتەی ناوەندی‌، سەرپەرشتیاری مەكتەبی عەسكەری‌و بەرپرسی پەیوەندییەكانی دەرەوەی پارت، رێکخەری پەیوەندییە ئەمنییەكانی پارتیش لەگەڵ ساواك‌و موساد‌و سی ئای ئەی. هاوكات دەبنە بەرپرسی دارایی پارتی‌و دەست دەگرن بەسەر ئەو دەیان ملیۆن دۆلارەی وەك كۆمەك‌و هاوكاری لەلایەن وڵاتانی ئەمەریكاو ئێران‌و سعودیەو ئەڵمانیای رۆژئاواوە پێشكەش بەشۆڕشی ئەیلول دەكرێ‌.


ئیدریس‌و مەسعود لەهەمانكاتدا رۆڵی سەرەكی دەبینن لەگفتوگۆكانی نێوان پارتی‌و حكومەتی ناوەندیشدا، بەدرێژایی ساڵانی 1969‌و 1970 تا 1974 بەشێکی بنەڕەتی وەفدی دانوستانکار دەبن، بەئەندازەیەك کە ئیتر سەدام حسێن پێداگری لەسەر ئەوە دەكات لەڕێورەسمی راگەیاندنی رێككەوتننامەی 11ی ئازاری 1970دا ئەم دو كوڕەی بارزانی ئامادە بن.


دوای نسكۆو ئاشبەتاڵی 1975، كاتێك شۆڕشی ئەیلول هەرەس دەهێنێ‌‌و مستەفا بارزانی بەوپەڕی لەش بەباریی‌و نەخۆشییەوە ئاودیوی سنوری ئێران دەبێ‌‌و شێرپەنجە تەنگی پێهەڵئەچنێ‌‌و بۆ چارەسەر رودەكاتە ئەمەریكا، ئەركی ئیدریس‌و مەسعود قورستر دەبێ‌.


ئەمە لەكاتێكدایە کە نەیارە مێژوییەكانی پارتی‌و بارزانی، خەریكی دامەزراندنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان‌و هەڵگیرسانەوەی شۆڕشی نوێ‌ دەبن‌و لەدیمەشق‌و سنوری سوریاو توركیاوە دەكەونە جموجۆڵ.


ئیدریس‌و مەسعود بەهاوكاری گروپێك لەوانەی كە بەشێكیان تا ئێستاش لەناو پارتی‌و لەدەوری ماڵی بارزانین، سەركردایەتی كاتی پارتی "قیادە موەقەتە" پێكدەهێنن‌و لەناو پەنابەرانی ئۆردوگاكانی شنۆو نەغەدەو پیرانشار‌و ورمێ‌و ئەوروپا‌و پاشان ناوخۆی كوردستان دەكەونە رێكخستنەوەی پارتی‌و پێكهێنانەوەی مەفرەزەی چەكدار هەر لەهەورامانەوە بگرە تا دەگاتە سنوری توركیاو سوریا.


پارتی كە لەسەرەتای دەستپێكردنی شۆڕشی ئەیلولەوە تا ئەمڕۆ بادینان بەگیتۆو خەزێنەی مرۆیی‌و كادێرە دڵسۆزەكانی خۆی دەزانێ‌، هەمو هەوڵێكی خۆی دەخاتە گەڕ رێگە لەجێكردنەوەی یەكێتی لەو دەڤەرە یان كردنی بەڕارەو روەو سوریا بگرێت، "كارەساتی هەكاری" كە كارەساتی كوشتاری دەیان‌و بگرە سەدان پێشمەرگەی یەكێتی بو، بەیەكجاری دەرگای بادینانی بەڕوی ئەم ركەبەرە بەهێزەی پارتی‌و ماڵی بارزانیدا داخست.


روداوێكی گرنگ كە دوای تێپەڕینی ساڵێك بەسەر كارەساتی هەكاریدا كاریگەری لەسەر چالاككردنەوەی رۆڵی پارتی‌و ماڵی بارزانی زیاتر هەبو، روخانی رژێمی شاو هاتنە سەر كاری كۆماری ئیسلامی‌و هەڵگیرسانی شەڕی نێوان حیزبی دیموكرات‌و كۆمەڵە لەلایەك‌و سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسلامی لەلایەكی دیكەوە بو لەرۆژهەڵاتی كوردستان. چەندین هۆكار وایانكرد كە رەوتی روداوەكانی وا بكەونەوە یەكێتی پشتیوانی لەپێشمەرگەكانی حیزبی دیموكرات‌و كۆمەڵە بكات‌و پارتیش لەسوپای پاسداران.


مستەفا بارزانی لەدوا ساڵەكانی تەمەنیدا كە لەواشنتۆن بەدەست نەخۆشییەوە دەیناڵاند، ترسی ئەوەی هەبو لەدوای مردنی، ئیدریس‌و مەسعود پێكەوە هەڵنەكەن‌و دەستێكیش لەكاردا بێ‌ هەوڵی تێكدانی یەكڕیزییان بدات، مەسعود بارزانی لەكتێبی "بارزانی‌و بزوتنەوەی رزگاریخوازی كورد"دا دەڵێت "لەناو ئەو راسپێرییانەدا كە مستەفا بارزانی بابم رای دەسپاردم جێبەجێیان بكەم، جەغتی لەسەر ئەوە دەكردەوە كەوا دۆخ‌و بارودۆخ هەر چۆن بێ‌، هیچ دوبەرەكی‌و ناكۆكییەك لەنێوان من‌و ئیدریسی برامدا رونەدا، ئێمەش سوپاس بۆ خوا تا دوایی ئەو راسپێرییەی ئەومان لەگوێ‌ گرت‌و جێبەجێمان كرد".


تەنانەت بەشێك لەو كەسانەشی لەناو پارتی‌و دەرەوەی پارتیشدا گرەویان لەسەر ئەم ناكۆكیانەی مەسعودو ئیدریس كردوە، مایەپوچ بون، وەك دكتۆر مەحمود عوسمان دەڵێت. كە ئەم‌و سامی عەبدولرەحمان دو كەسی نزیك لەمستەفا بارزانی بون‌و لەرۆژگارێكدا لەئیدریس‌و مەسعود دوركەوتنەوەو دژایەتییان كردن، هەرچەندە دواتر هەریەكەو بەجۆرێك چونەوە ناو پارتی‌و دەوری ماڵی بارزانی.


دكتۆر مەحمود دەڵێت "لەو سەردەمەدا ئێمە گرەومان لەسەر ئەوە دەكرد كە ئیدریس ‌ومەسعود ناكۆكی دەكەوێتە نێوانیانەوەو پارتی‌و ماڵی بارزانی لاواز دەبێ‌، بەڵام پێشبینییەكەمان راست دەرنەچو".


لەڕاستیشدا، هەرچەندە ئیدریس بارزانی پێش مەسعود بارزانی بۆ مەكتەبی سیاسی هەڵبژێردرا بو، بەڵام دوای مردنی بابیان كە مەسعود بۆ سەرۆكی پارتی هەڵبژێردرا لەكۆنگرەی نۆیەمی ساڵی 1979دا. هیچ جۆرە ناكۆكییەك لەنێوان ئەم دو برایەدا دەرنەکەوت، وەک دەگێڕنەوە تەنانەت زۆرجار مەسعود بارزانی ئیدریسی برای سەرپشك دەكرد لەیەكلاكردنەوەی چەندین مەسەلەو هەڵوێستی گرنگدا.


ئیدریس بەرلەوەی لەزستانی 1987دا لەتەمەنی 43 ساڵیدا لەناحیەی سلیڤانی سەر بەشاری ورمێ‌ كۆچی دوایی بكات، رۆڵێكی گرنگی بینی لەدروستكردنی پەیوەندییەكانی پارتی لەگەڵ ئێران‌و لیبیا‌و سوریا‌و لەپێكهێنانی بەرەی كوردستانیشدا. ئەو بەرەیەی دوای راپەڕین ئەركی بەڕێوەبردنی كوردستان دەگرێتە ئەستۆ.


یەكێك لەو كەسانەی لەدوای ئیدریس، مەسعود بارزانی پشتی پێدەبەستێ‌، نێچیرڤان بارزانییە، كە لەتەمەنی 23 ساڵیدا دەبێتە ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتی‌و كاتی راپەڕینیش تەمەنی 25 ساڵ دەبێ‌‌و بەشداری لەگفتوگۆكانی نێوان بەرەی كوردستانی‌و سەدام حسێن دەكاو دەبێتە كەسی دوەمی ناو پارتی.


هاوكات لەگەڵ ئەم هەڵكشانە خێرایەی نێچیرڤان بارزانی برازاو زاوای مەسعود بارزانیدا، كە له‌ته‌مه‌نی‌ 30 ساڵیدا دەبێتە جێگری‌ سه‌رۆكی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان‌و به‌دوای‌ ئه‌وه‌شدا زۆر‌ نا‌خایەنێت دەبێتە ‌سه‌رۆكی‌ حكومه‌تی هەمیشەیی كوردستان (جگە لەدو ساڵ)، كوڕە گەورەكەی مەسعود بارزانی، مەسرور ئامادە دەكرێت بۆ ئەوەی رۆڵێكی گەورەو سەرەكی لەناو پارتی‌و هەرێمی كوردستاندا ببینێت.


مەسرور كە بڕوانامەی بەكالۆریۆس‌و ماستەر لەزانکۆی ئەمەریکی لەواشنتۆن وەردەگرێ‌، پاش گەڕانەوەی بۆ كوردستان ساڵی ١٩٩٨ دەبێتە بەڕێوەبەری پاراستن‌و ساڵی 1999ش لەكۆنگرەی 12ی پارتیدا كە تەمەنی 30 ساڵ دەبێ‌، بەئەندامی سەرکردایەتی‌و مەکتەبی سیاسی ھەڵدەبژێردرێت.


مەسرور دەزگای خێرخوازی بارزانی دادەمەزرێنێ‌‌و دەبێتە دامەزرێنەرو سەرۆکی بۆردی ئەمیندارانی زانکۆی ئەمریکی کوردستان لەدھۆک‌و پاشان كەناڵی ئاسمانی كوردستان 24یش دادەمەزرێنێت.


بەپێی ئەو نەریتەی مستەفا بارزانی لەشەستەكانی سەدەی رابردوەوە لەناو پارتیدا چەسپاندویەتی، هەروەك چۆن لەرۆژگاری خۆیدا هێنانەپێشەوەی "ئیدریس‌و مەسعود" بەر هیچ ناڕەزایەتییەكی نێو پارتی نەكەوت، هێنانەپێشەوەی "نێچیرڤان"‌و دواتریش "مەسرور" بەهەمانشێوە‌و لەئێستاو ئایندەشدا هەروا دەبێت، چونكە سەرۆكایەتی ماڵی بارزانی لەناو پارتیدا یەكلایی بوەتەوە.


ئەگەرچی ساڵانێكی زۆرە باس لەململانێ‌‌و زۆرانبازی شاراوەو ئاشكرای نێوان نێچیرڤان‌و مەسرور دەكرێ‌، كە هەردوكیان پێشبڕكێیانە ببنە كەسی یەكەمی ناو پارتی، بەڵام تا ئێستا نەیانهێشتوە ئەم ناكۆكیانە بەوجۆرە بەرجەستە بن كە نەیار‌و ربەكەرەكیانیان ئاواتیان بۆ خواستوە.


مەسعود بارزانی ساڵی 2010 لەكۆنگرەی 13ی پارتیدا بۆ ئەوەی رێگە لەبەریەك كەوتنی نێچیرڤان‌و مەسرور بگرێ‌، بەتەزكیە نێچیرڤانی كرد بەجێگری خۆی، لەبەرامبەریشدا مەسرور بارزانی دەنگی یەکەمی ئەندامانی کۆنگرەكەی بەدەستهێنا.


ئێستا ماڵی بارزانی بەزێڕینترین قۆناغی تەمەنی خۆیاندا تێدەپەڕن لەسایەی داخورانی هێزو توانای ركەبەرەكانیاندا، هەنوكە مەسعودو نێچیر‌و مەسرور بارزانی، ئەو سێ‌ كەسەن كە بڕیاری سیاسی‌و ستراتیجی چوار ساڵی ئایندەی هەرێمی كوردستان دیاریدەكەن، سەرەداوی بڕیاری شەڕ‌و ئاشتی، سیاسەتی نەوت‌و سامانە سروشتییەكان، پەیوەندییەكانی دەرەوە، دەزگا ئەمنی‌و چەكدارەكان بەدەست ئەوانەوەیەو تیمێکی گەورەی گوێڕایەڵ‌و دڵسۆزیان بەدەورەوەیەو خاوەنی حیزبێکی دامەزراوو بەدیسپلینن.


ماڵی بارزانی كە دەیان ساڵە جێ‌ پەنجەیان بەزۆربەی رووداوو لاپەڕەكانی مێژووی هاوچەرخەوە دیارە، سێ‌ نەوەیانە یەك لەدوای یەك بەردەوامن‌‌و كار لەسەر ئەوە دەكەن بەتەواوی هەرچی جومگە سەرەكیەكانی دەسەڵاتە ئیحتیكاری بكەن بۆ خۆیان‌و ئەو ئەزمونەی پارتی كە ماوەی 74 ساڵە لەلایەن باوك‌و كوڕێكەوە بەڕێوەدەبرێت‌و تیایدا بنەماڵە لەپرۆسەی دیموکراسی‌و دەستاودەست کردنی دەسەڵات بەهێزترە، بگوازنەوە بۆ كۆی کایەی سیاسی هەرێمی كوردستان.

 

زۆرترین بینراو
© 2024 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×