باوکم، ئەستێرەی ژیانم
عیماد ئەحمەد
2020-12-23 1871
چەند قورسە بە سۆزی جاران و بە عەقڵی ئێستا بیرەوەری
مناڵی بنووسیتەوە و رووداوەكان شەن و كەو بكەی، چونكە ئاسان نییە رێگە لەوە
بگریت سۆزو خەیاڵ بەسەر گێرانەوەكەتدا زاڵ نەبن، بەتایبەتی بۆ من كە هێشتا تارمایی
ئەو قۆناغە بەخۆشی ناوخۆشیەكانیەوە بەسەرمەوەیەو بڕواش ناكەم بەئاسانی لێم ببێتەوە.
هەندێ رووداو هەرچەندە گرنگ بن ئەكرێ بیربچنەوە، یان لە پەراوێزی
گێرانەوەو یادەوەریەكان جێگە بگرن، بەڵام لەلای من قۆناغی منداڵی و خانەقین
بەتێپەڕبوونی زەمەن هەر ناچنە پەراوێز، بگرە زۆرجار دەبن بەئێستا
یەكێك لەو كاراكتەرانەی تێكەڵ بەژیانی من باوكمە، ئەو
كەسەی تەنیا (15) ساڵێك سێبەرو سایەمان بوو، دواتر لەسارایەكی بێ رەحمی ژیان
جێیهێشتین و دایكمی بۆ ئێمە كرد بەچەتر و سێبەرو دایك و باوك و هەموو كەس، بۆیە
هەمیشە دەلێم دایكم كۆكەرەوەی هەموو سۆماکان بوو لەیەك سۆمادا!
كات ؛كۆتایی پەنجاكانە و سەرەتای شەستەكانی سەدە
رابردوە
شوێن: خانەقین و گەرەكی جەلەوەیە
باوك :(ئەحمەد سەیفور ئەمین خوداداد زەهاوی) لە
دایكبووی ساڵی (1910) لە گەرەكی (حەمیدیە)ی شاری خانەقین، لە ئەسڵدا خەڵكی زەهاوی
ناوچەی رێژاو و سونە مەزهەب بوو، تا پۆلی چواری سەرەتایی خوێندبوو.
دایك :(گەوهەر عەلی ئەكبەر قاسم) لەدایكبووی
ساڵی(1937) لە گەرەكی (جەلەوە)ی شاری خانەقین، لە ئەسڵدا كەڵهوری، شیعە مەزهەب و
نە خوێندەوار بوو.
دایكم و باوكم لە ساڵی(1951) هاوسەرگیریان كردوە، ئەحمەد
سەیفوری باوكم پێشتر دوو ژنی تری هێناوە بە ناوی (زەكیە حەیدەری)، كورێك و
دوو كچی لێهەبووە و (جەواهیر عەلی) كە تەنها كچێكی هەبووە.
سەرەتا دایكم لە حەمیدیەی خانەقین قەفەزی بووكێنی لە
ژوورێكی لا چەپ بۆ ئامادە دەكرێت لە ماڵێكی هاوبەش لەگەڵ جەواهیردا دەژین، بەڵام
دایكم ماوەیەكی كەم لەوێ دەمێنێتەوە لە دوایدا لەگەڵ باوكم بۆ هێلانەی جەلەوە
دەفڕن وسەرنجام بوو بە هێلانەی ئێمەمانانیش.
سەرەتا لەجەلەوە لەماڵی خاڵو فەتحوڵلا كرێچی دەبن و
هەوارێك پێكەوە دەنێن، هەر لەوێ من دوای نۆبەرەكەیان (سوعاد)ی خووشكم لە
هەمان خانوو لە ساڵی (1955) لە دایك بووم، مانگ و رۆژی لە دایكبوونم
نادیارە، بەڵام دایكم دەیگێرایەوە ،لەو رۆژەدا لافاو هەڵسابوو، خۆریش بۆ ناو
هێلانەی خۆی فڕی بوو، ئەو كاتە مژدەی لە دایكبوون دەگاتە باوكم و ئەویش دیاریەكی
باش بە مژدەڕەس دەدات.
ئەحمەد سەیفور خۆشكێكی گەورەتر لەخۆی بە ناوی
(جەمیلە) و برایەكی بچووكتر بە ناوی (مەحەمەد)ی هەبووە، لە سەرەتا هەر دوو
برا خەریكی بەقاڵی دەبن و لەگەڵ خاڵو (حەمید )و خاڵو(نەجیم عەرەب) و
خاڵو (سەعدوڵلا )شەریك دەبن، دوایی جیادەبنەوە هەر یەكەو دووكانی خۆی دەبێت،
سەرەرای بەرووبومی خۆماڵی زستانان خورمای (جەلە)و سێو و پرتەقال و مۆزیان لە
بەغداوە دەهێنا، هاوینانیش شووتی و كاڵەكی موسڵ یان دەهێنا، دووكانی باوكم لە
تەنشت دەرگای خانی (فایق ئەفەندی)و نزیكی چایخانەكەی (بەخشی) بوو.
باوكم پیاوێكی سپی، باڵا مام ناوەندو تۆکمە و
تێكسمڕاو بوو، سەر و سمێڵ ماش و برنجی، ناوشان پان، چاو رەشی تارەدەیەك
قووڵ، برۆ ئەستوور، ،سمێڵ هێتلەری، قژ زبر و پێشی سەر رووتاوە، دەست و پەنچە ئەستور
و خرپن بوو، ئەوكات دانی كەم لە دەمدا مابوو، هەمیشە كەواو چاکەت یان دشداشەی
لەبەردەكرد، كڵاشی (هەرسینی) ئێرانی لە پێ دەكرد، جامانەی دەبەست و قایشی پان و ئەستووری
لە ناو قەدی خۆی قایم دەكرد.
مەلەوانێكی باش و ناودار بوو، ،كە خەڵك لە ئەڵوەن
بەتایبەتی لە (باوەگەزی) دەخنکان ئەو هەوڵی دەرهێنانی دەدان، توانای راکردن و پشوی
هەناسە لە بن ئاوی زۆر بوو دەیتوانی تا ماوەیەکی زۆر لە ژێر ئاو بمێنێتەوە،
جاروبار دەهۆڵ و زورنا ئامادە دەبوو بۆ (چەمەری) لێدان.
باوکم هەر لە مناڵییەوە فیری مەلەوانی كردم ،لە هاوینان منی دەخستە
سەر شان و لە قەراغی رووباری ئەلوەن مەلەوانی پێدەكردم، تائێستاش هەست بە نەرمی و
بۆنی تووكی سەر شانی دەكەم ئەو بۆنە لە مێشكم ئۆغر ناكات٠ لەساڵی 1962 ئەوکات
تەنھا تەمەنم 7 ساڵان بوو، چوین بۆ کەربەلا و نەجەف، لەپردی ئەعزەمیە کە ئەودیوی
پردەکە کازمیە بوو، لەناو ئاوی دیجلە مەلەم کرد، دایکم و خوشکەکانی دەترسان بەڵام
باوکم ڕێگەیدام وتی مەترسن ناخنکێ.
باوكم پیاوێكی سەخی تەبیعەت و دڵ و دەروون فراوان و
دەست بڵاوبوو، تا حەدی ئیسراف، درێخی لە ماڵ و منداڵی نەدەكرد و چی دەسكەوت و نسیب
بوایە سەرفی دەكرد بەبێ ئەوەی بیر لەداهاتوو بكاتەوە ، فەلسەفەی ژیانی ئەوەبوو
(ئیمرۆ بژی، خوا كەریمە بۆ سبەینێ )جگەرەكێش بوو، رۆژانە دووپاكەتی جگەرەی لۆكسی
دەكێشا.
باوكم پیاوێكی كراوە ودڵپاك بوو، جاروبار هەموومانی بە دایك وباوەژن
و خوشك و براوە دەبرد بۆ سینەما ، حەزی لە خواردن و دەعوەت و سەیران بوو، تەنانەت
كەس و كار و دراوسێكانیشی بێ بەش نەدەكرد. بۆیە ئەحمەد سەیفور بە قسە خۆش و رەفیق
دۆست و جێی متمانەی خزمان دەناسرایەوە.
لە ساڵی (1961)دا خوشكە گەورەكەمان(مەکییە) خۆی
سوتاند، وابزانم یەكەم حاڵەتی خۆکوشتن بوو لەخانەقین، كارەساتەكە بە هۆی دەمەقاڵی
بوو لەگەڵ دایكی دەربارەی مناڵەكانی (دوو كور و كچێكی) هەبوو، ئیتر دوای ئەو
كارەساتە باوكم لە شادی و خۆشی بێبەش و هەمیشە چاو بەفرمێسك بوو، وای لێهات بە
بینینی كچێكی هاوتەمەن و هاوشێوەی كچە لە ژیان یاخی بووەكەی فرمێسك سەر
روومەتەكانی تەردەكرد، دوای جوانەمەرگ بوونی كچەكەی مەولودێكی گەورەی بە قورئان
خوێندن و زكری دەروێشان لە گەرەكی (تێلخانە) بۆی سازكرد.
روداوێكی سەیر لەژیانی منداڵی مندا هەیە، كە ئێستاش
بیرمە، جاران هەندێ(بەربەر )بە جانتای دەستییەوە لە كۆلان و گەرەكاندا
دەگەڕان بۆ سەرو ریش تاشین و سونەتكردنی منداڵان
لە هاوینی ساڵی (1960) بە بێ ئاگاداری باوكم مەحەمەد دەلاک ؛زر
باوکی مەحەمەد دلگ (دوون کیشووت )ی خانەقین ؛ بانگكرد بۆ ماڵەوە بە زۆری زۆر داری
خۆم، دایكم ناچار كرد رازی بێت بە سوونەت كردنم، بە بێ ئەوەی بگریم یان هاوار كەم
(مەحەمەد دەلاك ) كارەكەی ئەنجام دا ،ئەمەش بوو بە داستان و وێردی سەر زمانی
مناڵانی گەرەك، كە چەند ئازا و نە ترس و گیان قایم بووم !
دوایی كە باوكم زانیبووی كیسەیەك چوكلێتی هێنا و
هەڵیڕشت بە سەرمدا و داكیشم هەلهەلەی لێدەدا ،منیش وەكوو پاڵەوانی تازە لە شەرێكی
سەركەوتوو گەراوەتەوە و لە سەر دۆشەكی پاشایدا پاڵكەوتبووم،
بە منداڵی بە هۆی هاروهاجیم و عەجولیم سەر ئێشەی
زۆرم درووست دەکرد بۆ دایكم و باوكم و نەنكم (هاجەر)قبلەنمای ماڵ و (تاتشەری
)گەرەك بوو ، هەر چەندە ئەو هاروهاجیەم بوبووە مایەی سەر ئێشە بۆ ئەوانی تر بەڵام
جاوبار خۆشم باجەكەیم دەدا، جارێكیان لە سەر پردی ئاسنی نێوان هەردوو بەری
رووباری ئەڵوەن لەگەڵ كورێكی ئەوبەری ئەڵوەن بەناو (سەفا ) بەشەڕ هاتم، دوای
زۆرانبازییەكی زۆر ئەو دەرەقەتی من هات و لەسەر پردەكەوە هەڵیدامە خوارەوە
كەوتمە كەناری ئاوەكە، سەرو گوێلاكم شكا و جەستەشم زۆر ئەزیەتی پێگەیشت،
چەند رۆژێك لە سەر جێی كەوتم، بەڵام دواتر باوكم لێیان خۆشبوو.
هەر لە درێژەی سەركێشیەكانی منداڵیم لە نزیك ماڵی
نەنكم، خاڵۆ (عەبدە)ی تەنوورچی کە تەنووری گڵی دروست دەكرد، چەند هەفتەیەكی
دەخایاند تا تەنوورێکی تەواو دەکرد، منیش كەی لەماڵەوە داواكارییەكم بۆ جێبەجێ
نەکرایە ، رامدەكرد و تەنوورێكی خاڵۆ عەبدەم دەشكاند، ئەو قوڕ بەسەرەش هاواری
دەكرد و دەیگوت: هاجەر وەرە ئەم بەڵایەم لە كۆڵ كەرەوە ماڵی وێرانكردم، ئێوارەكەشی
كە باوكم دەهاتەوە و خەبەری بەفیرۆدانی رەنجی خاڵۆ عەبدەی دەبیست بە قایشە ئەستوورەكەی
قایش بارانێكی نەرمی دەكردم.
ئەو ماوەیەی كە باسی دەكەم لە چوار خانووی
جیاواز (نزڵ) كرێجی بووین، دوا خانووی کرێچیمان خانووی (موسا دێو)بوو كە خاڵی
دایكم بوو، لە ژورێكی درێژی بێ پەنجەرە و بەرهەیوانێكی بچوكدا بووین، لەو سەری
ژورەكەش دۆڵابێكی دوڵدوڵی هەبوو و چەند پێخەفێكی لە سەر دانرابوو، راخەرێك و
چوارپایەكی ئاسن كە چواردەوری بە پەردەو كوولە گیرابوو، وێنەیەكی ئیمامی عەلی و ئیبراهیمی
برا گەورەكەمان بە دیواری ژوورەكەدا هەڵواسرابوو، بۆ رووناكیش فانۆسێك و چرایەكی
لاڵەمان هەبوو، چونكە وەك باسم كرد باوكم هیچ بایەخی بە ناو ماڵ نەدەدا هەموو خەمی
خواردن و سەیران و دەعوەت بوو.
یەكەم قۆناغی خوێندنم لە قوتابخانەی (النهچە)
بوو، تەنانەت بێ دەفتەر نفووس وەرگیرام ، لێرەش هەر هاروهاج بەڵام زیرەك
بووم، بەهۆی زیرەكیمەوە زۆر جار دەبوومە چاودێری پۆلەكەش.
خوێندن و تەمەنی منداڵی ئەو كاتم لەسایەی ئەو ژیانە
سادەیەی ئەو سەردەمە بە ئاسایی دەرۆیشت تا لە ئێوارەی رۆژێكی پایزی ساڵی (1966)
تووشی نەگبەتیەكی گەورە هاتم، بیرمە هەموومان لەحەوشەی بەردەم هەیوانەكە لە
سەر حەسیر و (مەندەر )كه دۆشەکەڵەیەک بوو، بە قوماشی كۆن لە ماڵان درووست دەكرا
دانیشتبووین، باوكم خەریكی ریش تاشین بوو و دایكیشم بە دیار پەرەمێزێكی زەردباوی
دووكەڵاوی خەریكی قوبڵی لێنان بوو، لەگەڵ تەواو بوونی ریش تاشینەكەی، باوكم بە دەم
كۆكەیەكی قووڵ و بەرزەوە بەلاداكەوت و دایكشم قیژاندی و هاواری كرد، دراوسێكان
هاتن و بە شڵەژاوییەوە خەریكی باوكی لە پەلوپوکەوتووم بوون.
دوای نزیكەی (54)ساڵ قەت ئەو دیمەنانەم لە بیر ناچن،
چۆن باوكم بەم شپرزەییە دەیڕوانییە هەموان و كە گەیشە سەر من چاوەكانی قەتیس مان،
لەو چركەیەدا گۆمێكی قووڵی بێ ئەمان سۆمای چاوی باوكمی
قوتدایەوە، تێنەگەیشتم باوكم داوای نەجاتدان و فریادڕەسی لێ دەكردم یان ئەمانەتی
بەخێوكردنی دایك خستە ئەستۆم!
منیش وەكو شێت هاوارم دەكرد، دوایی رامكرد بۆ لای
مامم لە گەڕەكی حەمیدیە بۆ ئاگادار كردنەوەی، لە گەڕانەوەمدا خواخوام بوو لە دەوری
ماڵمان قەڵەباڵغی دروست نەبووبێت، بەڵام دیار بوو كارلەكار ترازابوو، لە دوورەوە
قەڵەباڵغ و شین شەپۆڕیەكەم بینی و بە هاوار و گریانەوە خۆم كرد بەحەوشەو
بەدەنگی هەیواشێرە و باوكەرۆ و لاوانەوەی دایكم وەکوو دێوانەیەک نوقمی دونیای بێ
هۆشی بووم !
هەر ئەو شەوە دوای كفن و دفن بە دوای تەرمی باوكی ئازیزی
لە دەستچووم و داهاتووی نادیارەوە بەرەو گۆڕستان بەرێكەوتم، دەستێكم بە
دەستی مامۆستا موحسنی خاڵمەوە بوو بەدەستەكەی تریش لە سەری خۆم ئەدا و باوكەرۆم
دەكرد، لە گۆرستانی ئیمام عەباس ، بەدەنكی " كل نفس ژائقە الموت " و
"منها خلقناكم وفیها نعیدكم ومنها نخرجكم تارە اخری " هەر یەكەو مشتێك
خۆڵ بە سەر ئەڵحەدی قەبرەكەی دەكرد، لە گەڵ هەر مشتێكی ئەوان ، مشتێكی ئاگر بە سەر
سینەی منیشدا ئەرژا .
بە مەش، لە ژیانی مناڵیمدا وێڵ و سەرگەردان و بێ ناز
كەوتم، چونكە ئەوانەی وەكو من بە تەمەنێكی ناسكی مێردمنداڵیەوە بێ باوك ئەكەون، ئەوان
لەئێش و ئازاری ئەو كارەساتە تێدەگەن، ئیتر ئەو بیرەوەریانە بونەتە تارمایی و لێم
نابنەوە، بەڵام سەرەڕای نەهامەتی و دەردەسەری ئەو كاتانە، رەنگە فێری ئەوەیان
كردبم کە قایمترو بەهێزتر و خۆڕاگرتر لەبەردەم رەشەبای ژیان و ئازارەكانی بوەستم و
لەهەویری نەهامەتی نانی خۆراگری و كامەرانی و مانەوە دروست بکەین.