ئا: ئاوێنە

22 ساڵ بەسەر بەدیل گرتنی عەبدوڵا ئۆجەلانی سەركردەی پەكەكەدا تێدەپەڕێت، "فاروق شەرع"ی وەزیری پێشوی دەرەوەی سوریا لەگێڕانەوەی بیرەوەرییەكانیدا ئاماژە بەوە دەكات كە لەبیل كلینتۆنی سەرۆكی ئەمەریكاوە تا حوسنی موبارەك رۆڵیان هەبوە لەدەرپەڕاندنی ئۆجەلان لەسوریا‌و گەیاندیان بەو چارەنوسە، ئەو دەڵێت "حافز ئەسەد ئۆجەلانی زۆر خۆشدەویست".

فاروق شەرع لەبیرەوەرییەكانیدا بەناوی "روایە المفقودە"، سەبارەت بەهەوڵی وڵاتانی دنیا‌و سەركردەكانیان بۆ دەركردنی ئۆجەلان لەسوریا، سەرەتا ئاماژە بەكۆبونەوەی نێوان حافز ئەسەدی سەرۆكی سوریا‌و بیل كلینتۆنی سەرۆكی ئەمەریکا دەكات، ئەو دەڵێت "كۆبونەوەی ئەسەد – كلینتۆن لە16ی كانونی دوەمی 1994 لەجنێف ماوەی زیاتر لە4 كاتژمێری خایاند، خاڵە دیاریكراوەكانی كلینتۆن بۆ گفتوگۆ لەم كۆبونەوەی لوتكەیەدا، دو خاڵی سەرەكی بون: چارەنوسی فڕۆكەوانی ئیسرائیلی رۆن ئارادو چالاكییەكانی پەكەكە، كە ئەم دو خاڵە جێی بایەخی دو هاوپەیمانەكەی ئەمەریكا، ئیسرائیل‌و توركیا بون. ئەوەی جێی سەرنج بو كلینتۆن لەكۆبونەوەی جنێفدا، مەسەلەی پارتی كرێكارانی كوردستان‌و عەبدوڵا ئۆجەلانی لەسەر راسپاردەی سەرۆك وەزیرانی توركیا تانسۆ چیلەر ورژاند بو، كە لەدوا كۆبونەوەی پەیمانی ناتۆدا داوای لەكلینتۆن كردبو لەمیانەی كۆبونەوەی لەگەڵ ئەسەددا گفتوگۆ دەربارەی ئەم بابەتە بكات".

فاروق شەرع دەشڵێت "كاتێك لەئازاری 1998دا، لەگەڵ وەزیری دەرەوەی توركیا لەپەراوێزی دانیشتنی وەزیرانی دەرەوەی وڵاتانی ئیسلامی لەدەوحە كۆبومەوە، داوام كرد رێككەوتنی سەربازی نێوان توركیا‌و ئیسرائیل هەڵبوەشێنرێتەوە لەپێناو پاراستنی ئاسایش‌و ئارامی ناوچەكەدا، لەبەرامبەردا وەزیری دەرەوەی توركیاش داوای دەركردنی عەبدوڵا ئۆجەلانی لەسوریا‌و رادەستكردنەوەی بەتوركیا كرد، لەبەرئەوەی ئاستەنگی بەردەم باشبونی پەیوەندییەكانی نێوان سوریا‌و توركیایە".

شەرع ئاماژە بەوە دەكات كە لەحوزەیرانی 1997دا كاتێك نەجمەدین ئەربەكان لەلایەن سوپای توركیاوە ناچار بەدەست لەكاركێشانەوە دەكرێ‌‌و دەدرێت بەدادگا‌و مەسعود یەلماز دەبێت بەسەرۆك وەزیران، پەیوەندییەكانی نێوان توركیا‌و سوریا تەواو رو لەئاڵۆزی دەكات، توركیا بەبەردەوامی دەكەوێتە ئەنجامدانی مانۆڕی هاوبەشی سەربازی توركی ئیسرائیلی لەنزیك سنورەكانی‌و پەنا دەباتە بەر بەكارهێنانی چەكی ئاو بۆ گوشار خستنە سەر سوریا بەمەبەستی رادەستكردنەوەی ئۆجەلان‌و دەركردنی لەسوریا، تا لەپایزی 1998دا كار دەگات بەوەی هێز لەسەر سنور كۆبكاتەوە بەمەبەستی هێرشكردنە سەر سوریا ئەگەر پشتیوانی لەپەكەكە رانەگرێ‌‌و درێژە بەداڵدەدانی عەبدوڵا ئۆجەلان بدات. یەلماز بەڕاستی دەیویست هێز لەدژی سوریا بەكاربهێنێت لەو رۆژگارەدا، وەك بەشێك لەهەڵمەتی هەڵبژاردن‌و بەمەبەستی رازی كردنی سوپاش سنوری سوریا ببەزێنێ‌. ئەمەریكاش نەیدەویست دۆخەكە ئارام بكاتەوە‌و بەرامبەر بەو هەڕەشانە بێدەنگ بو. سوریا پێیوابو پیلانێكی گەورەی توركی لەئارادایە بەهاوبەشی لەگەڵ ئیسرائیل‌و ئەمەریكاو چەند وڵاتێكی عەرەبیش.

شەرع ئەوە روندەكاتەوە كە لەم بارودۆخەدا لە6ی ئەكتۆبەری 1998دا، حوسنی موبارەكی سەرۆكی ئەوكاتی میسر سەردانی سوریا دەكات‌و پەیامی ئەوە دەگەیەنێ‌ كە توركیا بەجدییەتی ئۆپەراسیۆنێكی سەربازی لەدژی سوریا ئەنجام بدات، ئەمەریكاش پشتیوانیەتی. موبارەک بەکاربەدەستانی سوریا دەڵێت "میسر تەنها ئەوەی پێدەكرێ‌‌و كاتێك دەتوانێ‌ بێتە سەر خەت تا ئەم كێشەو ناكۆكییە بەرێگەی سیاسی چارەسەر بكرێ‌ كە سوریا ئۆجەلان لەسەر خاكەكەی دور بخاتەوەو بنكە سەربازییەكانی پەكەكەش لەسوریا دابخات".

شەرع دەڵێت "دەمانزانی كە موبارەك پەیامی ئەمەریكیەیكان دەگواسێتەوە بۆمان".

پاشان ئاماژە بەوە دەكات كە لەم چوارچێوەیەدا عەمرو موسای وەزیری دەرەوەی میسر‌و ئوسامە ئەلبازی راوێژكاری سەرۆكی میسری، رۆڵێكی گرنگیان بینوە لەدامركاندنەوەی ئاگری شەڕ‌و چارەسەر كردنی كێشەی نێوان سوریا‌و توركیا بەڕێگەی ئاشتیانەو رێککەوتن لەسەر دورخستنەوەی ئۆجەلان لەسوریا.

شەرع لەیاداشتەكانیدا تایتلێكی فەرعی داناوە بەناوی "چیرۆكی ئۆجەلان‌و رێككەوتنی ئەدەنە"، باس لەوە دەكات كە خۆیشی رۆڵی گرنگی بینیوە لەوەی قەناعەت بەئەسەد بكات توركیا وەك دوژمن سەیر نەكرێ‌‌و سوپا لەسنوری ئیسرائیلەوە نەگواسترێتەوە بۆ سەر سنوری توركیا، بەو پێیەی ئیسرائیل دوژمنی سەرەكییە‌و بڕیاری دورخستنەوەی ئۆجەلان لەسوریا بدات.

شەرع دەڵێت "ئەسەد بەناوبژیوانی میسر یەكێك لەسەخترین بڕیاڕەكانی ژیانی دا، كە ئەویش دەركردنی عەبدولا ئۆجەلان بو لەسوریا، ئەسەد ئۆجەلانی خۆشدەویست‌و وەك جەنگاوەری رێگەی ئازادی رێزی دەگرت‌و لەلای بەقەدەر بو، دواجار بەنابەدڵی بڕیاری دا لەسوریا دوری بخاتەوە، من سەرسامیم بەو پیاوە زۆر زیاتر بو كاتێك كە ئەو تێگەیشتنی بەرامبەر بەداواكاریی سوریا دەربڕی بۆ بەجێهێشتنی سوریاو وەك خۆی وتی نایەوێ‌ ببێت بەبار بەسەر وڵاتێكەوە كە زۆری بۆ كردوەو ئاسایشی شەخسی خۆی بەلاوە گرنگتر نییە لەئاسایشی سوریا كە خۆشی دەوێت. لیوا عەدنان بەدر حەسەن ئەم هەستەی ئۆجەلانی بۆ گێڕامەوە كە سەردانی ئۆجەلانی كردبو لەسەر داوای سەرۆك ئەسەد بۆ ئەوەی پێیبڵێت چۆن دەریچیەیەك بۆ دەرباز بون لەم تەنگەژەیە بدۆزینەوە؟ ئۆجەلان دەیزانی ئەم بڕیارە لەئەنجامی گوشارێكی زۆردایە كە روبەڕی سوریا بوەتەوە: ئۆجەلان یان جەنگ! ئۆجەلان روبەڕوی مەترسی بوەوەو بێ‌ دودڵی رەزامەندی نواند لەسەر دورخستنەوەی لەدیمەشق".

شەرع باس لەوە دەكات كە ماوەیەكی كورت پاش رێككەوتنی ئەدەنە لەنێوان سوریا‌و توركیا لە21ی تشرینی یەكەمی 1998دا، ئۆجەلان نامەیەكی نوسراوی لەلایەن ژمارەیەك پەرلەمانتاری پەرلەمانی یۆنانەوە بۆ هات كە پێشنیاری ئەوەیان كرد بو ئامادەن میوانداریی بكەن لەوڵاتەكەیان، ئۆجەلان ئەمەی بەدەرفەت دەزانی بەڵام – ئەو كە بەسروشت وریا بو – دەترسا لەوەی گەمەیەك لەپشت ئەم داوەتنامەیەوە بێت، داوای كرد دو كەسیان بێن بۆ قسە كردن لەسەر ئەم بابەتەو چۆنیەتی تەرتیباتەكانی. زۆری نەخایاند ژەنراڵێكی هەواڵگری یۆنانی گەیشت‌و لەدیمەشق لەگەڵی كۆبوەوەو راستی ناوەڕۆكی ئەو داوەنامەیەی بۆ پشتڕاست كردەوە. دواتر ئۆجەلان بەفڕۆكەیەكی هێڵی فڕۆكەوانی سوریای ئاسایی‌و بەپەساپۆرتێكی توركی‌و بەناوێكی خوازراوەوە رویكردە یۆنان‌و لەوێشەوە چوە مۆسكۆ، كە بارودۆخی ئەوكاتەی رێگەی نەدەدا وەك پێویست جێی بكرێتەوە. پاش تێپەڕینی مانگێك ئۆجەلان مۆسكۆی بەرەو ئیتالیا بەجێهێشت لەسەر بەڵێنی بەشێك لەچەپڕەوانی ئیتاڵی، لەوێش ماسیمۆ دالیمای سەرۆك وەزیران روبەڕوی گوشار بوەوە، كە وایكرد ئۆجەلان ئیتالیا بەجێبهێڵێت‌و بەدوای وڵاتێكی دیكەی ئەوروپیدا بگەڕێ‌ بۆ ئەوەی پەنای بۆ بەرێ‌. كاتێك كە هیچ وڵاتێكی نەدۆزییەوە بۆ ئەوەی مافی پەنابەری سیاسی پێبدات، جارێكیتر گەڕایەوە بۆ یۆنان، كە پاشان حکومەتی یۆنانی بەنهێنی رەوانەی باڵوێزخانەكەی كرد لەكینیا لەكیشوەری ئەفەریقیا، ئۆجەلان هیچ بژاردەیەكی دیكەی لەبەردەمدا نەبو، سەرباری ئەوەی دەیزانی كە لەو كاتەدا روكردنە ئەو وڵاتە زۆر مەترسیدارە لەهاتوچۆ كردنی لەئەوروپاداو لەگەڕانی لەپایتەخێكەوە بۆ پایتەختێكی تر".

شەرع دەشڵێت "لەسەرەتای شوباتی 1999دا، ئۆجەلان بەتەلەفون پەیوەندی بەلیوا عەدنان بەدر حەسەنەوە كردو ئەوەی پێڕاگەیاند كە گومان لەو كەسانە دەكات لەماڵی باڵوێزی یۆنانی لەنەیروبی كار دەكەن‌و لەپڕ رێگەی پەیوەندی تەلەفونیانیان لەگەڵ جیهانی دەرەوە لێگرتوە. لە15ی شوباتی 1999دا دەسەڵاتدارانی كینیا دەڵێن فڕۆكەیەك لەفڕۆكەخانەی نایروبی پایتەخت ئۆجەلان دەگوازێتەوە بۆ هۆڵەندا بۆ ئەوەی تیا بمێنێتەوەو مافی پەنابەری سیاسی بداتێ‌، بەڵام كاتێك ئۆجەلان خۆی دەبینێتەوە لەیەكێك لەفڕۆكەخانەكانی توركیا دەنیشێتەوەو رەوانەی بەندیخانیەیەك دەكرێت لەدورگەی ئیمرالی‌و تا ئێستاش لەزینداندایە".