کەرکوک و گێچەڵی تەعریب
مەلا فەرمان
2020-08-03 724
• بەعسیەکان لە ١٩٦٨ بەرنامەی سێ کوجکەی بەعسیان داڕشت ( تەبعیس، تەرحیل و تەعریب)، تا ٢٠٠٣ ئەم بەرنامەیەیان دژ بە پێکهاتەی کورد، لە هەمو ئەو ناوچانەی ئێستا پێی دگوترێت ناوچەی کێشە لەسەر جی بەجێکرد.
• لە ٢٠٠٣ دوای روخانی بەعس و نوسینەوەی دەستوری عێراق، عەرەبەکانی تەعریب و هاوردەکان گەڕێندرانەوە ناوچەکانی کۆنی خۆیان. هەر خانەوادەی ٢٠ بیست ملیۆن دیناری وەرگرت.
• دانیشتوانە راگوێزراوەکە لەلایەن بەعسەوە بەشی زۆری گەڕایەوە سەر زەوی و زاری خۆی. بەڵام گەڕانەوەیەک بۆنی ئەوەی لێناهات کە یەکجارەکی بێت. بنەیەک لە هەرێم و بنەیەک لە کەرکوک. هۆکارەکەشی کورتبینی سەرۆکەکانی پارتی و یەکێتی بو.
• لە روی دەستوری و یاساییەوە سەرانی ئەو دو حیزبە هەوڵی جدیان نەداوە بۆ بنبرکردنی کێشەکە، کە خۆی لە بەتاڵکردنەوەی بریارەکانی بەعس و گرێبەستە زراعیەکان دەبینیەوە. لە کاتێکدا ئەو دو حیزبە پۆستی گرنگ و بڕیاردەریان لە بەغدا بەدەستەوە بوە، هاوپەیمانان پشتیونیان بونە.
• لە دوای ١٦/١٠/٢٠١٧ وە ئەم کێشەیە وەک دومەڵ هەر رۆژەی لە شوێنێکی کەرکوک و لەشی جوتیاری ناوچەیەک هەڵدەتۆقێ: بە نمونە:
１- گوندی پەڵکانە/ ناحیەی سەرگەڕان/ قەزای دوبز.
２- گەڕانەوەی عەرەبەکانی هاوردە بۆ ناوچەی دوبز، بە پشتیوانی هێزی ئەمنی عێراق توانیان گوندەکانی، عیزە، زەهرا و البودێر لەو ناوچەیە دروست بکەن. فشاری زۆریان بۆ جوتیارە کوردەکان هیناو زەویەکانیان داگیرکرد. هەر لەو گوندانە چەند هاوڵاتیەکی کورد لە نیوە شەودا شەهید کران.
３- ناوچەکانی داقوق و تۆپزاوە بە بەردەوامی فشاریا لەسەرە.
４- لە ١٩١٩ کۆمەڵێ عەرەبی هاوردە بە پستیوانی هێزە ئەمنیەکان فشاریان هێنا بۆ جوتیارانی ناوچەی ساڵەیی لە ناحیەی پردێ.
• ئەوەی گرنگە عەرەبی هاوردەیە فشار دێنێت و روداو دروست دەکات، کورد بە پێچەوانەوە دانیشتوە و چاوەڕوانە بەیانی چی رودەدات.
• روداوەکان و پەرلەمانتاری کورد لە میدیاکان باس لەوە دەکەن کە ئیدارەی کەرکوک و هێزە ئەمنیەکان لە پشتی ئەم روداوانەن و ئەوانن ئەی جوڵێنن. لێرەوە دەردەکەوێ کە چارەسەر لە کەرکوک نیە، لای خەڵک و جوتیارانی کورد نیە. لە فەیسبوک و خۆدەرخستنی میدیایی نیە.
• هەنگاوەکانی ئیدارەی کەرکوک دەچنە خانەی:
１- نانەوەی ئاژاوە و تێکدانی ئاشتی کۆمەڵایەتی و پێکەوە ژیان.
２- درێژەدانە بە جێبەجێکردنی سیاسەتی بەعس.
• چارەسەر: لە بەغدایە، بە گرتنەبری:
１- رێگەی دادگای فیدرالی
２- فشارخستنە سەر حکومەت
３- شکاتکردن و لیپرسینەوە لە ئیدارەی کەرکوک.
４- هەڵوەشاندنەوەی تەواوی گرێبەستە کستوکاڵیەکانی سەردەمی بەعس، بریارەکانی بەعس لەم بارەوە لە وەزارەتی کشتوکاڵ.
• ئەرکی کێیە؟
１- سەرۆک کۆمار
２- پەرلەمان و پەرلەمانتارن
３- حکومەتی عێراق.
４- پێکهاتەی کوردیش لەو ناوچنە پێویستە هاوشێوەی دانیستوانی گوندی حەفت تەغار و دەوروبەری فشاری مەیدانی بەردەوام دروست بکەن. هەوڵی بەدەستهێنانی سۆزی عەرەبە غەیرە هاوردەکان و تورکمان بدەن.
دوا قسە، تا ئێستا ئەم کێشانە لەبری ئەوەی چارەسەر بکرێن، دوادەخرێن و کەڵەکە دەکرێن. زەرەرمەندی یەکەمیش جوتیارانی کوردن.