لەنێوان ئەزمونى قاسملۆو تاڵەبانى، کامیان بۆ کوردى ڕۆژئاوا باشترە؟

هێرش عەبدوڵڵا حەمە کەریم
  2025-02-01     697

بەیتێکى فۆلکلۆرى کوردى دەڵێ:  

من دوور و تۆ دوور چیخێکمان بەینە   کەسمان تێناگەین لەم کەین و بەینە

هەروەها رۆژنامەنوسى کوردناس جۆناسان ڕاندڵ دەڵێ:

 کورد ئەوەى لە شەڕدا دەستى دەکەوێت لەسەر مێزى گفتوگۆ دەیدۆڕێنێ

پرسێکى سەرەکى کە هەموومانى سەرقاڵ کردووە، پرسى گفتوگۆ و مفاوەزاتى کوردە لەگەڵ دیمەشق، کاتێک لە ئەزمونى کوردى و لە مێژووى دەوڵەتەکانى رۆژهەڵاتى ناوەڕاست وەرد دەبینەوە، دەبینین بەدەر لە مفاوەزات و گفتوگۆ، شتێکى دیکە هەیە کە رۆڵى گرنگ لەم نێوەندەدا دەبینێ، ئەویش جەبرى دیوەخانە.  لەرۆژهەڵاتى ناوەڕاست کۆمەڵگەیەکە هێشتا سێبەرى دەوار و دیوەخان تیایدا بەکەیفە. زۆر جاران بینیومانە سەرۆکەکانى رۆژهەڵات لە دەوارەکاندا پێشوازى لە میوانە بێگانەکان دەکەن و هەر لە ژێربنمیچى باڵەخانەى دیوەخانئاسا، ڕێکەوتنە گەورەکان ئەنجام دەدرێن. مام جەلال  یەک لەوانە بوو کە زیارت لە گفتوگۆى فەرمى، باوەڕى بە دیوەخان و دەمەتەقێى لابەلا بوو، ئەو بەشێکى تەمەنى لە گفتوگۆدا بەڕێ کرد، لە شەستەکان و حەفتاکانەوە لە کایەى گفتوگۆدا بوو، دواتر لە ١٩٨٤ و ١٩٩١ بەخۆى سەرکردایەتى شاندى دانوستانکارى دەکرد، بەڵام دواجار ئاوڕى بەلاى دیوەخاندا دایەوە.

تاڵەبانى یەکەم رۆژ کە رژێمى بەغدا ڕوخا لە ٢٠٠٣، خێرا بارگە و بنەى پێچایەوە و لە بەغدا دایکوتا، مالێکى بۆ خۆى سازکرد و لەو ماڵەدا بوو بە خانەخوێ و میوان لە کورد و عەرەب و عەجەم، لە ڕاست و لە چەپ، ، لە شیعە و سوونە و  گاور و ئێزدى و جو، لە شاندى ئەمریکا و ئەوروپا تا ئێران و چین لەوێ دەبینران، لەسەر مێزى نانخواردن زۆر شت باس دەکرا و بەدەم قاوەو چایی، بیروڕا ئاڵوگۆڕ دەکرا، ماڵى مام جەلال، وەک یانەیەک بوو بۆ تەتەڵەى بیروڕا جیاوازەکان، هەر لەو نێوەندە، باسى کورد و ماف و ئیش و کاریان لە داهاتوى عێراق کرا و تا هاتە نۆرەى تەشکیلى حکومەت و دەستور و دواتر ململانێى هێزە سیاسى و عێراقیەکان و هێزەکانى دەرەوەى عێراقیش، هەر لەو ماڵەدا گەر ڕێکەوتننیشى لەسەر نەکرایە ئەوا پرسەکان باسى لێوە دەکرا و مام جەلال گەر لایەنەکانى رێک نەخستایە، ئەوا ئاگادارى پلانى لایەنە جیاوازەکان دەبوو. یەک لەو پرسانە موچە و بوخە بوو کە ماوەى زیاتر لە دە ساڵە شاندى گفتۆگۆکارى هەولێر و بەغداى لە ئێستادا سەرقاڵ کردووە،  مام جەلال لەوکاتەى لەبەغداد بوو، لەدواى دەعوەتێکى بەرپرسەکان، بە گۆچانەکەیەوە دەهاتە بەردەم مایک و دەیووت: خەمتان نەبێ ئەوە ڕێژەى ١٧%ى بەشە بوجەمان بۆ کورد چەسپاند، ئیدى خەلکى کوردستان بە پاى پیلان سەرفیان دەکرد،  بۆخۆى ئەمە، وەک ماڵى کوردى (البیت الکردی)، یا راستتر بڵێن موبەقى کوردى وابوو کە عێراقى تیادا لێنرا و تا ئێستا کورد لە عێراقدا لە بەروبومى ئەو ماڵە کوردیە دەخوات.

خۆ ئەگەر بگەڕێنەوە بۆ زیاتر لە چل ساڵ بەر لە ئێستا، دەبینین لە ١٩٧٩،  کە رژێمى شا ڕوخا، قاسملۆ بە هاوکارى کۆمەڵە و شێخ عیزەدین حوسەینى، جۆش و خرۆشێکیان خستە نێو شار و گوند و کوچە و کۆڵانەکان کە لە جەوان تا پیر و لە لاوى خوێنگەرم و ژن و بگرە منداڵان تیایدا خرانە سەر پێ، خەباتى مەدەنى و خەباتى چەکدارى پێکەوە لە پێشبڕکێدا بوون، کت و مت، سەرهەڵدانێکى جەماوەرى بوو، بەڵام دەبینین بۆ کورد  هیچى لێ دەرنەچوو، چونکە لەودەمەیدا کورد  لەدورەوە و لەوبەرەوە خەریکى بابەتى فیدراڵى و ئۆتۆنۆمى بوو، سەرقاڵى پێکهێنانى شاندى دانوستانکار بوو،  خومەینى و هاوکارانى لەوبەرەوە و لەتاران ڕا، شەو ڕۆژییان یەکنابوو بۆ بڕین و دورینى بەرگى ڕژێمێک کە پڕ بە قەد و قیافەى ئیمام و ئیمامەتى بێ، بۆیە کاتێک پێى خۆیان قایم کرد، کەوتنە وێزەى کورد و هەموو کۆمیتەو تەشکیلات و ناوەند و ڕێکخستن و خەبات کرا بە تۆزى باران و لەوسەرەوە کوردەکان دەستیان لە بنى هەمانەکە دەرچوو. قاسملۆ لاى خۆیەوە، هەر بە خەیاڵاتى مفاوەزات و هەر بە سەوداسەرى چاککردنەوەى هەڵەکانى پێشوو، تا کۆتایی لەدوى مفاوەزات وێڵ بوو تا لە مەیدانى مفاوەزات بێ هودە سەرى نایەوە.

ئیدى لێرەدا بۆ ڕۆژئاواى کوردستان و بۆ کوردى سوریا گرنگە کە ئیستێک بکەن و لەنێوان دیوەخانى مام جەلال و مفاوەزاتى قاسملۆ یەکیان هەڵبژێرن. ئەوەى مێژوو پێماندەڵێ، لە رۆژهەڵاتى ناوەڕاست، لەپاڵ دەوڵەت و دەستور و مفاوەزات، هێشتا میر و دیوەخان و سفرە و خوان رۆڵى کارا دەبینێت، هەتاکو نوکە، نممەک کردن و غیرەت و عەگیدى لەسەر قەڵەمى سەر کاغەزەکان کاریگەرى ماوە،  زۆرینەى جار وەعد، قسەى مەجلیس، شەرت و گفت، لە دیوەخانەوە گەڵاڵە دەبێ و پاشان لەسەر مێزى گفتوگۆ بەرجەستە دەبێ.

لۆیە بۆ کوردى سوریا گرنگە لەپاڵ هونەرى گفتوگۆ و ڕێکەوتنە یاسایی و شەرعیەکان، چاوى لە ئەزمونى تاڵەبانى بێ،  لە نێو جەرگەى دیمەشق دەوارى کوردی یان (البیت الکوردی) هەبێ، ئەو دەوارە پڕ بێ لە مێرخاس و زاناى ئاینى و ژن و پیاوى ماقوڵ، دەرگا بەڕووى دۆست و نەیار کراوە بێ، لەبرى ئەوەى لە دورى ٧٠٠ کیلۆمەتر و لەوبەرەوە و لە قامیشلۆڕا لە دیمەشق بڕوانێ،  کورد هەر بە خۆى لەبەرى دیمەشق بێ، کەنارگیر نەبێ و لە چەقى ڕوداوەکان بێ، لەجیاتى ئەوەى کورد بچێتە سەر مێزى نەیار، ئەوان بانگ بکەن بۆ سەر خوان، خۆ هێشتا گۆڕى سەڵاحەدین و مەزارى مەولانا خالید و حەی ئەکراد، بەشى ئەوەى بۆ کورد هێشتۆتەوە ماف بەخۆى بدا بڵێ ئەمنیش شامیم و هەرچەند وڵات شیرین بەڵام شامیش هەر شەکرە، چونکە گەر کورد لە دیمەشق دانى پێدا نرا، خۆى لە داوى سیاسەت  و دەستور ئاڵاند، ئەوا لە قامیشلۆ کارى بەخێرە، بە پێچەوانە، گەر کورد لە دیمەشق بنبار نەبوو، ئەوا لە قامیشلۆ سەربارە. ڕاستە ئێمە ناوچەیەکمان لەبندەستە و سیازدە ساڵە بەڕیوەى دەبەین، بەڵام گەر بمانەوێ پارێزگارى لەخۆمان بکەین و لەدەستى نەدەین، ئەوا لە دیمەشقەوە  دەبێ خۆمان بیپارێزن، ئەوەى ئێستا ئێمە لە هەرێمى کوردستان هەمانە، بەشێکى فەزڵى هەرێمەکەیە، بەشەکەى دیکە، بەستراوەتەوە بۆ بوونى کورد لە بەغداد لە سەرۆک و وەزیر بیگرە تا گزیر. بۆ قامیشلۆ هەمان شت هەر ڕاستتە.

دواجار ئەوە بزانین، ئەو تاقمەى ئێستا لە دیمەشقن، شەرعیەتییان لاوازە و ئێمە و ئەوان وەک یەک شەرعیەتمان هەیە، ئەوەى ئەوانى لەئێمە جیاکردۆتەوە ئەوان لە ناوەندن و ئێمە لە کەنار، لەولاتر بڕۆین ئەوان لە دیمەشق نەبێ، لە ناوچەکانى دیکە دەسەڵاتیان لەقە، هێشتا چەکدارانى لایەنگرى تورکیا ملیان بۆ نەداون، تاوەکو ئێستا داعشەکان ڕەخنەیان لێدەگرن، مەسیحیەکان و دروزەکانى سوەیدا و هێزە مەدەنیەکان بە چاوى گومانەوە لێیان دەڕوانن، بۆیە ئەوان ئەگەر سەرانسەر و بەرامبەرى ئێمەى کورد نەبن لە ئێمە گەورەتر و پایە بڵندتر نین.

لەکۆتاییدا دەڵێم ئەم چل ساڵەى پێشوو سێ رژێم لە رۆژهەڵاتى ناوارست ڕوخان، لە هەرسێکیاندا کورد لەکایەکەدا هەبووە، ئێران لە ١٩٧٩، عێراق لە ٢٠٠٣، سوریا لە ٢٠٢٤، بۆیە کورد مێژوویەکى نزیکدەستى دەوڵەمەند و چڕ و پڕى هەیە، حەق وایە زیاتر لەنەتەوە بێ مافەکانى دیکەى جیهان لە م مەیدانە ئەسپى خۆمان تاو بدەین.

وتاری زیاتر

زۆرترین بینراو
© 2025 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×