ئەوەی لەو باشورەدا دەگوزەرێت تاوانێکە بە مرۆڤایەتی! ئەنفال و جینۆسایدێکی ترە بەدەستی دەسەڵاتدارانی باشورەوە!
شۆڕشگێران هەمیشە وجاغیان کوێرەبووە! مێژوو بە سەد ساڵ تەنیا پیاوێکمان پێدەبەخشێت! بۆ ئەوەی شۆرشگێربیت دەبێت میهرەبانبیت! بۆ ئەوەی میهرەبانبیت دەبێت بەخشندەبیت! تێگەیشتن لە بنەماکانی بەخشندەیی دەتگەیەنێت بە خۆشەویستی خەڵکو خواو نیشتیمان شۆرشگێرێک لە ناختا دروستدەکات بۆ ژیان. ئەوەی لە باشور دەگوزەرێت کوشتنی مرۆڤەکانە بەدووکەوتنیان و ڕاونانیان و کوشتن و تاڵانکردنی هزریان. بۆ ئەوەی ببیت بەیەکێک لە ئەندامانی خەڵک دەبێت سەرەتا لەخۆتەوە دەستپێکەیت! شۆرش بریتیە لە گۆرینی سیستەمی سستەمکاری و ریفۆرمکردن لە بەریوبردنی چاکسازیی و ژیانێکی باشترو چاکتر نەوەک گۆرینی دەموچاوەکان! ئەوەی لە باشوردا دەگوزەرێت بەرێکردنی دەموچاوەکانە نەک گۆرینی سیستەمی کۆمەڵاتی و بەرێوبردنیان!{برێخت}دەڵێت: [بەراستی لەسەردەمێکی تاریکدا دەژین گەمژەییە بە نەرم و نیانی بدوێی! نێوچەوانی سفت و لوس نیشانەی دەبەنگییە! ئای لەو کەسەی کە پێدەکەنێ هیشتاکە هەواڵی مەترسی پێنەگەیشتووە"]
شۆرشیش تەنها بریتی نیە لە کوشتن و تالانکردن و توندوتیژ و دەستەکانت بە خوێنی نەیارەکانت سوربێت ئەمە چییە شۆرش دەکەیت بەڵکو دەگونجێ شۆرش بە بارێکی تردا بکشێتەوە و هاوسنگی خۆی گوم نەکات تاکو ژیان لە بنچەوە بگۆرێت بۆ جوانترو چاکترینیان! بۆ نمونە کاتێک ئاگر دۆزرایەوە کە نزیکەی یەک ملیۆن ساڵ لەمەوبەربوو کە خۆی لە خۆیدا گەورەترین شۆرش بوو لە مێژووی مرۆڤایەتیدا ئیتر لەو رۆژەوە تاکو ئێستاکە مرۆڤایەتی توانی گەورەترین کاری رۆژانەی خۆی باشترو چاکترکات و شەوەکانی هەم گەرم هەم ڕووناک کاتەوە. نزیکەی ١٠ هەزار ساڵ دەبێت کە مرۆڤایتەی توانی کشتوکاڵکات و بۆ یەکەمجار بەرووبوومی هەبێت! کە بەرهەمت هەبوو پێویستیت بە هەمبار هەیە بۆ هەڵگرتنیان بە هەڵگرتنیان دەبیت پاسەوانیانکەیت چونکە تاکو ئەوکاتە مرۆڤایەتی خواردن و ژەمی رۆژانەیان لەسەر راو و خواردنی رۆژانەیانبوو! لەو رۆژەوە کە مرۆڤایەتی دەستیکردووە بە چاند و کشتوکاڵکردن زیاتر لەیەک نزیکبۆتەوە و زیاتر بەیەکی ئاشناکردوون! نزیکبوونەوە و ئاشنابوون بۆتە هۆی تێگەیشتن لە یەکتری و پێویستیان بەیەک هەبێت! بەتێگەیشتنی تاکەکانی کۆمەڵگە مرۆڤایەتی زیاتر هەستی بە ئارامی و هێمنی کردووە ئیتر لەو ڕۆژەوە مرۆڤایەتی توانیوێتی خۆی نیشتەجێکات! بەنیشتەجێبوونی تاکەکان ئیتر مرۆڤایەتی توانی گەورەترین شۆرش لە مێژووی شارستانی خۆیدا بەرپابکات چونکە ئیتر ژیان بوو بە هەرەوەزی و سۆڵیدارێتی و خیزانی و ئیتر ووردە ووردە ژیان رەوتی خۆی لە بنچەوە گۆری بۆ جوانترو چاکترینیان. بە پێچەوانەی دەسەڵاتدارانی باشورەوە ئەوان هاتن لەم سەدەی بیست و یەکەدا هەرچی ژێرخان و سەرخانی کۆمەڵگە هەبوو لەناویانبردو خەڵکیان لە گوندەکانەوە گواستەوە بۆ شارەکان بەواتایەکیتر ئەنفالێکیتر بە دەستی دەسەڵاتدارانی کورد دەستپێکرد بەبێ ئەوەی خەڵکەکەیش هەستی پێکات تاکو توانیان ژیانیاند شێواندو باری ئابووری و کۆمەڵایەتی خەڵکیان لە مێخەوە هەڵکێشا، مرۆڤەکان لە جێگەی ئەوەی نیشتەجێبن و ئاسودە بن هەڵهاتن و بە کۆمەڵ دەستیانکرد بە کۆچکردن و نیشتمانیان بەجێهێشت بەواتایەکیتر دەسەلاتی کورد لەو باشورەدا لە مێخەوە ڕەگ و ڕیشەی لێکنزیکبوونەوە هەرەوەزی و سەرەوەتی ژێرخانی ئەو خەڵکەیان لە هەڵکێشاو زیاتر خەڵک برسی و هیلاک و کۆیلەکرد بەخۆیانەوە.
بۆ ئەوەی شۆرشکەیت دەبێت خۆت ئامادەکەیت بۆ گۆڕانکاری! هەرکاتێکیش بار گۆنجا بۆ شۆرش دەبێت ئامادەکاری لە گۆرینی سیستەمی بەرێوبردنی ژیانداکەیت و دامودەزگاکان لە بناغەوە گۆرانکاریان تێدابکەیت بۆ باشترینیان تاوانباران بدرێن بە دادگا نەوەک لێیان خۆشبن وەک ئەوەی لە باشوردا روویدا هەرچی تاوانبارانە ئێستاکە بە ئازادی بە شەقامەکانی نیشتیماندا پیاسە دەکەن ئەمە دەبێت هۆی بیهوایی خەڵک کە ئیتر ئەوانیش لە داهاتوودا لە تاوان و ناپاکیکردن لە خاک و نیشتیمان ترسیان نەبێت! تۆ دەتوانیت لە دووژمنەکەت خۆشبیت بەڵام نابێت بیکەیت بە هاوڕێ و دۆستی خۆت وەک ئەوەی دەسەڵاتدارانی باشور کردیان کە ئێستاکە دوژمنیان کردووە بە دۆستی خۆیان و ڕۆژانیش پرسیان پێدەکەن! حیزبەکانی باشور ٣٠ ساڵە لە هەوڵی ئەوەدان کە چۆن دووژمنان و تاوانبارن بکەین بە دۆست و هاوری خۆمان لە راستیشدا تاکو رادەیەکیش سەرکەوتووبوون چونکە کۆمەڵگا هەمیشە دڵی لای دەستی چەپیوەیەتی بۆ لێبوردن و گەمژە کردن و میهرەبانی! دووژمنەکەت بکەیت بە دۆست و هاوەڵی خۆت و پرسی پێبکەیت میهرەبانی نیە بەڵکو تاوانێکی زۆر گەورەیە کە دەبیت ستۆپی پێبکرێت. ئەگەر بێت و تاوانبارن ڕاستەو خۆی بکوژیت واتە تۆ ڕاستێکان دەشاریتەوە هەربۆیە دەبێت تاوانبارن بدرێن بە دادگا تاکو خەڵک بزانیت لەسەرچی دادگای دەکرێن ببن بە وانەیەک بۆ نەوەکانی داهاتوو تاکو مرۆڤایەتی رێگەی راستی خۆی بگریت.
ئەم خەڵکەی ئێمەیش دەتوانن شۆرش بکەن! شۆرشێک بەرپاکەن کە لە مێژووی توندوتیژی و چەکداری و دڕندەی ئەم حیزبانە جیاوازو باشتر بێت ئەوەیش بریتییە لە شۆرشێکی سپی سەر سندوقەکانی هەڵبژاردن ئەگەر ئەوان ئەوە نەکەن ئەوا شۆرش بەبارەکەیتر دەگۆرێت بۆ توندوتیژی و ماڵوێرانی لە کۆتایدا لە کوشتنی خۆیانو کورو پیاو کچیان نەبێت هیچیتر ناچن لە ئەنجامدا ماندووترو بێ هیواترو نائومیدتر دەبن هەم لە خۆیان هەم لە ژیان. کەواتە خەڵکینە شۆرشبکەن! شۆرشێکی سپی ئێوە دەتوانن ژیان جوانترو باشترکەن کە ئەمە خۆی لەخۆیدا بنەما رەسەکێکانی شۆرشە بۆ ژیانێکی باشترو جوانترو هێمنتر. ئیمڕۆکە عێراق و کوردستان لەژێ کامێرای چاوی نەتەوەیەکگرتۆکان و ئەمەریکادایە ئەگەر نەتوانن لە هەڵبژاردنەکاندا شۆرشبکەن و هەوڵی لابردنی دەسەلاتی پیسخۆرەکانی باشورنەدەن ئەوا دەسەلات هەمیشە شەقامەکانی توندوتیژی بۆ ئێوە داناوە بۆ خۆپیشاندان و کوشتنی نەوەکانتان و خۆتان و هیواتان و بێ ئومیدیتان تاکو زیاتر هیلاکتانکات بە خۆیەوە ئیتر هەرگیز بیر لە گۆرانکاری نەکەنەوە دەست بگرن بەکڵاوی کۆیلەی خۆتانەوە هەتاکو ماون دەبێت خۆتان و کورتان و نەوەکانتان سەپان و نۆکەریانکەن.
نزیکەی ١٠٠ ساڵی دەبێت کە ئێمە دەبوایە دەوڵەت ببوینایەو ئیتر لە کابوسی ئەم خەونە قورسە ڕاچڵەکینایە. ١٠٠ ساڵ لەمەوبەر کابرایەک بچکۆلانە ڕانگوچۆغە لەبەر، مشکی لەسەر، باریکەو لاواز خەنجەر لەبەر کەمەر، فەقیانە لە دەست، گەنم ڕەنگ، کەم خوێندەوارو موسڵمان بە ئینگلیزی گوت:{ من دەمەوێت لە عەرەبی عێراقی و تورکی موسڵمان جوداببمەوە و جاری سەربەخۆی کوردستانی باشور دەدەم} کەچی پاش ئەو سەدە نەعلەتییە تازە بەتازە سەرانی کورانی ماڵی بەرزانی و تاڵەبانی جاری لامەرکیەزیەتی باشور دەدەن! لەکاتێدا ئەگەر بەراود بکەیت بە دەسەڵاتی سەد ساڵ لەمەوبەر ئەوا کورد هێندەی ئێستاکە پر چەک و چەکدار و خەباتگێر و پێشمەرگەو سەرکردەو پارەو نەوت و بانکی سەربەخۆی نەبووە ئەگەر شیخ بەقەد چارەکی ئەوەیش هەبوایە ئێستاکە بارەکە بە شێوەیەکیتر ئاڵوگۆرتر دەبوو و سەنگی حوکمی شیخ قایمترو سەنگیتر دەبوو.
مێژوو هەڵەیەکی کرد لەو جوگرافیایەدا کە شێخی خوڵقاند! تازە مەحاڵە شیخێکیتر دروستبێتەوە! دەسەڵاتداران مێژوویان بە داڵ و قەل و سیسرکە کەچەڵە گرتووە دەوریان بە قازەکانی پاشای کوێرە پەرژینکردووە تاکو مێژوو خافل نەبێت شێخێکیتر دووبارەبێتەوە! شیخ سیحرێک بوو لە جوانی لە حەقیقەت چاوەکانی سەرسام دەکرد ئینگلیزی بەخۆیەوە سەرقاڵکردبوو تاکو ئەدمۆز لە پلانە بۆگەنەکانی ڕێگربوو! لە ڕاستیدا شێخ حەقیقەتێک بوو لە خاک و خۆڵی نیشتیمان ئێمە بەئاسودەی لەژێر پەرچەم و ئەشعاری ئەودا خەونمان بە بوون بە دەوڵەتەوە دەبینی هێندە نزیکبووینەوە لەو حەقیقەتە جوانە تاکو ئەتاتورکەکان بەئاگاهاتن ئیتر ئێمەو خەون و خاکو خۆڵمان لەجەستەماندا سور دەبوو ئاوێتە دەبوو.
پەیمانی سیڤەر لەساڵی ١٩٢٠ واژووکراو داننرا بە قەوارەی کوردو ئۆتۆنۆمی کوردەکان بەڵام لەساڵی ١٩٢٣ بە لۆزان هەڵەوەشایەوە! لە کۆنگرەی قاهیرەدا لە ئازاری ١٩٢١ نەخشەی تەواو بۆ دامەزراندی دەوڵەتی عێراق دانرا! لە دوای ساڵێک ئینگلزەکان بەیانێکیان لەگەڵ دەولەتی حوکومەتی عێراقدا بە دوو قۆڵی واژووکرد لە ٢٢ کاننونی یەکەم ساڵی ١٩٢٢ کە دانرا بەوەی کە کوردەکان لەو باشورەدا بۆیان هەیە مافەکانیان پارێزراوبێت و لەسنوری عێراقی تازەدا دەوڵەتی خۆیان دامەزرێنن! لە پێنجی حوزەیرانی ساڵی ١٩٢٦دا تورکەکان دانیاننا بە هیلی بروکسدا سنورەکەی لەگەڵ عێراقدا دووبارە دەستنیشانکردەوە ئیتر ئینگلیزەکان یەکێک لە هەرە کێشە ئاڵۆزو پڕ لە کێشمەکانی لەکۆڵ بۆوە کە سنوری دیارکردنی عێراق و تورکیا بوو لەسەر ناوچەی موسڵ! ئیگلیزەکان هەمیشە دەلێن: ئێستاکە موسل هی عێراقە بەلام ئەگەر عێراق نەما و موسڵ لەسەر بنەماکانی کوردەکان وەستاوە! رێک ئێستاکە پاش ئەو هەموو ساڵە کە سەد ساڵ دەخایەنێت کوردەکان بەئاشکرا دەلێن موسڵ عێراقییە و هیی عەرەبە! لەساڵی ١٩٢٤ جنسیەی عێراقی بۆدانراو لە جێگەی جنسەیەی عوسمانی هەر لەهەمان ساڵیشدا دراوی عێراقی لە چاپدرا چونکە تاکو ئەو هەموو ساڵە ڕوپیی هیندی پارەی فەرمی و ئەسڵی دەوڵەتی عێراق بوو!.
ئێستاکە تەکنەلۆجیا لە دۆزینەوەی ئەوەدان کە پاتریەکە دروستبکەن کە هەرگیز خاڵی نەبێتەوە وهەمیشە بارگاویبێت بەخۆی و هەرگیز لەکار نەکەوێت! تارادەیەکیش سەرکەوتووبون جگە لەوەیش لە هەوڵی ئەوەدان کەچۆن پاتریەک بتوانێت گەورەترین هێزو کاریگەری هەبێت لە هەڵسوراندی مەکینەکاندا! تۆ کە ئەم تەکنەلۆجیا دەبینیت، دەبێت تۆزێک هۆشی ئەوەت هەبێت کەبۆچی زلهێزەکان بەناوی ژینگەوە دەیانەێت ئیتر بەرهەمی نەوت وپەترۆل کەمکەنەوە ئیتر پترۆڵ سەنگی هێزەکان یەکالانەکاتەوە ولاتانی نەوتیش ئیتر کار لەسەر بژیوی نەوت نەکەن و خۆیان ئامادەکەن بۆ پیشەیەکیتر! دەشێت رۆژانێک بێت فرۆشتنی پاترێکان و ئاوی خواردنەوە زۆر گرانتربن لە نەوت و پیشەسازێکانیتر!.
دۆزینەوەی نەوت و پەترۆڵ لە کاتی خۆیدا دەوڵەت بەدووی دەوڵەتی تازەدا دروستکرد و وڵاتان لە سایەی بەرەکەتی خێری پەترۆڵدا تاکو دەهات دەوڵەمەند و بەرێز دەبوون ئەوە سەدەی خۆی بوو سەد ساڵ لەمەوبەر بوو! پترۆل خاڵی وەرگەوان و خاڵی دەستپێکردنی وڵاتان تازەبوون بە سنگی فروانی دەوڵەت بەهێزەکانی ئەم جیهانەوە بە قەولی شای ئێران گوتی: کاری من تەمام شود! گوزەشد! ئەو سەردەمە گوزەشت کە پەترۆڵ حوکمی سەقامگیری دەسەڵاتە دیکاتۆرەکانی خلیج و ڕۆژهەلات بکات. کورد چونکە هەمیشە لەپێناوی تیکەیک ناندا خەباتیکردووە وایدەزانی نەوت و بوریەکانی گیرفان و ئاسودەی دەکات! کورد بە درێژایی مێژووی خەباتی چەکداری هەر شەری لەسەر مافەکانی کردووە هەرگیز بیری لە نیشتمانێک نەکردۆتەوە کە بەئاسودی تێیدا بژی نەک مافەکانی پارێزراوبیت! هیچ کاتێک و زەمانێک جگە لە شێخ مەحمود هەرگیز هەستیان بەوە نەکردووە کە خاکیان داگیرکراوە وەک لەوەی مافەکانیان زەوت کرابێت! ئاخر ماف و خاک داگیرکردن دوو میتودی زۆر جیاوازن لەیەکتری! ئەوەی ئەمرۆکە دەگوزەرێت تاڵانکردنی نیشتیمانەو ئەتکردنی تاکی کوردە لەو باشورەدا! ئەم مرۆڤە ئەوەندە ئەتکرواوە، ئەوەندە بەدووی پێچەکەکانی سەرگەردانیدا خولی خواردووە خۆی لەبیر چۆتەوە تەنانەت لەسەر دوو پێی خۆیشی وەستابێت! هەربۆیە مرۆڤەکان بێهیوایان هەڵبژاردووە وەک داشێ دامەکان گاڵتە بە ئازارو هەستیان دەکرێت بەبێ ئەوەی بەخۆیش بزانێت یاخود هێندە ماندووبووە تەنانەت خەمی نانیش لەبیرچۆتەوە!
ئەوەی لەو باشورەدا دەگوزەرێت تاوانێکە بەواتای وشە کە بەرامبەر مرۆڤایەتی دەکرێت! جینۆسایدی هۆشو هزری تاکی کوردە! ئەنفالێكی ترە بەدەست دەسەڵاتدارانی باشورەوە! ئەوەی لەم دۆزەغە هەڵدهێت دەبێت هەمیشە نیشانەکانی ئەم کۆمەڵ کوژییە لەگەڵ خۆیدا هەڵگریت و بە ئازارە و سەربنێتەوە! باشور تاوانێکی لە بیرکراو! برینێکی هێندە قوڵە کە جگە لە زەمەن هیچ مەرهەمێک ناتوانێت سارێژیکات!.مرۆڤ کە خاکی فرۆشت بێگومانبن خۆیشی دەفرۆشیت! ئەوە ئێمەین! ئێمەی کوردی باشور! هەمیشە لە فرۆشتنی خاکو ئاوی خۆمانداین.
٣٠ ساڵی رێکە ئەم نیشتیمانە ئەتک دەکرێت! ٣٠ ساڵە مرۆڤ لەم نیشتیمانەدا دەکوژرێت! ٣٠ ساڵە ئۆردوگایەکیان دروستکردووە ناویناوە هەرێمی کوردستان بەڵام لە ڕاستیدا ئەوە ئۆردوگایە وخەڵکەکەیش بە تەزکیەو پسوڵەو مۆڵەتی دەسەڵاتداران دەتوانن ڕۆژەکانیان بەرێبکەن! ٣٠ ساڵە هێزی پێشمەرەگەی حیزبەکانی باشور هەر خەریکی یەکتری کوشتن لە شاخیش هەر ئەوەیان کردووە هەر خەریکی یەکتری کوشتن و پلاندانانبوو دژی یەکتری! بەگریمان لەوەتەی من هەم ئەوەی کە لێ تێگەیشتووم پێشمەرگە هەر کوردی کوشتووە و خەریکی کورد کوشتن بووە و هیچیتر! ٣٠ ساڵە لەم باشورەدا خەڵکی تاکێ گورچیلەو تاکێ گونی دەفرۆشێت تاکو لەم دۆزەغی دەسەڵاتە هەڵبهێت! ٤٠ سال لەمەوبەر [شاعیرێک} گوتی: {شەوانە هەلۆکانی شاخ خۆیان دەکەن بە سنگی شاردا هەر بۆ عیبرەت چەند کەمتیارێک دەکەن بە پەنگ بۆ خەڵکی شار}! من ئێستاکەیش شەوانە گوێم لە دەنگی تەقەیە! جا نازانم هەڵۆن یاخود کەمتیارەکانی شارن دەکرێن بە عیبرەت بۆ خەڵکی شار! هۆ خەڵکی شار! هۆ دڵە گەورەکەی ئینسان! بۆچی هێندی هێندی دەکرێن بە عیبرەت بۆ خەڵکی شار! ٥٠ بەهارە بژمێرە، تەمەنێک پڕ لە نەعلەتی و نەفرەتی دڵ شکاندن! پر لە تاوان! لەوەتەی ئەم دەسەڵاتی باشورە هەیە دەستەکانم سورن بە خوێنی قاحبەو جاشەکانی! لەوەتەی هەم هەر خەریکی کوشتنی قاحبەو جاشەکانی ئەم باشورەم کەچی هەر کۆتایی نەهات من لەوانم کوشت و ئەوان لە من هەڵهاتن کەچی بێ ئەنجام کۆتای قاحبەو جاش نەهات! کۆتایی بە کوشتنی جەستەی یەکتر هەرنەهات! من تێناگەم ئەم مەملەکەتی جاش و قاحبەیە یاخود کوشتنی مەلەکانی عەشقە؟ لەوەتەی هەم من بکوژو جەلادەکەی دەسەڵاتەکەی باشورم! ئیتر چۆن دەتوانن ئەم دڕندەیە لە ناخما دەرکەن ئیتر وەک ئینسان شەوەکانم بەرێکەم! من دڕەندەیەم لەخۆمدا هەڵگرتووە هەربۆیە کوشتنی براکان وەک جامی ئاو خواردنەوە وایە لە لام! هەروەکو کوشتنی ڕیشۆلەکانی سەر درەختی باخی گشتی وایە لە لام! هێندە دڕندەکراوم خۆمم فەرامۆش کردووە کە لەسەر دوو پێی وەستابم! هێندە گەمژە کراوم خۆمم فەرامۆش کردووە کە ئەوەی دەگوزەرێت کوشتن و تاڵانکردنی براکانمە لەم باشورەدا! هێندە بێ هیوا و بێ ئومێد کراوم بڕوا بە بوونم هێندە خاڵی بۆتەوە تاکو سەر گێچی سفر تەنانەت پێکەنیم پێدهێت کە کامەراتێک باسی شۆرشم بۆ دەکات! کە باسی ڕزگاربوونم بۆ دەکات! ئاخر ئێوە کەستان بینیوە لە دۆزەغ هەڵبێت؟ ئێرە باشورە هەڵهاتن وەک ئەوە وایە لە دۆزەغەوە هەڵهاتبیت! وەک ئەوە وایە کە مرۆڤ هیچ پێناسەیەک نەبەخشی بە ژیان، هیچ خۆشبەختیەک نەبەخشێ بە بوون! جوانی مرۆڤەکان لەوەدایە کە بوونیان هەبێت نەک ڕەنگای هەبێت! ئەوە ئێمەین بوونمان لەخۆماندا هەڵگرتووە بەم ڕۆژگارەیش خەریکی ڕەنگ کردنی دەسەڵاتین! کەچی ناوی خۆیشمان ناوە مرۆڤ! ئەم جیهانە لەم باشورەدا لە بیرکردنەوەی حیزب وسەرۆکدا لە دایک دەبێت نەک لە بیرکردنەوەی خوددا! کێ لە ئێمە خاوەنی خودی خۆیەتی مەگەر سەرۆک نەبێت؟ تاکەکانی ئێمە ئاوارەی خودی خۆیانن! هەر گەلێک خاوەنی تاکی ئازاد نەبێت بیرمەندیشی نابێت! سەرۆک دەڵیت:[ هەر کەسێک ئەم نیشتیمانەی بە دڵ نییە ئەوا دەرگا لەسەر پشتەو بەرۆکمان بەربدات و ملی بشکێنێت]. ئەمە فەلسفەی دەسەڵاتدارانی باشورە! دەست بگرە بە کڵاوی بێدەنگی و گەمژەیی خۆتەوە تاکو کۆدی ژیان پێبدەین!.
لە ساڵی ١٩١٩ تاکو ئێستاکە عێراق لە ئۆردوگایەکی زۆرەملێ دەچێت کە خەڵکەکەی بە پێلەقەو بە تێهەڵدان تێخزنرابێت! کە مرۆڤ بە شەق و تێهەڵدان بوو بە پیاو و ئاقڵ بوو ئەوا هەرگیز خۆشبەختی نابینێت بەخۆیەوە! ڕێک ئێستاکەی عێراقە سەد ساڵی رێکە مرۆڤ لەم جوگرافیایەدا دەکوژرێت و لەناودەبرێت وا لەو خەڵکە کراوە کە بێئەوەی بەخۆی بزانێت ڕقی هەم لە خۆیبێت هەم لە بەرامبەرەو نەیارەکەی هەم لە دەسەڵات واین لە خەڵک کردووە کە هەمیشە ڕقی لە دەسەلات بێت تاکو ئاژاوەکان بەردەوامبن! لەژێر پاساوی رەگەز و ئاین و بیروڕاو زمان و ڕەنگی پێست و مەزەهەبدا بەبێ ئەوەی یەک دانە قارەمان لەم جوگرافیایەدا دروست ببێت وەک {ماندێلا} کە هاتە سەر دەسەڵاتی بەرێوبردنی ئەفریقا گوتی:[ ئێرە وڵاتی ڕەنگەکانە بەبێ جیاوازی] ئیتر ئەو قسەی ماندێلا ئاو کرا بە ئاگری خۆکوشتنی ڕەگەزەکاندا لە ئەفریقادا کە سپی پێستەکان بۆ ٧٠٠ ساڵ دەبوو دەسەڵاتیان هەبوو و بەدریژای ئەو هەموو ساڵەیش تەنها ڕەش پیستیان کوشتووە! بەڵام تاوانبارن دران بە دادگاو کەس وا بەئاسانی لەژێر بەبێ جیاوازی رەگەزدا رزگاری نەبوو تاکو نەدرێت بە دادگا!.
بەبۆچونی من یەکەم کەس کە بدرێت بە دادگا لەو باشورەدا دەبیت خودی خەڵکەکە خۆی بێت! چونکە ئەو خەڵکە ئەو هەموو دڕندەیەی و سوکایەتی و ناپاکییەی دەسەڵات دەبین کەچی خۆیانی لێ گێل دەکەن و هەمیشە پاساویان بۆ دەسەڵات دهێنەوە و بەرگریان لێدەکەن! هیتلەر چەند تاوانباربوو گەلی ئەڵەمانیش هەر هێندە! چونکە بێدەنگیان هەڵبژارد لەچاو ئەو هەموو تاوانانەی کە نازێکان دەیکرد بەرامبەر مرۆڤایەتی بەهەمان شێوەیش لە باشوردا هەمان شتە! ئەوەی لە باشوردا دەگوزەرێت گەورەترین تاوانە بەرامبەری مرۆڤایەتی دەکرێت و کەچی بێدەنگی سەرانسەری وڵاتی پۆشیوە! ئاگرە سورە لە خۆم دوورە بۆتە کۆدی ژیانیان! هەموومان خۆمان بە قارەمان دەزانین و کەچی لە چاوەروانی قارەمانێکداین کە رزگارمان کات! لە چاوەروانی سۆپەرمانێکداین کە لەم زەلکاوی یەکێتی و پارتییەدا دەرمانبهێنێت! ئێمە هەموومان خۆمان بە دەروێشی خوا دەزانینن و کەچی لە چاوەروانی خێری زنەدا ڕۆژانە لێمان دەکوژرێت و لێمان دەفرینێت و کەسیشمان فزە لێوەنایەت چونکە سەردەمی سۆپەرمان بەسەرچوو مرۆڤ خۆی دەبێت سۆپەرمانی خۆی بێت! [نیچە] کەباس لەفەلسەفەی سۆپەرمان دەکات پێماندەڵیت: مرۆڤەکان دەبێت خۆیان سۆپەرمانی خۆیانبن. ئەو خۆپیشاندانەی لە باشوردا ساز دەکرێت خودی دەسەڵات دروستیان دەکات چونکە پەیوەندی بە دەسەڵاتدارانی عێراقەوە هەیە کە بەشە بوجەی هەرێم نانێرێت! بەگریمان زۆربەی خۆپیشاندانەکانی باشور خۆپیشاندانی موچەن نەک خاکو ئاو ناپاکی دەسەڵاتداران! کاتێک ٣١با روویدا! کاتێک شانزەی ئۆکتۆبەر روویاندا وەک ئەوەوابوو هیچ روونەدابێت ئێستاکەیش لە بیری کەسدا نەماوە مەگەر خودی دەسەڵات بۆ مەرای بۆگەنی خۆیان بەرامبەر یەکتری وەبیر خەڵکی بهێنەوە کەچی لای هەردوکیشیان هەر دوو تاوانە گەورەکە خاڵی وەرچەرخاندنبوون.
ساڵی ١٩٦٤ ساڵی لێکجودابونەوەی عەقڵ و خێل! ساڵی بەرانگبوونەوەی بلۆکی باکورو باشور! ساڵی دەستپێکردنی جەنگی سارد! ساڵی هاتنی مەتریال و ئادیالزم! ساڵی هاتنی بەرهەڵستێکان! دواتر کوشتنی شۆرشگێرەکان بە مەرگی چی گیڤارە لە ١٩٦٧!. شەستەکان نەوەکانی نەگبەتی! نەوەکانی نێوان دوو بلۆکی شەرانگێزی خێل و هزر! ساڵی چوونە سەر مانگ! سەرەتایی پراکتیزەکردنی دیموکراسی و ئازادی! شەستەکان ساڵانێک پڕ لە دڵشکاندنو نائومێدی و هیوای گەلان! پڕ لە هەڵپە هەڵپەی ئایدیال و کۆمۆنیزمی خۆ بەزلزان و سەرمایەداری تەماحکار! شەستەکان دەیەکی پڕ لە بەرەنگاربوونەوە! جەنگی ڤێتنام جەنگی بەرەی کۆمۆنیستەکان و بەرەی ئازادیخوازن! جەنگی شەش رۆژەی جولەکەو عەرەب! شەستەکان ساڵی دروستکردنی دیوارەکانی مردن و ژیان دیواری بەرلین! شەستەکان نزیکبوونەوە و لە جەنگی جیهانی سێیەم بەهۆی گرژێکانی کوباو ئەمریکاو روسیاوە! جەزایر لەدوای ساڵانێک لە خوێن و خەبات و کوشتن سەربەخۆی بەدەستهێنا! هەر لە شەستەکاندا جۆن ئێف کەندی کوژرا! هەر لە شەستەکاندا مارتین لوسەر کینگ کوژرا! دەیەی شەستەکان دەیەک لە بەرەنگاربوونەوە و شەرانگێزیو ئازادی و دووبەرەکانی سەردەم! من یەکێکم لە دایکبوو دەیەکی شەستەکان وا ڕەچاوکراوە کە نابێت هەرگیز پشووبدەم هەمیشە دەستم بە قەیتانی پێڵاوەکانمەوە بێت بۆ هەڵهاتن و کارەستاو بەرەنگاربوونەوە! شەستەکان نەوەیەک لە ئازارو دڵشکاندن! دەیەک پڕ لە کێشمەکێشی پیاوە جاهیلەکانی باشور!.
شەستوشەش ساڵی ڕۆژی لە دایکبوونی جەلالیلزم! پارتێکان ناوزەندیانکرد بە جاشەکانی شەستوشەش! بەرەی برایمێکان ناویننا جیابوونەوەی باڵی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستانی عێراق! حەفتاوچوار جارێکی تر جەلالیکان ناویاننا ئاش بەتاڵ! بەڵام پارتی ناوینا نسکۆ! لەنێوان ئەم دووبەرەو ناوزارندنەدا خودی خەڵک کوژران، ماڵوێرانبوون، زۆربەیان لە ١٩٧٥ دوورخرانەوە بۆ شارەکانی باشوری عێراق لە هەموو شتێک بێبەشکران ماڵوێرابوون و راگۆیزانەوە دەستی پێکرد! ئەوەی کە کوژرا خودی کورد بوو بەواتای نەتەوە! ئەوەی سەرگەردان بوو تەنها خەڵکی هەژاربوو! لە شەستەکانیشەوە تاکو ئێستاکە ئەم دوو حیزبە خەریکی کوشتنی هزرو جەستەی تاکی کوردن بەبێ ئەوەی یەکێک لە بنەماڵەی خۆیان خوێن لە پەنجەیانەوە هاتبێت! باشوریش جگە لە قەسابخانەو جامبازخانەیەک هیچیتری نە بەخشی بە بوون! بوونێک بەواتای سەربەستی و ئازادی تاکەکانی کۆمەڵگە.
لە ساڵی ١٩٧٤دا حوکومەتی عێراقی ئۆتۆنۆمی دەدات بە کورد! بە قەولی پارتێکان حوکمی زاتیێکەی حەفتاو چوار بەڵام لە ڕاستیدا ئەوە نە حوکم بوو نە ماف کەدرا بە کوردی باشور بەڵکو عافواتێکی گەورەی دەسەلاتەکەی بەعس بوو لەو عێراقەدا کەدرا بەهێزی چەکداری کورد! هەربۆیە لە دوایی گەرانەوەیان چەکەکانیان لێسەندرایەوە و دەستبەسەرکرانو زۆربەیان ڕاگوێزران بۆ شارەکانی خواروی عێراق و نەفیی کران! ئەوەی سەرگەردانو ماڵوێرانبوون تەنها خەڵکە هەژارو شۆرشگیرەکەی باشوربوو وەکوتر سەرکردەکان وەک بەرزەکی بابا تێیانقوچانوو پشتیان لە خەڵک کرد وەک نەبایان دی بیت نەباران هەرگیز تاکو ئێستاکەیش تەڕ نەبوون و نابن! ئێستاکەیش هەمان ڕۆژ و هەمان سەردەمەو هەمان حیزبە بەڵام باوکەکان نەماون کورەکانیان لە جێگەیان! نەوەکان دەزانن کە باوکە شۆرشگێرو بلیمەتەکەیان هیچی بە هیچ نەکرد! ئەگەر قارەمانێک نەتوانێت کارێکبکات ئیتر ئەمان دەبیت چیبکەن؟ نەوەکان دەزانن ئەو شێرو ڕێویەی بە باوکەکان کران بەمان ناکرێت‌و هیچ ئامادەنین سەری خۆیان پێوە بێشێنن دهێن بارەکە بە جۆرێک قوڵپدەکەنەوە تاکو لەئاستی کۆترۆڵیاندا بێت ئەویش لامەکەرزێکەی نەوەکانە! ئایا لامەکەزێکەی ڕەشید حالی گەیلانی چیدا بە کورد؟ ئایا ئۆتۆنۆمێکەی مەلا موستەفا چیدا بە کورد؟ ئایا فیدرالیکەی مام جەلال چیدا بە کورد؟ ڕیفراندۆمەکەی بەرزانی چیدا بە کورد؟ ئینگلیزەکان کە بوونە هۆی خوێن ڕشتنیکی زۆر لەو میزوپۆتامیایە هەر لە شێخ مەحمودەوە تاکو شەڕی خوێناوی و پاکتاوکردنی ئاشورێکان لە سمێل و ناوچەکانی موسڵ لە دوایدا بە کوشتارگەی سمێل ناوزەندیکرد! هەتاکو بە کارهێنانی سمکۆ شکاک ئینگلیزەکان گەورەترین پلانی خوێنڕشتینی ئەو جوگرافاییەیان لە ئەستۆگرتبوو! بەڵام ئێستاکە سکرینی سینەمای بە کوشتنی گەلی کورد لەو باشورەدا تەنها دەسەڵاتەکی کوردمان پیشاندەدات و ئینگلیز لەوێ نەماوە تەنها ئەو نەخشە بۆگەنەی کە بۆ سەد ساڵ دایناو چاوەروانیبوو کە ئێستاکە میزۆپۆتامیایە بە باشورەوە!
بە بۆچونی من یەکێک لە هەرە هەڵە گەورەکانی شێخ مەحمود ئەوەبوو بە فیتی ئینگلیزەکان کە بەڵێنیانپێدابوو بیکەن بە مەلیکی کوردستانی باشوری عێراق شەڕی تورکە عوسمانێکانیان پێکرد لەسەر مەسەلەی موسڵ و کەرکوک کوردیان کرد بەگژی تورکەکاندا لەنەنجامدا تورکەکان هەڵهاتن. لە ساڵی ١٩٢٢دا کە تورکەکان بەهیخۆیان دەزانی! کاتیش ئیشیان پێنەما ئەوەبوو پولێکیان بە شێخەوەنا و سنوریان لەگەڵ تورکەکاند دابەشکرد ئیتر ئینگلیز توانی سنوری عێراق و تورکیا بکێشێت و کورد لە هەموو شتێک بێبەشکرا وەک ئەوەی بەڵێنیان پێدابوون بەسنورکردنی عێراق و تورکیا ئیتر ئینگلیزەکان بێخەم بوون لە هەموو شتێک. هەروەکو ئەمڕۆکە کوردیانکرد بە گژی داعشداو لەئەنجامدا ئەوەبوو کەبینیمان نیوەی خاکی کوردستان خرایەوە سەر عێراقی عربی!
ئەگەر بێتو لامەرکەزیەت رووبدات و هێزی چەکداری کورد چەکەکانیان تەسلیم بە حوکومەتی عێراقی تازەوە بکەنەوە ئەوا هەر وەکو حوکمی زاتێکەی هەفتاوچوارەو بە عافواتێکی گەورە دەستپێدەکات سەرەتا بە چەک سەندنەوە لە کورد لە دوایشدا بە موستەشارکردنی نەوەکانی بنەماڵە لەو ناوچانەی کە کوردیان لەڕووی دانیشتوانەوە زۆرە وەک ئێستاکە سلێمانی و دهۆک و قەڵادزە بەڵام شاری هەولێر جێگەی شاری داگیرکراوی کەرکوک دەگرێتەوە دەبێت بە شاری پێکەوە ژیان! لە کۆتایشدا پارتی و یەکیتی دەبنە دوو موستەشاری دەوڵەتی عێراقی و هەمیشە لەسەر کوشتنو برینی کوردی باشور تەمەنیان درێژ دەبێتەوە چونکە ئەو دوو هێزە چەکدارە بەس بۆ سەرکوتکردنی هەر جوڵانەوەیەک لەو جوگرافیایەدا ئێمە بینیمان لە حەڤدەی شوباتدا کە چۆن دڕندانە پەلاماری ئەو خەڵکەیاندا ئەو خەڵکە بێ چەکو بێ هیوایە کەتەنها خواستیان ئەوەبوو کە ژیان باشتربێت نەک کورسی دەسەڵات بگۆرن. لامەرکەزیەت زاری قومارەکانی حیزبەکانی باشورە فرێنداوەتە نێو گەمژەیی میللەتەوە تاکو بزانن بەدووی ئەم گەمەیەدا ڕادەکات لە داهاتویشدا پراکتیزەکردنی و بە ئەنجامکردنی چونکە ئەگەر ئەمرۆکەیش ڕوونەدا ئەوا لە داهاتوودا بۆمان دروستدەکەن.
سەد ساڵە ئینگلیزەکان واژوویەکیان بە دەوڵاتی عێراقی واژووکردوە کە گەلی کورد بۆی هەیە لەنێو عێراقدا دەسەڵاتو ماف و دەوڵەتی خۆی دامەزرێنێت! دوای سەد ساڵ وڵاتان بۆیان هەیە بەخۆیان و واژۆکانیان بچنەوەو گۆرانکاری تێدابکەن لەرووی یاسایی نێودەولەتیەوە ئەوا عێراق دەتوانیت ئەو ڕێکەوتنامەیە و واژووە هەڵوەشێندێتەوە لەگەڵ ئینگلیزەکاندا بەهەمان شێوە کوردیش! ئەوەی ئەمرۆکە ڕوودەدات هەڵوەشانەوەی ئەو واژوو و ڕێکەتننامەیە کە بە شەقی شیخ مەحمود کرا لە عێراقدا! ئەوە ماف و بەدەمچوونەوەو یارمەتییەی کەدران بە کورد لە ساڵی ١٩٩١ و هێڵی دژە فرین و خواردنیان بۆ پەیرەوکرد لە لایەن هێزی نێودەولەتیەوە پەیوەندی بە ڕێکەتنەوەکەی ئینگلیزەوە هەیە! تەنانەت هێڵی ٣٦ ئەو ناوچانەیگرتەوە کە لە ڕێکەتننامەو واژۆکەی نێوان دەولاتی عێراق و ئینگلیزدا کرا بەرامبەر بە کورد لە ساڵی ١٩٢٢دا! واتە بە گریمان دەسەڵاتی کورد و هێزی چەکداری کورد لەو باشورەدا کە سەد ساڵە دەبێت نەیتوانییوە بستێک لە خاکی باشور ڕزگار بکات کە لە هێڵی ٣٦دا تێپەرێت! ئەوەی دەگوزەرێت ئێستاکە ترسناکە چونکە دوای سەد ساڵ ئیتر ئینگلیزەکان ئەردەشیان نەماوە ناتوانن ئیتر ئەوەی پەیرویانکرد لە رابردوودا بیکەن چونکە ڕێکەوتننماکە سەد ساڵی تێپەراند! هەربۆیەیش تورکەکان ماخۆلانیانبوو کە دوای سەد ساڵ موسڵ و کەرکوک بخەنەوە سەرخۆیان! پێموایە شەری سوریاو و داعش سەری لە پلانەکانی تورکەکان شێواندو تاکو نەتوانێت بەئاسانی ئەو پلانانە جێبەجێکات! بەهاتنی داعش بۆ موسڵ لە زەرەمەندی تورکیادابوو چونکە تورکیا لە موسڵدا تۆرێکی سیخوری و تیرۆو کوشتنی دامەزراندبوو لە ژێر ناوی قونسوڵخانەکاندا کە بەسەدان کارمەندی دامەزاندبوو! بەهاتنی داعش ئەو تۆری سیخوریە لە بنەوە هەڵوەشاندو رەوانەی تورکیاکرانەوە لەکاتی دەستبەسەرداگرتنی قونسوڵخانەی تورکیادا لە موسڵ! دەشێت شەری سوریا و هاتنی داعش هەر بەئەنقست کرابێت تاکو پلانەکانی تورکەکان هەڵوەشندرێتەوە تاکو ڕادەیەکیش ئەوە روویدا و ئیستاکە هیچ شتێک بە دڵی تورکەکان نییە تەنها پلانیان ئەوەیە کە چۆن ئەو ریفراندۆمەی بەرزانی کە بەفیتی تورکەکان کرا لە گۆرنێنن و ئیتر شتێک نەبێتە بەناوی قەوارەی کوردی باشور هەربۆیە لامەکەزیەتیش دەشێت پلانی تورکەکان و ئێران بێت. ئەگەرچی لەئەزەلدا داعش کرا بە کوردا بەڵام لەپشت ئەو پلانە دڕندەیەوە کە تورکەکان پلانیان بۆدانابوو و بەڵێنیاندابوو بە بەرزانی کە دەوڵەتی بۆ دروستکەن لە کۆبونەوەکەی ئەردەندا هەروەکچۆن شێخ مەحمود بەفیتی ئینگلیز شەری تورکی کرد ئاوایش دوای ١٠٠ ساڵ تورکەکان توانیان ئەو تەڵەو پلانە لە بەرزانیدا جێبەجێکەن بۆیشیان چووەسەر لە کۆتایدا سەری کوردیشیان پێوە شکاندو زەلیلکرد! بەلام تورکیا بەبێ ئەوەی بەخۆیبزانێت لە شەری داعشدا کە هیوای بۆ دەخواست وپلانی بۆدانابوو هەموو شتێک پێچەوانەوەبۆوە ئەگەر لەم هاوکێشیە بروانیت هێندە سینارۆیەکی کوشندەو ئالۆزبوو کە هزر تێیدا گوم دەبوو نەتدەزانی لە کۆێدا دەستپێکردو لە کوێدا خاڵی کۆتایی بۆدانرا چۆنچۆنی ئەمە ڕویاندا وەڵامەکەیشی لەکۆتایدا هێندە سریالانەبوو کە بە عەقڵیتی جامبازەکان کۆتایی پێهات کە سەرانی باشوربوون چونکە ئەوان هەرگیز ژیر نەبوون تاکو لەو هاوکێشیەبگەن.
حوکمیزاتێکەی ساڵی ١٩٧٤ ماف بوو درا یاخود عافواتێکی گەورەبوو کە ڕژێمی بەعسی ئەنفالچی دەریکرد بۆ گەلی کورد؟ ساڵی ١٩٧٤ حوکمی زاتێکەی پارتی یاخود ئۆتۆنۆمێکەی مەلا موستەفا ئەویش جگە لەوەی دەوڵەتی عێراقی نەیدەتوانی خاڵێک زیادبکات یاخود کەمیکات لە نێوەدنی ڕێکەوتنامەکەی ١٩٢٢دا تێنەپەری لەرووی تاکتیکی سیاسیەتی نێودەوڵەتیدا بەعسێکان زۆر زیرەکانەو ئەو بەیاننامەیان بڵاوکردەوە بەڵام خۆی لە ڕاستیدا ئەوە بەیاننامە نەبوو بەڵکو عافواتێکی گەورەبوو کە درا بە هێزی چەکداری کورد تاکو چەکەکانیاندانێن لەدوایشدا زۆربەیان نەفی شارەکانی خوارووی عێراق کران.{ عایدووین نەگبەتین سواری زیلی حوکمەتین}لافیتەیو شیعارەکانی تەسلیمبوون. بیری نەتەوەی کورد بیرێکی تەسکو هەستێکی لاوازبوو بووە کە هەرگیز نەیانتوانیوە لە سنوری خێڵ و بنەمالەکان تێپەرێت وەک عەشیرەتەکی بەرزانی و تاڵەبانی! کەنەیانتوانی بەمویش لەبەرژەوەندێکانی خێل و بنەماڵەوە عەشیرەتەکەیان لابدەن! سەرانی حیزبەکانی باشور کەسانی زیرەک و ژیر نەبوون بەڵکو کەسانی ئارەزوومەندن دڵخواست بوون لەسەر بنەماکانی حەز و خواست سیاسەتیان کردووە چونکە کەسانی ژیرو زیرەک سەرچاوەی چاکەو خۆشبەختین نەوەکو کارەساتو ماڵوێرانی بەپێچەوانەی کەسانی ئارەزوومەند کە ڕێگە بۆ خراپکاری خۆشدەکەن. تەنانەت باری خۆشگوزاری ڕۆشنبیران و نوسەرانی کوردیش لەو باشورەدا پەیوەندی بەخواستی حیزب و سەرکردەکانەوەیە نەک لەسەر بنەماکانی مرۆڤدۆستی و ژیرو زیرەکی بەرهەمەکانیان! لەوێ ئەگەر فەیلەسوفیشبیت دەبێت حیزب موچەت بۆ ببرێتەوە لەژیر خواست و ئارەزووی حیزبەکاندابێت بەواتایەکیتر دەبیتە موچەخۆری دەسەڵاتداران ئەگینا ئاوارەی و کوشتن و زیندان جێگەکەتە دەبێت هەتاکو ماویت تاکێکی بێ دەسەڵات و بێ هیوا دەبیت وەکو ئەمڕۆەکەی باشور.
ئەو گۆرانکارییە کە لە عێراقی تازەدا کراوە تەنها گۆرینی ئاڵاکەیبوو بەشەقی شیعە مەزهەبەکان، ئەویش بە لابردنی سێ ئەستێرەکەی برایەتی عەرەبی سونە لە سوریا و میسرو عێراقدا و هیچیتر تەنانەت نەیانوێرا ئەو ئەللەو اکبرەیش لابەن کە سەددام حوسێن کە بە دەستەکانی خۆی لە شەڕی عێراق و ئێراندا بۆی زیادکرد! ئەوەی ئەمرۆکەیش لە باشوردا دەگوزەرێت بنێشتەخۆشە و گەمەی دەسەڵاتە بە گەمژەکردنی و رابواردن بە خەڵکەکەی! ئەوەی دەگوزەرێت پلانێکی ترە دەسەلاتە کە چۆن هەرێم بەرەو ڕوخانو پەرەوازەکردن ببەن لە ئەنجامدا هەرخۆیشیان دەسەڵاتی ئەو لامەرکەزییە بگرنە دەست و بەرێوەیانبەرن چونکە دەزانن لە داهاتوودا کۆنترۆڵکردنی هەرێم بۆ کورەکانی و نەوەکانی بنەماڵە قورس دەبیت ئەو راوڕاوێنەی کە بە باوکەکان کران بە نەوەکانیان ناکرێت! ئەو شێرو رێویەی کە بەوان کرا لە شاخ و دەشتەکانی دەسەلاتی هەرێمدا لە ئایندەدا بە کورەکان ناکرێت و بێجگە لەوەیش کورەکان تاقەتی ئەو سەرئێشەو راکە راکەیان نییە ئەوان کوری ئەم سەردەمی دەسەلات و موفتی سەر سفرەی پڕ خواردن و حازرەن. هەمیشەیش میللەت وەک ئەسپی عەرەبانە ئەم حیزبانەی ڕاکێشاوە بۆ تەختی دەسەڵات! ئەوەی کە ئەمڕۆکەیش زۆرنای بۆ لێدەدەن هەر میللەت سەرچۆپێکەی بۆ دەگرێت ئەرکی ئەوان هەر ئەوەندەیە زارەکە بخنە سەرمێزی گەمژەی میللەتەوە ئیتر وارەکەی قوماری ئەوان زیاترو پڕتر دەبێت! ئایا لامەرکەرزییەت دەموچاوەکانمان بۆ دەگۆرێت یاخود سیستەم؟ ئایا ئەرکی هاوڵاتیان باشترو ئاسانتر دەبێت یاخود کۆنترۆڵکردنو جڵەوی ئەسپەکان تاکو زیاتر دەسەلات ڕاکێشن. ئایا میللەتێک بە درێڕژایی ٥٠ ساڵ پڕبێت لە کۆسپ و کێشمەکیش و ململانی ئەم دوو بنەماڵەیە لامەرکەزیەت لێکیان نزیک دەکاتەوە؟ میللەتێک ئاشبەتاڵ، ئەنفال، هەڵبجەو، کۆچ‌و، ٣١ئاب‌و، شەنگال و شانزەی ئۆکتۆبەر، شەری براکوژی ٣٠ سااڵە ئەم دووبنەماڵەیەی بەسەردا هاتبێت ئێستاکە باوڕی بەم دوو بنەماڵەیە دەبێت؟ یاخود مرۆڤ کە بوو بە ئەسپی عەرەبانە دەبێت تاکو مردن هەر خەریکی ڕاکێشانی ئەرکەکانی دەسەڵاتی بێت نەوە دوای نەوەکان!. دەسەڵاتێک بە ٣٠ ساڵ نەتوانیت زمانێکی کوردی ستاندار پێکبهێنێت دەبێت چاوەروانی چی لێبکەیت؟ میللەتێکیش ٣٠ ساڵ وەک ئەسپی عەرەبانە هەر خەریکی ڕاکیشانی ئەرکەکانی دەسەڵات بێت، دەبێت لە کۆێدا کۆتایی پێبهێنیت و کەی هەست بە ماندووبوونی خۆیدەکات؟ من پێوایە ئەگەر ئەم دەسەڵاتە لەسەر ئەم سفرەی پیسخۆری‌و بێمتمانەی خۆی بروات کۆتاییەکی بەمانەوەی تەنها بنەماڵەکان دەیژەنن ئەوساکە مێژووی خەباتی گەلی کورد لەو باشورەدا دەبینین چۆن لە بوونی بە دەوڵەتەوە تاکو ئۆتۆنۆمی و خودموختاری و فیدراڵی و هەرێم و ریفراندۆم کۆتاییکەیشی بە لامەرکەزەیەت و بنەماڵەکان کۆتاییدهێت ئەگەر لەم هاوکێشەیە بڕوانیت ئەوا بۆمان دەردەکەوێت کە ئەم بنەمالانە بەپێ سەردەم توانیویانە فێڵبازانە کە چۆن زاری بەرژەوەندێکانی خۆیان بەکاربهێنن بەرامبەر مەرکەزیەتی عێراق و گەمژەیی تاکی کورددا!.دەسەڵاتێک نەتوانێت لە ماوەی ٣٠ ساڵ سێ شاری هەرێم وەک یەک و وەک یەکچارەنوس ببات بەڕێوە و پلە یەک و پلە دوو لە نێوەند هاوڵاتی خۆیدا پەیرەوکات ئیتر چۆندەتوانێت دەوڵەتمان بۆ دروستکات؟ ئەمانە لە شاخیش بوون هەمیشە لەسەر کوێرە دێیەک هەر شەرو هەرایانبووە میرات و کەلتوری شاخیان لەگەڵ خۆیان هەڵگرتووە لەسەر هەر هەسارەیەک بنیشنەوە ئەو کاریان دەبێت. کاتێکیش کامەرانی لەدەرگای بەختیداین کەسمان لەوێ نەبوو ماڵ پەرشوبڵاو بەدووی تیکەیک ناندا بۆ تێربوونی گەدەی هەمیشە ناڵەناڵیبووە! کێ لەخەمی بەختەوەریدایە تاکو دەرگا لە کامەرانی بکاتەوە؟ ئەوە ئێمە بووین [کورد] وجاغ کوێر و برسی و هەمیش لەخەمی تێربوونی گەدەو شەهوەتییە نەعلەتێکەی شەڕوالەکەماندابووین نیشتیمانیش جگە لە پەیژەیەک بۆ ناپاکی و خۆ دەوڵەمەتکردن و رەفایەت و گەمژەکردنی تاکی کورد هیچیتر نەبووە!
ماوێتی