كەركوكم كردووەتە نمونەی ئەم سەرنجە خێرایەم، كە دەكرێت بكرێتە وتارێكی دوور و درێژ، كە تیایدا هەقە خوێندنەوەیەكی قووڵی دەرونیی كورد و مێژووی كورد و سیاسەتەكەی بخرێتە گەڕ. لە كەركوك، هەڵمەتی كورد گەرمتر بوو بۆ دەنگدان لە شوێنەكانی تر، هۆكاری سەرەكیش ململانێی نێوان شوناسەكانی كەركوكە، كورد و توركمان و عەرەب. بەڵام لەو شوێنانەی عێراق، كە تەنها شوناسێك زۆرینەیە، هەڵوەدابوون بۆ دەنگدان سارد و سستە، چونكە خەڵك بێزارە و متمانەی بە هەڵبژاردن و ئەم بابەتانەوە نەماوە و باوەڕی بە دیموكراسیی و هەڵبژاردن نەماوە بۆ ئایندەیەكی باشتر. ئەوانەی گرەوییان لە سەر هەڵبژاردنی ئازاد و دیموكراسیی و ئەم جۆرە بابەتانە دەكرد، بۆ گۆڕین بەرەو باشەكردنی باروزروف، ئێستا لە هەموو كات زیاتر بەڵگەیان دەستدەكەوێت، كە گرەوەكەیان لە سەر ئەسپی دۆڕاو بوو. دیموكراسیی و هەڵبژاردن، بۆ ناوچەی ئێمە، هەگبەیەكی بەتاڵ و فشوبۆشە.

خەڵكی ناوچەی ئێمە بە گشتیی، گەلی ئێمە بە تایبەتیی، ڕێڕەوكانی ژیانی وابەستە بە چەند پڕەنسیپێكی نەگۆڕاوی ئینتیمای-ئەستور (Thick Trust). واتە دامەزراوەی هەر كۆمەڵێكی ئێمە (پارت، گروپ، خێڵ وهتد) گرێدراوی بۆندە نەگۆڕاوەكانە، كە تیایدا پەیوەندی نێوان تاكەكانی هەر كۆمەڵێك ئەوەندە ئەستورە، سیاسەت و چۆنیەتیی ئابوریی و بەڕێوەبردن و هتد كاریگەریی لە سەر ناكات. ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت، گەندەڵیی و دزیی و ئەو جموجۆڵانەی پێی دەگوترێت خیانەت، نابنە مەحەك بۆ گۆڕینی ئەم دەستەڵات و ئەویتر. بەڵكو دامەزراوەكە هەر وەك خۆی دەمێنێتەوە و دەستەڵاتەكەشی بە هەمان شێوە. ئینتیمای ئەستوری كۆمەڵایەتیی، بە چاوی ئایدیۆلۆجیا و تێڕوانینە سیاسییەكان مامەڵە لە گەڵ ئەو گرێبەستە سروشتیە ناكات، كە ئەندامانی بازنە كۆمەڵایەتییەكەی بە یەكەوە گرێداوە، بەڵكو بە چاوی خوێن، ناوچە، زاراوە، خێڵ، خێزان و پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكانی تر تەماشای ئەم گەردوونە دەكات. بۆ نمونە، یەكێتییەك بەو چاوەوە تەماشای 16ی ئۆكتۆبەر ناكات وەك ئەوەی پارتییەك دەیكات، نمونەش بردنەوەی یەكێتی بوو لە هەڵبژاردن لە كەركوك. بە هەمان شێوە، ڕوداوەكانی ساڵی 1996 یش لای پارتییەكان بە شێوازێكی ترە، پێچەوانەی بۆچوونی یەكێتییەكان. چونكە، ئینتیمای یەكێتییەكان لە گرێدراوییان بە جوگرافیای سلێمانی و زاراوەی سۆرانییەوە سەرچاوەی گرتووە. ئینتیمای پارتییەكانیش بۆ جوگرافیای خۆی هەر وایە. دوای تێپەڕبوونی زیاتر لە سی ساڵ و چەندین هەڵبژاردنیش، جوگرافیای كوردستان، ئێستاش هەر لە نێوان دوو هێزەكەی پارتی و یەكێتیی دابەش بووە و هێزە بچوكەكانی تریش، یان ئەوانەی لە یاخیبوونەوە دروستبوون، ناتوانن قەبارەی خۆیان تێپەڕێنن، تا سەد ساڵی تریش هەر وەك خۆیان دەمێننەوە. یەكێك لەم هێزە بچوكانە ئیسلامییەكانن، كە دۆڕاون لە سەر دوو ئاستدا. یەكەمییان، دوای دەیان ساڵ، نەیانتوانی ببنە هێزی جێگرەوەی پارتی و یەكێتیی. ئنجاش، ئیسلامییان لە ناو گەمە قێزەونەكانی سیاسەتەوە گلاند و كردییان بە قوربانیی. خۆشییان، لە نێوان یەكتریی، زیاتر پەرتەوازە و ناحەز ڕۆیشتن. ئنجا، زیاتر نامۆ بوون بە یەكتریی و بە كوردیش بە گشتیی، چونكە خەڵك گەیشتوونەتە ئەو قەناعەتەی، كە ئیسلامییەكان ئیسلامییان ڕیسوا كرد.

كورد، نەتەوەیەكیی پارچە كراوە. لە نێو خۆشییدا پەرتەواز و لێكترازاوە. هۆكارەكان ژێرخانەیین ، هەندێكییان سروشتیی (وەكو جوگرافیا) و هەندێكی تریشیان مێژوویی و كەلتورین. باشترین شت كورد لەمەو دوا بیكات ئەوەیە، كاك مەسعود بارزانی وەك كەسایەتیی باڵای هەرێمی كوردستان، بە سیاسەتێكی پڕ لە حیكمەتەوە هەموو هێزە جیاوازەكانی كورد لە ژێر یەك چەتر كۆ بكاتەوە، ببێتە باوەشی لە یەكتر نزیككردنەوەیان. گوتاری تەخوینكردن و هێرشكردنە سەر یەكتریی بوەستێندرێت. پێداچوونەوەیەكی گشتگیر بۆ بوون و هەبوونی كورد بكرێت، خوێندنەوە و لێكۆڵینەوەی قووڵ بخرێتە پێش، بۆ داڕێژتنی پلان و ستراتیجیی ئامانجەكانی كورد. ئیسلامییەكان وا باشترە خۆیان هەڵبوەشێننەوە و وەك مسوڵمانانی پێشوو ڕەفتار بكەن، كە لە میانی 13 سەدە دەیانكرد (لە سەرەتای ئیسلامەوە تا ڕوخانی دەوڵەتی عوسمانیی و پێش سەرهەڵدانی حزبایەتیی لە نێو گەلانی مسوڵمان). بۆ حاڵی حازری ئێمەی كورد، تێڕوانینێكی هۆبزیانەی-هابەرماسییانە باشترین چارەسەرە، بۆ ئەو قەوارە و سیستەمە سیاسییەی، ئێمە بە یەكەوە گرێدەداتەوە. هۆبز، پێی وایە خەڵك بە گشتیی لە جەنگڵدا دەژین، كە بەهێز بێ هێز دەخوات و هەر یەكەو وابەستەی چەپۆك و بازوو و چنگی خۆیەتی. بە ڕای هۆبز لەم حاڵەتەدا، سیاسەت و ئابوریی و كایەكانی تر، ئەو نێچیرانەن كە هەر یەكەو دەستی پێ بگات دەبێتە موڵكی. ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت، كە لە كەشوهەوایەكی لەم شێوە شارستانیی دروست نابێت و خەڵك لە دەوڵەتی جەنگڵدا ژیانێكی مەدەنییانەی نابێت، تا ئەوكاتەی، گشت خەڵك دەست لە سەر زۆرێك لە حەز و ئارەزوو و دەستكەوتەكانییان هەڵدەگرن و یەكێك دەكەنە پاشای خۆیان، بۆ ئەوەی كۆیان كاتەوە و یاسا بەرقەرار بكات، خەڵك لە جەنگڵەوە بێنێتە نێو گرێبەستێكی كۆمەڵایەتیی و حوكمڕانیی. هابەرماسیش، لە دایلۆگی پەیوەندی عاقڵانە، چارەسەریی گفتوگۆ لە نێوان پێكهاتەی ئەو نەتەوانەی وەك كورد، پەرتەواز و لێكترازاون، دەخاتە ڕوو. هابەرماس پێی وایە، پێویستە پێكهاتە ناكۆكەكان ڕازیبن بە كەسێك لە هەمووییان باڵادەستتر و بەهێزترە، تا بتوانێت كۆكەرەوەی جیاوەزییەكان بێت و لە سەرووی ململانێكانەوە بێت. كەواتە ئێستای كورد پێویستی بە جێبەجێكردنی ئەم سیستمە هەیە، كە تێڕوانینێكی دووانەی هەماهەنگە لە نێوان هۆبز و هابەرماسدا.

لێرەدا، ئەوەی بتوانێت ئەم دەروە ببینێت لە نێو هەرێمی كوردستان و لە سەر ئاستی پارچەكانی كوردستان بە گشتیی، مەسعود بارزانیە. بەڵام بێگومان، ئەدا و ڕەفتار و چۆنیەتیی حوكمڕانی پارتی و خودی بنەماڵەی بەڕێزی بارزانی تا ئێستا لەو ئاستە نەبووە، ئەم پێگەی بارزانی بخەنە سەر ئەم ڕێڕەوە، كە بكرێت كۆدەنگیی كورد لە سەر بارزانی بەرقەرار بێت، جەنابیان لە سەركردەیەكی مەڵاس دراو بۆ ناوچەیەكی دیاریكراو بهێنرێتە دەرەوە، لە ڕێگای سیاسەتێكی هێمن و پڕ حیكمەت ببێتە كۆكەرەوەی كورد بە گشتیی و پێكهاتەكانی هەرێمی كوردستان بە تایبەتیی. بێگومان، ئەم كۆكردنەوەش دەبێت لە سەر بنەمای دین و دابونەریتی نەتەوە (تڕادیسیۆن) و تێڕوانینی هۆبز-هابەرماس بێت. هەرێمی كوردستان، ئێستا ماددەیەكی خام و ناوەڕۆكێكی خاو و ئەدایەكی سست و ڕووكەشانەی پڕ بەتاڵییە، كە ناتوانێت گەلی كورد پێشبخات. ئەمە پێویستیی بە پێداچوونەوەیەكی گشتگیر و قووڵ هەیە، ئنجا لە هەموو ئاستەكاندا، پێویستیی بە داڕێژتنی سیستم و ژێرخانێكی نوێ هەیە. نوسەری ئەم وتارە لە ساڵی 2006 وە تا ئەم چركەساتە، چەندین پڕۆژەی جیاوازی پێشكەش بە دەستەڵاتی هەرێم كردووە، بۆ بوژانەوەیەكی گشتگیر، ڕێنیسانس و گەیشتن بەو ئاستانەی بكرێت كورد تیایدا دەستی گیر بێت لە ئازادیی و سەروەریی، هەروەها ببێتە خاوەن هێزی باڵكێش بەسەر ئەوانیتردا. پڕۆژەكان زۆرن، گەیشتوون بە باڵاترین دەستەلاتی هەرێم و چەند كەسایەتییەكی سەربەخۆ و خاوەن پێگە. بەڵام، تا ئێستا، بە پێی پێویست مامەڵە لەگەڵ ئەم پڕۆژانە نەكراوە.

پێویستە پارتی و یەكێتی ستراتیجێكی نوێ دابڕێژن، دوور بێت لە تاكتیكی حزبایەتیی و ململانێیە بچوكەكانی پڕ لە قین و بوغز و تەپین. سەركردایەتیی یەكێتیش، نوێ و عاقڵانەیە، تا ئێستا بافڵ تاڵەبانی ئەدایەكی باش دەنوێنێت. هەقە كوردیش، قۆناغیی منداڵیەتیی و هەرزەكاریی تێپەڕێنێت، بەرەو تەكامولبوون و سەروەریی و بە نەتەوەبوونێكی ڕاستەقینە هەنگاو بنێت، خەونی گەورەی ئەحمەدی خانی و پیاوە مەزنەكانی كورد و خەڵكی كورد بە گشتیی بێتە دی.