شەوێکی سامناک لەسیپە: ئەوانەی گیانیان لەسەر لەپی دەستیانە

2024-08-23 2045

هەموو شەوێک کە دەچم بۆ کۆڵبەریی، بەتەما نیم جارێکیتر بێمەوە ناو خێزانەکەم

ئا: هێڤی ئاوات

گەنجانی هەورامان لەتاو بێکاریی بۆ بەدەستهێنانی ٦ هەزار دینار یاری لەگەڵ مەرگ دەکەن ، شەوانە دەچن بۆ کۆڵبەریی لەسەر مەرزی ئێران‌و هەرێمی کوردستان‌و گیانیان لەسەر لەپی دەستیانە، گەنجێک دەڵێت "هەموو شەوێک کە دەچم بۆ کۆڵبەریی، بەتەما نیم جارێکیتر بێمەوەو خێزانەکەم ببینمەوە".

کۆڵبەریی، کە گواستنەوەی کەلوپەلە بەکۆڵی مرۆڤ لەسەر سنووری نێوان ئێران‌و هەرێمی کوردستان، بووەتە سەرچاوەی داهاتی هەزاران کەس بەدرێژایی هەردوو دیووی ئەو سنوورە. هەموو ئەوانەی کۆڵبەریی دەکەن، ریسک بەژیان‌و گیانیان دەکەن لەپێناو بەدەستهێنانی ناندا، چەند شەوێک لەمەوبەر کۆڵبەرێک بەناوی "ئارام خەلیل" لەمەرزی سیپەی ناوچەی هەورامان بەتەقەی پۆلیسی پاسەوانی سنور گیانی لەدەست دا، ئەمە چارەنوسی سەدان کۆڵبەر بووە لەهەردوو دیوی ئەو مەرزانەی کۆڵبەرییان تیا دەکرێت بەدرێژایی ساڵانی رابردوو.

کەریم خەلیل، برای 'ئارام خەلیل" زۆر بەداخە بۆ گیان لەدەستدانی براکەی کە ماوەی ١٠ ساڵە بەهەزار چنگەکڕێ‌و دەردەسەری داهاتی خۆی‌و دوو خوشکی لەڕێگەی کۆڵبەرییەوە دابین دەکرد، ئەو بەئاوێنەی وت "ئارام تەمەنی ٢٧ ساڵ بوو، لەتەمەنی ١٧ ساڵییەوە کە لەپۆلی ١٠ی ئامادەیی بوو لەبەر خراپی باری ئابوری‌و سەختی ژیان وازی لەخوێندن هێناو خەریکی کۆڵبەریی بوو، دواهەمین جار کە قسەم لەگەڵ کرد، کاتژمێر یەک‌و نیوی ئەو رۆژە بوو، وتی ئەچم بۆ کار، بەڵام کاتژمێر ٨ی ئێوارە هاوڕێکانی تەلەفونیان بۆ کردم وتیان وەرە ئارام پاسەوانی سنوور تەقەیان لێکردووە، تا من گەیشتم هێنابوویانە سەر شەقامەکەو هەمووی سەرسنگ‌و گیانی خوێن بوو، سواری پاسەکەمان کردو تا گەیاندمانە نەخۆشخانە گیانی دەرچوو، تەنها یەک گوولەیان پێوەنابوو بەر دڵی کەوتبوو گوولەکە لەپشتییەوە دەرچووبوو".

وتیشی "ئەو ساتەوەختەی لەپشتی مەرزی سیپە تەقەیان لەئارام کردووە لەگەڵ بەڵێنی هاوڕێی ببوو، کە بەردەوام بەیەکەوە بوون، بەڵێن پێیوتین ئارام لەپێشمەوە بوو من لەدواوە، تەقەیان لێکردین ئەو بەرکەوت، وتی هاوارم کرد لەپاسەوانەکان کە وەرن فریا کەون ئارامتان کوشت، ئوتومبێلەکە بهێنن با سواری بکەین تا زووە بیگەیەنینە نەخۆشخانە، ئەڵێ چەندم کرد نەهاتن بەلاماندا، شەوێکی زۆر بەئازارو سامناک بوو، ئارام هەموو گیانی خەڵتانی خوێن بوو، کەچی پاسەوانەکانی سنوور کە زانینیان کوژراوە سواری ئوتومبێلەکەیان بوون‌و رایانکرد".

کەریم ئەوە رووندەکاتەوە کە ئارام باوک‌و دایکی لەژیاندا نەماون، ٦ خوشک‌و ٢ برای هەیەو لەگەڵ دوو خوشک‌و برایەکیدا دەژیا کە لەسەر ماڵ مابوونەوە، پێشتر ماڵیان لەسەرگەت بووەو ماوەی ٢ ساڵە لەخورماڵ دەژین، ئەو وتی "هەموو سەروەت‌و سامانی ئارام لەدارای دنیادا ماتۆڕێک‌و وڵاغێک بوو، کە هێشتا پارەی وڵاغەکەی بەتەواوی نەداوەو لەسەری قەرزار بوو، شەوی حەوت هەشت کاتژمێر ئیشی دەکرد بەشەش حەوت هەزار دینار، واتە کاتژمێریی هەزار دیناریش نەدەکەوت، سەڕەرای ئەو هەموو مەترسی‌و ماندووبوون‌و هەڵزنان‌و هاتنەخوارەوە بەو شاخ‌و کێوو هەورازو نشێوەدا، کەچی پاسەوانی سنوور مافی ژیانیشی پێڕەوا نەبینی".

وتیشی "سکاڵامان لەسەر پاسەوانی سنوور تۆمار کردووە، کە فەرماندەکانیشیان هاتن نەمانهێشت بێنە پرسەکەی ئارامەوە، وتومانە با ئەگەر دێشن جلە سەربازییەکانیان لەبەردا نەبێت، چونکە چاومان بەرایی نایە ئەو جلانە ببینین، ئێمە چاوەڕوانین لایەنە پەیوەندیدارەکان بەدەم ئەم کێشەیەوە بێن‌و نامانەوێ دۆسیەکەی ئارام بەدەردی دۆسیەکەی سەیوان بانیشاری بچێت کە دوو ساڵ لەمەوبەر بەهەمانشێوە لەم مەرزەدا کوژرا".

ھێزەکانی پاسەوانی سنوور سەر بەوەزارەتی ناوخۆی کۆماری عێراقە، کە کۆنترۆڵ‌و بەڕێوەبردنی سنوورەکان‌و بەندەرەکانی عێراقی پێسپێردراوە، ئەو مەرزەی ئارامی لە١٨ی ئابدا تیا کوژرا، مەرزی سیپەیە کە دەروازەیەکی نافەرمییەو لەلایەن کۆڵبەرانەوە وەک ڕێگەیەکی پەڕینەوە لەنێوان ئێران‌و هەرێمی کوردستان بەکاردەهێنرێت. لەم سنوورەدا لەماوەی دوو ساڵدا سێ حاڵەتی بەکارهێنانی چەک لەلایەن پاسەوانانی سنوورەوە لەدژی کۆڵبەران روویداوە، ئەمەش مایەی نیگەرانی ئەو گەنجانەیە کە جگە لەئەنجامدانی کۆڵبەری هیچ بژاردەیەکی تریان نییە لەسنووری هەورامان.

هەورامان ئەبوبەکر، تەمەن ٢٠ ساڵ، دانیشتووی شارۆچکەی بیارەیەو لە١٥ ساڵییەوە کاتێک خوێندکاری پۆلی ٩ی بنەڕەتی بووە، وازی لەخوێندن هێناوەو خەریکی کۆڵبەرییە، ئەو کە بۆ پەیامنێری ئاوێنە دەدوێت ئاماژە بەوە دەکات کۆڵبەریی مەترسیترین پیشەیەو یاریکردنە لەگەڵ مەرگ، بەڵام سەرابری ئەوەش ئێستا بەشێکی بەرچاو لەگەنجانی هەورامان بەتایبەتی خورماڵ‌و بیارە‌و گوندەکانی دەوروبەریان لەتاو بیکاریی، خەریکی ئەم کارە پڕ لەمەترسییەن بۆ دابینکردنی بژێوی مەمرەو مەژی خۆیان‌و خێزانەکانیان، ئەو وتی "لەم دیوەوە باری وشکەی وەک جگەرەو توتنی نێرگەلەو کەرەسەی سەرتاشین دەبرێ بۆ ئەودیوو، لەودیویشەوە بەنزین دەهێنرێت، مەرزەکانی ئێرە دەرە زلە، هانە پاڵەوان، دەنگا کۆن، دەنگا شێخان، سیپە هەموویان ترسیان لەسەرە، چ بۆ ئەوانەی بەپیادە کۆڵبەریی دەکەن‌و چ بۆ ئەوانەی بەمیک زەمینی بار دەگوازنەوە".

وتیشی "کۆڵبەر لەڕووی تەمەنەوە لە ١٥ ساڵەوە تیایەتی تا ٥٠ ساڵ، هەریەکەو بەئەندازەی توانای خۆی باری ٣٠ کیلۆیی یان ٥٠ کیلۆیی‌و تا ٨٠ کیلۆیی توند بەکؤڵیانەوە دەبەستن‌و بەو شاخ‌و تاریکییەدا مەودای کیلۆمەترێک تا ٤ کیلۆمەتر رێگە دەبڕن، هەیە چەند دەبە بەنزین دەکاتە کۆڵ، ئەڵێ من ئەو رێگە دوورە دەبڕم با زیاتر بەرم لەگەل خۆم، حسابەکەشی بەپێی دەبەکانە دەبەی بە ١٢٥٠ دینار دەگوازنەوە، پارە زۆرەکەی کۆڵبەرێک وەریدەگرێ ٨ هەزار دینارە کە دەبێ ٣ کیلۆمەتر ببڕێت‌و ٨٠ کیلۆی بەسەر شانەوە بێت".

هەورامان ئاماژە بەوە دەکات کە پاسەوانی سنوور جاری وایە رێگە کورتەکەی هاتوچۆی کۆڵبەران لەم دیووی سنوور دەگرن، بۆیە بەناچار کۆڵبەر دەبێت بەرێگەیەکی دوورتردا بڕۆن، چونکە پاسەوان شەوان کەمین دەردەکەن‌و دادەنیشن تا بەیانی، ئەو کۆڵبەرو وڵاغدارانەی بارەکە دەهێنن، نابێ بارەکەیان بکەوێتە بەیانی‌و خۆرکەوتن‌و دەستیان بەسەردا بگیرێت، لەبەرئەوەی بەنزینیش مەترسیدارەو مەجبور کۆڵبەر بارەکە بەڕێگەیەکی دوورتردا دەهێنن بۆ ئەمدیوو، بەناو باخ‌و بەسەر دیوارو بەڕێگایەکی قورستردا، ئەو وتی "خۆم بەمیگ زەمینی باری بەنزین لەسنوورەوە دەگوازمەوە، دەبێ بەو شەوە تاریک‌و بەو شاخە رژدو پڕ لەبەرزو نزمییەدا بەبێ بەکارهێنانی لایت ئەو رێگەیە بە ١٠٠ دەبە بەنزینەوە ببڕم، بەو بەرزاییەوە بکەومە خوارەوە بەمسۆگەری تیاچووم‌و دەرناچم، ئوتومبێل لێخوڕین خۆی لەخۆیدا ترسناکە، جا وەرە میک زەمینی لێخوڕی بەو رێگە خراپ‌و تاریکەو بەبێ لایت کە هەر میگ زەمینی خۆی دوو تەنکی بەنزینی پێوەیە، لەهەر کوێیەوە بکەویتە خوارەوە تیا ئەچیت، یان ئوتومبێلەکە بچوکترین شۆرتی تیا بێت یەک تۆز ئاگر بوەشێنێت کڵپە ئەکاو تیا ئەچیت، دەبەیەک گڕ بگرێت هەمووی ئەسوتێنێ، جارێک وەرگەرام هیچم پێنەبوو ئەگینا تیا چووبووم".

وتیشی "هەورامان ژیانی بۆ گەنجان تیا نەماوە، ئێستا خۆم‌و هەشت کەسی تر چاوەڕوانی وەرگرتنی ڤیزای تورکیاین بۆ ئەوەی ئێرە بەجێیبهێڵین‌و بڕۆینە دەرەوەی وڵات، بە بەردەوامی بیر لەوە دەکەینەوە لەم ژیانە پڕ مەترسیییە رزگارمان بێت، هەموو شەوێک کە دەچم بۆ کۆڵبەریی، بەتەما نیم جارێکیتر بێمەوەو خێزانەکەم ببینمەوە، تاکەی لەم دڵەڕاوکێیەدا بژین؟!".

کۆڵبەران بەدرێژایی هەردیووی سنووری ئێران‌و کوردستان پێیانوایە "مەرزو مەرگ‌" دوانەیەکی دانەبراون، هەرچەندە ساڵانە بەدەیان کەسیان دەکوژرێن یان لەسەرمادا رەق دەبنەوە یان بەهۆی خلیسکان‌و کەوتنە خوارەوە جەستەیان پەکی دەکەوێت، بەڵام هێشتا ژمارەیەکی زۆر لەگەنج‌و هەرزەکارو بەتەمەن لەو مەرزانەدا بار بەکۆڵن‌و لەسایەی ڕەحمەتی دوو لولەی تفەنگی پاسدارانی ئێران‌و پاسەوانانی سنوری عێراقدا دێن‌و دەچن.

ئاودێر (ناوێکی خوازراوە)، تەمەنی ٤٩ ساڵەو دانیشتووی شارۆچکەی خورماڵە، هەرچەندە کارمەندی حکومەتیشە بەڵام بەهۆی دواکەوتنی بەردەوامی مووچەوە لەم ساڵانەی دووایدا بۆ دابین کردنی بژێویی ژیانی خێزانەکەی رووی کردوەتە کاری کۆڵبەری‌و لەمانگێکدا چەند رۆژێک لەسەر سنوور کۆڵبەریی دەکات، ئەو ئاماژە بەوە دەکات کە هەرچییەکت دەستکەوێ شایستەی ئەو ئازارو ماندووبوونە نییە کە بەدەست کۆڵبەرییەوە دەیچێژیت، ئاودێر وتی "بێکاری تەنگی بەگەنجانی هەورامان هەڵچنیوە، لەملاشەوە ٥٠ رۆژ جارێ مووچە دەدرێت، چی بکەین؟! هیچ چارمان نییە جگە لەوەی کۆڵبەریی بکەین کە ناخۆشترین‌و قورسترین‌و مەترسیدارتین ئیشە، بەڵام شەوی ٥٠ هەزاریش پەیدا بکەیت سوودی نییە، لەبەرئەوەی ژیانت لێ هەراسان دەبێت، لەکاتژمێر شەشی ئێوارەوە تا شەشی بەیانی ئەبێ ژیانی خۆت بخەیتە مەترسییەوەو راکە راک‌و کۆڵبەریی بکەیت‌و دە دوانزە کاتژمێر بە بەردەوامی بەپێوە بیت‌و پارەکەشی بێ بەرەکەتە".

وتیشی "لەم مەرزانەی دەکەونە ناوچەی هەورامانەوە، ئوتومبێلی زۆر تیا بەکارنایەت، زۆربەی بەپیادەو وڵاغداریی دەکرێت، لەبیارەو خورماڵ‌و تەوێڵەدا زیاتر لە ٥٠٠ کەس کۆڵبەری دەکەن، تەنانەت تیایەتی تەمەنی زۆر کەمەو خوێندکارەو لەپشووی هاویناندا دێت بۆ کۆڵبەریی".

ئاودێر جەغت لەوە دەکات کە وێڕای هەموو ئەو پێشهاتە سروشتی‌و مرۆییانەی کە مەترسی لەسەر ژیانی کۆڵبەران دروست دەکەن، کۆڵبەران تووشی چەندین دەردی جەستەیی‌و دەروونیش دەبن، ئەو وتی "یەکێك بەدەست پشت ئێشەوە دەناڵێنێ، یەکێ بەدەست ئەژنۆو قاچییەوەو زۆریشن ئەوانەی نەشتەرگەرییان کردووە، خەڵک هەیە ئێستا پەککەوتەیە بەهۆی کۆڵبەرییەوەو دوو سێ ساڵە لەجێگادا کوتووە".

وتیشی "کۆڵبەریی لەهەموو روویەکەوە مەترسیدارە، جگە لەکوشتنی ئارام‌، دوو ساڵ لەمەوبەر سەیوان لەم مەرزەدا کوژراو پێش ئەویش وڵاغداریکی کوردی رۆژهەڵات تەقەی لێکراو فیشەک بەر قاچی کەوت‌و ئێستاش بەدارشەق دەڕوات، پاریش ژمارەیەک کۆڵبەری رۆژهەڵات لەلایەن پاسەوانی سنوورەوە دەستگیرکران‌و وەک سووکایەتی پێکردن سەریان تاشین".

زۆربەی ئەوانەی لەمەرزەکانی هەورامان کۆڵبەریی دەکەن، سەرسورمانی خۆیان بەرامبەر بەوە دەردەبڕن کە ئەو بارانەی دێنە سەر سنوور هەموویان پسوڵەیان بۆ دەکرێت‌و گومرک دەکرێن ئنجا دێنە سەر مەرز، کەواتە بۆچی لەلایەن پاسەوانانی سنوورەوە بەو جۆرە مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت؟

ئاوێنە بۆ بەدواداچوونی ئەم بابەتە، چەند جارێک پەیوەندی کرد بەهەورامان محەممەد، لێپرسراوی راگەیاندنی پاسەوانی سنووری عێراق لەناوچەی هەورامان، بەڵام پەیوەندییەکان بێ وەڵام بوون.

بەپێی زانیارییەکانی ئاوێنە، فەوجێکی پاسەوانی سنووری عێراق لەبیارە جێگیرە، کە هەموویان کوردی ناوچە جیا جیاکانی هەرێمن‌و لەڕێگەی دوو کامێرای حەراری-یشەوە بەوردی چاودێری ئەو سنوورە دەکرێت.

سەبارەت بەگرتنەبەری رێوشوێنی یاسایی سەبارەت بەکەیسی کوژرانی ئارام خەلیل، وتەبێژی پۆلیسی ھەڵەبجە، بەرزان عوسمان بەئاوێنەی راگەیاند "ناتوانم هیچ لێدوانێک بدەم، لەبەرئەوەی جەنابی دادوەر حەز ناکات لەوبارەوە هیچ باس بکەین، با لێکۆڵینەوەکان رێرەوی خۆیان وەرگرن، پەڕاوی لێکۆڵینەوە لەبنکەی پۆلیسی خورماڵ بۆ ئه‌م رووداوه‌ کراوەتەوە، بەبڕیاری دادوەریش رێوشوێنی پێویست بەرانبەر بکەرانی تاوانەکە دەگیرێتەبەر، بەڵام لەئێستادا هیچمان نییە بیڵێن تا دەگەینە ئەنجامی کۆتایی‌و دواتر ئەنجامەکەی بۆ رای گشتی ئاشکرا دەکەین".

ئاوێنە پڕۆژەیەکی میدیایی بەهاوبەشی لەگەڵ "قریب" بەڕێوەدەبات