ئا: ئاوێنە

بنەماڵەی بارزانی‌و بنەماڵەی ئەسەد، لەپەنجا ساڵی رابردوودا پەیوەندییەکانیان لەهەڵکشان‌و داکشاندا بووە، مەسعود بارزانی لە١٩٧٦ەوە تا ٢٠٠٦ پەیوەندییەکی پتەوو دۆستانەی لەگەڵ ئەسەدی باوک‌و کوڕ هەبوو، بەڵام دواتر بارزانی‌و ئەسەدیش خەریکی پیلانگێران بوون لەدژی یەکتر.

حافز ئەسەد، لەسەرەتای هاتنەسەرکارییەوە لەسەرەتای حەفتاکانی سەدەی رابردوودا، لەپەیوەندییەکانی دەرەوەییدا ئاڕاستەیەکی روون‌و ئاشکرای گرتەبەر: دۆستایەتی سۆڤیەت‌ (دواتر روسیا)و دژایەتی ئیمپریالیزم‌و زایۆنیزم. ئەمە پێوەرێکی سەرەکی رژێمی بەعسی سوریای ئەسەدی باوک‌و کوڕیش بوو، بۆ دووریی یاخود نزیکی لەوڵات‌و هێزەکان.

بەپێی ئەم پێوەرە، حافز ئەسەدو شای ئێران دوو دوژمنی سەرسەختی یەکدی بوون، هەربۆیە ئەسەد لەساڵانی ١٩٧٠ – ١٩٧٥، یەکێک بوو لەو وڵاتە عەرەبییانەی کە پەیوەندییەکی ئەوتۆی لەگەڵ مستەفا بارزانی‌و شۆڕشی ئەیلولدا دروست نەکرد، چونکە لەدیدی ئەسەدەوە، بارزانی هاوپەیمانی ئێرانی شاو ئەمەریکاو تەنانەت دۆستی ئیسرائیلیش بوو. تەنانەت ئەوکاتەی حافز ئەسەد، وەزیری بەرگری سوریا بوو لەشەستەکانی سەدەی رابردوودا، بەشێک لەئەفسەرانی سوریا بۆ شەڕی پێشمەرگە، بەهانای سوپای عێراقەوە دەهاتن.

بەڵام دوای هەرەسهێنانی شۆشی ئەیلول لەساڵی ١٩٧٥دا، بەحوکمی ئەوەی ئەسەد دوژمنی باوەکوشتەی بەعسی عێراق‌و سەدام حسێن بوو، دەیویست ئەمجارە سوریا رۆڵی بزوێنەری شۆڕشی نوێی کورد ببینێت‌و سەرکردەکانی لەباوەش بگرێت. بۆ ئەو مەبەستەش هەموو ئاسانکارییەکی مادی‌و مەعنەوی‌و مرۆیی‌و سەربازیی پێشکەش کرد بەئامانجی هەڵگیرسانەوەی شۆڕشی کورد لەدژی رژێمی عێراق.

مەسعود بارزانی لەکتێبەکەیدا (بارزانی‌و بزوتنەوەی رزگاریخوازی کورد) دەڵێت "پەیوەندی سەرەکی لەپاش نسکۆی ١٩٧٥ لەگەڵ سوریاو لیبیا بوو، بۆ یەکەمین جار لەساڵی ١٩٧٦ سەردانی سوریام کرد، ئەوکاتە جەلال تاڵەبانی لەسوریا بوو، لەلایەن بەشێک لەبەرپرسانی سوریاوە یارمەتی دەدراو بایەخی پێدەدرا. تاڵەبانی‌و چەند کەسێک کۆسپیان بۆ ئەو هەوڵانە دروستکرد کە پەیوەندییەکانی پارتی‌و سوریا بگەنە ئەو ئاستەی بەتەمای بووین".

سوریای ئەسەد، رۆڵی سەرەکی هەبوو، لەدامەزراندن‌و سەرپێخستنی دوو هێزی چالاکی کوردی باشورو باکوردا، کە وەک لەگوتارو ئەدەبیاتی سەرەتاییاندا دەردەکەوت، چەپ‌و دژ بە"ئیمپریالیزم‌‌و کۆنەپەرستانی ناوچەکە" بوون‌، سەرکردەکانیشی بوونە دوو رکەبەری سەرەکی ماڵی بارزانی، کە ئەوانیش تاڵەبانی‌و ئۆجەلان بوون.  

دوای روخانی رژێمی شاو دامەزراندنی کۆماری ئیسلامی لەساڵی ١٩٧٩، بەحوکمی نزیکی پارتی‌و بارزانی لەرژێمی نوێی ئێران، پەیوەندییەکانی بارزانی‌و سوریا زیاتر گەشەیان کردو پێینایە قۆناغێکی نوێوە، کاتێک لەساڵی ١٩٨١دا رەفعەت ئەسەدی برای حافز ئەسەد داوەتی بارزانی دەکات بۆ دیمەشق‌و بۆ یەکەمجار مەسعود بارزانی چاوی بەحافز ئەسد دەکەوێت‌و پێیدەڵێت "لەوانەیە تەنها گوێبیستی شتی خراپ بووبیت لەسەر ئێمە لەلایەن خەڵکی ترەوە"!

ئیتر لەوکاتەوە تا حافز ئەسەد کۆچی دوایی دەکات لەساڵی ٢٠٠٠، وەک مەسعود بارزانی دەڵێت "پەیوەندییەکانیان هەر بەپتەوی مایەوە".

هەرچەندە عەبدولحەلیم خەدام، جێگری سەرۆکی سوریا لەکتێبەکەیدا (هاوپەیمانیی سوری ئێرانی‌و ناوچەکە)، ئاماژە بەوە دەکات لەدوای راپەڕینی بەهاری ١٩٩١، "نزیکبوونەوەی بارزانی لەتورکیاو ئەمەریکا، جێی نیگەرانی سوریاو ئێرانیش بوو، بەتایبەتی کە ئەمەریکا دەیویست بنکەی فڕۆکەوانی لەحەریر دابمەزرێنێ‌و دەزگای هەواڵگری ئەمەریکاش سی ئای ئەی لەهاوینەهەواری سەلاحەدین بنکەیان دامەزراند". هاوکات سەرکردەکانی پارتی‌و یەکێتی (بارزانی‌و تاڵەبانی) وەک "دوو سەرۆک خێڵ‌و سەرکردەی میلیشیا" ناودەبات.

لەبەرامبەریشدا، بارزانی لەکتێبەکەیدا سوریا تۆمەتبار دەکات بەوەی یەکێك بووە لەو وڵاتانەی رۆڵی بەرچاویان هەبووە لەخۆشکردنی ئاگری شەڕی ناوخۆداو گوشاری بۆ لاوازکردنی هەرێم‌و پارتی هێناوە.
بەڵام سەرباری ئەوەش، پەیوەندیی بارزانی‌و ئەسەد باش‌و بەردەوام بوو، تەنانەت لەکاتی هێرشی ئەمەریکادا بۆ سەر عێراق، جۆرێک لەهەماهەنگی لەنێوانیاندا هەبووەو بارزانی بەر لەهێرشەکە سەردانی بەشار ئەسەدی کردووەو بڕیاری ئەمەریکای سەبارەت بەهێرشکردنە سەر عێراقی پێڕاگەیاندووە.

دواهەمین سەردانی بارزانیش بۆ سوریاو بینینی بەشار ئەسەد لەساڵی ٢٠٠٤دا بوو، ئیتر لەمەدوا بەهۆی رەوتی رووداوەکان پەیوەندییەکانی نێوان بارزانی‌و ئەسەد بەرەو ساردی‌و دوورکەوتنەوە لەیەکتر دەبات.

چەندین هۆکار رۆڵیان هەبوو بۆ ئەم ساردی کەوتنە نێوان پەیوەندییەکانیان:

١/ سوریای ئەسەد دوای روخانی سەدام، هاوکاری ئەو گروپە توندڕەوانەی کرد کە عێراقیان پڕکرد لەتوندوتیژیی‌و ئاژاوە.

 ٢/ کاتێک بارزانی بووە سەرۆکی هەرێمی کوردستان لەساڵی ٢٠٠٥دا، بەپێچەوانەی زۆربەی وڵاتانی دیکەوە ئەسەد ئامادە نەبوو وەک سەرۆکی هەرێم پێشوازی لێبکات. تەنها ئەوکاتە نەبێت کە لەساڵی ٢٠١١دا خەڵکی سوریا لەدژی رژێمی ئەسەد راپەڕی‌و ئەسەدیش داوەتی بارزانی کرد سەردانی سوریا بکات، بەڵام بارزانی رەتیکردەوە. ئەوکاتە ئەسەد روبەڕووی ئاستەنگ‌و ناڕەزایەتییەکی گەورە ببۆوەو دەیویست کوردی رۆژئاوا نەچێتە سەنگەری دژبەرەکانیەوە.

بەپێی ئەوەی "جه‌نگیز چاندار"، لەكتێبەکەیدا "شەمەندۆفێری میزۆبۆتامیا"باسی دەکات "بارزانی سەرەتا پێیباش بووە کورد نەچێتە بەرەی ئۆپۆزیسیۆن‌و بەرەی دەسەڵاتەوە، بۆ ئەوەی ئەم هەڵوێستەی وەک شەڕی کوردو عەرەب لێکنەدرێتەوە".

بەڵام دواتر، کە رەوتی رووداوەکانی سوریا ئاراستەی توندوتیژیی وەرگرت‌و شەڕ درێژەی کێشا، پەیەدە بەهەماهەنگی لەگەڵ سوپای سوریا ناوچەکانی رۆژئاوای کوردستانی کۆنترۆڵ کرد، تورکیا پاڵپشتی ناڕازییەکانی دژ بەئەسەدی کردو دوو بەرەی سوننەو شیعە لەو وڵاتەدا سەنگەریان لەیەک گرت. بارزانی کەوتە بەرەی سوننەو دژە ئەسەدەوە، ئیتر نەک هەر پێشوازی لەیەک بەیەکی سەرکردە دیارەکانی ئۆپۆزیسیۆنی سوری کرد، بەڵکو پێشوازی لەو سەرکردە لوبنانیانەش کرد کە دوژمنی سەرسەختی ئەسەد بوون، وەک جەعجەع‌و جومەیل‌و جانبولاد. هێزە کوردییە ناڕازییەکانی دژ بەئەسەدی لەچوارچێوەی "ئەنەکەسە"دا یەکخست، هێزی پێشمەرگەی "رۆژ"ی لەکوردانی رۆژئاوا دروستکردو هەموو ئاماژەکان دەرخەری ئەوە بوون کە ئیتر بارزانی پێیباش بوو کوردی رۆژئاوا ببێتە بەشێک لەو هێزانەی خوازیاری روخاندنی دەسەڵاتی ئەسەدن لەسوریاو تەنانەت رەخنەی لەپەیەدە گرت کە هەماهەنگی لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆنی سوریا ناکات.

لەبەرامبەریشدا، میحوەری مقاوەمە، لەئێران‌و سوریاوە بگرە تا حزبوڵای لوبنان‌و حەشدی شەعبی لەهەڵوێستی بارزانی سەبارەت بەڕووداوەکانی سوریاو مانەوەی بەشار ئەسەد لەدەسەڵاتدا ناڕازی‌و تووڕە بوون‌و دژایەتییان کرد. تەنانەت حکومەتی سوریا ساڵی ٢٠١٨، مەسرور بارزانی خستە لیستی "تیرۆر"ەوە. 

سەرنجڕاکێش ئەوەیە، چەند رۆژێک بەر لەم رووداوانەی ئێستای سوریاو روخانی بەشار ئەسەد، نوێنەرانی گروپی چەکداری (سوڵتان موراد) لەهەولێر بوون، ئەمەش ئاماژەیەکی روونی تێهەڵکێشبوونی بارزانی بوو لەگەڵ نەیارەکانی ئەسەدو ئەجنداکانی تورکیا.