ڕەنجی فەرهادەکان
  2021-02-09       1073       

پەروا عەبدولقادر

 

ئەم کتێبە یەکێکە لەو کتێبە بیرەوەریانەى کە بە خویندنەوەى نەک تەنها شارەزای مێژووى شۆڕشی نوێ و سەرکردەکانی دەبێت و ڕەنجی بە باى فەرهادەکانیش بەڕوونى دەبینی، بەڵکو بەرهەمێکە کە چێژێکى بێ پایان بەخوێنەر دەبەخشێت، لەو ڕووەى کە نووسەر زمانێکی سادە و ڕەوان و ئەدەبی بەکاردەهێنێت لە گێرانەوەى بیرەوەریەکانى.

 

من نامەوێت لەسەر لایەنە مێژوویی و سیاسیەکانى ئەم کتێبە بدوێم چونکە نوسەر بە زمانێکى هێند سادەو ڕەوان گوزارشتى کردووە کە خوێنەر زۆر بە ئاسانی  پەى بە تاڵی و تاریکى ئەو ڕۆژگارانە دەبات و پرسیارى  زۆر جەوهەریشی لە لا گەڵاڵە دەبێت کە بۆچى شۆرش کراو ئێستا بەرهەمەکەى کێ لێى سوودمەندە ؟؟ بەهەر حاڵ من دەمەوێت لە لایەنە ئەدەبی و هونەریەکەیەوە قسە لەسەر ئەم کتێبە بکەم.


نوسەر سەدان چیرۆکی سەرنج ڕاکێش لەم کتێبەدا دەگێرێتەوە کە هەر یەکەیان ناونیشانێکی سەربەخۆی هەیە کەوا لە خوێنەر دەکات سەرنجى ڕابکێشێت و بە تامەزرۆییەوە بە دوای کۆتایی چیرۆکەکە بچێت . ئەمەجگە لەوەى کە نوسەر زۆر بە لێهاتوویی و توانایەکى ئەدەبیەوە بەسەرهات و چیرۆکەکان دەگێرێتەوە هەر لە بەکارهێنانى وشەى سادەو تێکەڵکردنی خەیاڵی بەرزە فڕ بۆ وەسف کردنى کەسەکان و شوێنەکان ، گوزارشت کردنی لە هەڵوێست و ئاڵێنگارییەکان بە شێوەیەکە کە وەک فیلمێک نمایش بکرێت وەهایە . بە بەکارهێنانی شوێنکات و یاری پێکردنی و تێکەڵکردنی بە خەیاڵ و گوزارشتى ئەدەبی بە مەبەستى ڕاکێشانی سەرنجى خوێنەر ، نوسەر ئەدەبیانە کارى لەسەر کردووە ، بڕوانە ئەم نموونەیە:
" لەو کات و شوێنەدا و بە بینینی ئەو دوو بەردى دەستاڕە ، وەک تەنیا پاشماوەو تەنیا بیرەوەریی دێیەکى پێشتر ئاوەدان و ئێستا چۆڵ و وێرانکراوى کوردستان ، زۆر شڵەژام و نائارام بووم . ئیتر من ئاگام لە هاوڕێ (پ.م ) کانم نەما ، هەڵۆی باڵتیژی خەیاڵم لە هێلانەى مێشکى هەژاومەوە هاتە دەرو کەوتە باڵ لێدان . بە چاوە تیژەکانی  ڕۆژانی ئاوەدانیی ئەو دێیەو خەڵکەکەى بینی کە ئێستا لە زیندانی ئۆردوگا زۆرە ملێکانی (شانەدەری ) و (ناڵپارێز ) توند کرابون و ژیانێکی کولە مەرگیان بەسەر دەبرد . هەڵۆی بەرزە فڕ واوەتر درێژەى بە گەشتەکە دا بۆ ئاسمانى سلێمانی و ....... ". ڕەنجی فەهادەکان لا .125

ڕاستگۆیی وەک لایەنێکى ترى (هونەرى گێڕانەوەى بیرەوەرى ) یەکێکى ترە لە خەسڵەتە دیارو جوانەکانى ئەم بەرهەمە . نوسەر زۆر ڕاستگۆیانە وەسفی کەسەکان و هەڵوێستەکان دەکات . بابەتیانەو دادپەروەرانە مامەڵە دەکات ، تەنانەت لە دابین کردنی مەساحەدا بۆ ڕووداوەکان ڕاستگۆ و دادپەروەرە چجاى لە گێڕانەوەى چیرۆکەکان ، کار دەگاتە ئەوەى لە چەندین شوێندا دان بە هەڵەى خۆی بنێت و ڕەخنە لە هەڵوێستەکانی خۆى دەگرێت ، کە ئەمە ئەگەر بۆ کەسانى تر نەنگی بێت و بوێرى ئەوەیان نەبێت دان بە هەڵەکانى خۆیان بنێن ئەوا بۆ نوسەر ماناى فراوانى دڵ و ئاستی قوڵیی ئاوەزى دەگەێنێت .
ئەتوانم بڵێم نوسەر توانا ئەدەبی و زانستى و ویژدانیەکانی چڕ دەکاتەوە بۆ وەسف کردن . بڕوانە ئەم وەسفە:

"جەلال تاڵەبانى کەسێکى نەترس و بە ورەو کەف و کوڵاوى پڕ وزە و توانا بوو ، زۆر گۆ بوو ، خاوەنی    ئیرادەى پۆڵایین و بڕوا بە خۆبون و گەشبینی بو . لە ڕوى هەست و سۆزەوە زو هەڵدەچو و بەهارى لە  خۆی دەهێنایە چۆکان .........    مام لە پەیوەندیی کۆمەڵایەتیدا (extrovert) بو ،واتە ڕوو لەدەرەوەى خۆی بو ، کراوە و گەرم و گوڕ بوو .....   لە دەروونناسی پزیشکیدا بەم جۆرە کەسێتیەی جەلال تاڵەبانى  دەڵێن  (hyperthymic) ....) ، ڕەنجى فەرهادەکان لا 328.


گێڕانەوەى چیرۆک کە لە زمانی عەرەبی دا پێی دەوترێت ( السرد )، چەند بنەمایەکی هەیە کە خۆی دەبینێتەوە لە (کات ، شوێن ، کەسایەتی ، ڕووداو ، گفتوگۆ ) هاوکات لەگەڵ چەند تەکنیکێکى هونەرى گێڕانەوە کە نوسەر زۆر لێزانانە هەموو بنەماکانی گێڕانەوە و تەکنیکە هونەرییەکانى بەکارهێناوە کە ئەتوانم بڵێم تا کۆتایی کتێبەکەم خوێندەوە وا هەستم ئەکرد سەیرى فلمێکى زۆر نایاب ئەکەم ، ئەخوازم رۆژێک بێت و ئەم بەرهەمە بە فلم ببینم چونکە زۆر گونجاوە بۆ کارى سینەمایی . تەماشای ئەم دیمەنە بکەن بە نموونە :
" کات : هاوینى ساڵی 1983یە ، شوێن : بەردەم مزگەوتی گوندى (حاجی مامەند)ە : (هاکا گەشت) ، (نەخێر تازە شکاوەو ئەمڕۆ نایەت ) ، (دەڵێن لە رێگا فرۆکە لێیداوە و سوتاوە ) ، (نا وانیە ، ئیتر حوکمەت ناهێڵێ بێت ) ، (دەبێت بە ناو چەند بنکەى سەربازى و خاڵی پشکنینا تێپەڕێت ؟ ) ، (بڵێى بە وردى پشکنرابێت ؟) ، (ئەوانەى لە شارەوە دێن کێن و بۆ لاى کێ دێن ؟ )، ( بڵێی بە تاوانى ئەوەى بۆ لاى ئێمە دێن نەگیرابن ؟ ) ، ( دەبێت هەواڵی نوێى گرتن و ئەشکەنجە و کوشتنى کێیان پێ بێت ؟ ) . ئەمە کورتەى ئەو وتووێژە بو لە بەردەم مزگەوتی حاجی مامەند پێشمەرگەو دانیشتوان لەگەڵ یەکتر دەیانکرد . باسی گەرمى رۆژ دەربارەى ئەو پیکابە شڕە بو هەر چەند رۆژێ جارێ لە سلێمانیەوە دەهات بە سەید سادق و ناڵپارێز و ڕەزڵە دا تێدەپەڕی تا دەگەیشتە حاجی مامەند . پیکابە بۆر لە پێینى دێوە بە هەناسە بڕکێ و شەقەشەق و نرکەو ناڵە ، هاوڕێ لەگەڵ دوکەڵ و تەپ و تۆزێکى خەست و خۆڵەوە ، بە بەردەم مزگەوتدا خۆی دەکرد بە دێدا، مناڵانی لەڕو لاسار و ژیکەڵەى دێ ، بۆ خۆ هەڵواسین پێیدا یا بۆ  وەرگرتنى چەند نوقڵ و چوکلێتێکى شار ، بێ گوێدانە تۆز و دوکەڵ ، بە چەپڵەو هەرا و پێکەنینەوە بە دویایدا ڕایاندەکرد......... " .  ڕەنجی فەرهادەکان لا  290 / 291 .


 چەندان و چەندان نمونەى تر کە ئەتوانین هەمو بنەما ئەدەبی و هونەرییەکانى تیا بە ڕوونى ببینین و هاوکات چۆنێتى بەکارهێنانیان لەو بەرهەمەدا .نوسەر لە بەرگى کۆتایی کتێبەکەدا خەیاڵی بەرزە فڕى خۆیمان بۆ دەگێرێتەوە لە سەردەمی خەباتى چەکدارى گەلەکەمان . خەیاڵێک تا بڵێی جوان ، پڕ لە مرۆڤایەتی و دڵسۆزى و کوردایەتی ، بەو ئومێدەى رۆژێک بێت و تەواوى ئەو خەیاڵانە بێنەدى :
" کە لە جەنگەڵی تاریک و ترسناکى ئەگەرە بەد و نەگریسەکانى خەباتى چەکدارى گیرم دەخوارد و رێی دەرچوونم لێ دەگیرا ، ئیتر کۆلارەى مناڵیی خەیاڵم بەرز دەبۆوە بۆ ئاسمان ، بۆ نێو تەنکە تەمێکى سپی وەک تاراى بوک ، کەلە ناویدا (یار) ى ئاوات چاوبڕکێ و سەرەتاتکێی لەگەڵ دەکردم ، ئاواتى بڕانەوەى شەڕ و جێگیربونی ئاشتى ، ئاواتى سەرکەوتنى یەکجارى و گەیشتن بە ئامانجەکانى شۆڕش ....... " .


 لە چەندین شوێنی (ڕەنجی فەرهادەکان) دا ئینسانی کورد بە هیوا و ئاوات و ترس و نیگەرانیەکانی، خۆی دەبینێتەوە و هەنگا و بەهەنگاو شوێنیان دەکەوێت.
(ڕەنجی فەرهادەکان) لەم سەردەمی باونەمانی کتێب خوێندنەوە بە هۆی ئینتەرنێتەوە، حەزی کتێب خوێندنەوە دەگێڕێتەوە  بۆ لای خوێنەر، بۆیە بەڕاستی و بێ دودڵی ئەم کتێبە شایەنی خوێندنەوەیە و شایەنی ئەوەیە بیکەیتە دیاریەکی بەنرخ بۆ خۆشەیستاکانت.

زۆرترین بینراو
© 2024 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×