جارێکی تر کشانەوەی شیعە
دییە عەلی
2021-03-25 535
لەماوەی 100 رۆژی ڕابردوودا شاندی هەرێم، 17جار چووەتە بەغدا و هەموو نەرمییەکیان نواندووە. بۆ ئەوەی بگەن بەڕێککەوتنێکی گونجاو، بەڵام پاش ڕێککەوتن لە درەنگانێکی شەودا، لایەنە شیعەکان بەزیادکردنی بەندێک بۆ پرۆژە یاسای بودجە بۆ سبەینێ، ڕێسەکەیان کردەوە بەخوری و دانیشتنی پەرلەمان بۆ هەفتەیەک دواخرا، هێشتا دیار نییە رێککەوتن دەکرێت یان نا.
شاندی هەرێم و دانوستان
لەماوەی پێشوودا یان لەماوەی دەستبەکاربونی کابینەی نۆیەم دوو رێککەوتن لەنێوان هەولێر و بەغدا ئەنجامدراوە، ڕێککەوتنێک لەگەڵ کابینەکەی عادل عەبدولمەهدی بۆ ساڵێک و دواتریش لەگەڵ کازمی کەچەند مانگێکی خایاند، دواتر بەفشاری لایەنە شیعەکان هەردوو رێککەوتنەکە ئافەرۆزکرا.
ئەمجارەیان کە بڕیاربوو شاندی دانوستانکاری هەرێم بچنەوە بەغدا و ڕێککەوتنێکی تۆکمە بکەن، عومەری سەید عەلی، ڕێکخەری گشتی گۆڕان پێشنیازیکرد هەریەکە لەیەکگرتوو و کۆمەڵ بەشداربن لەگەڵ شاندی هەرێمدا بۆئەوەی بەوردی ئاگاداری دانوستانەکان بن، بۆ ئەوەی چەوتی ئەو قسە و قسەڵۆکانە بۆ دەرکەوێ کەدەوترێ هەرێم نایەوێ رێبکەوێ، بەڵام یەکگرتوو و کۆمەڵ بەبیانوگەلێکی هیچەوە ئامادەنەبوون لەگەڵ شاندی دانوستانی هەرێم بچنە بەغدا.
لەماوەی 100 رۆژدا شاندی دانوستانکاری هەرێم بەسەرۆکایەتی قوباد تاڵەبانی، دەیان کۆبونەوەی جدیکردووە لەگەڵ لایەنە سیاسییە عێراقییەکان، بەجۆرێ لایەنە سیاسییە عێراقیەکان بەتایبەتی شیعەکان سەرسام بوون بە ڕاشکاوی ئامادەبونی جدی شاندی هەرێم لەدانوستانەکاندا، بۆ چارەسەری بنەڕەتی کێشەکان و لابردنی بەربەستەکان، بۆیە کەوتنە بیانوگەلێکی بێمانا، بەڵام دەستەکەی شیعە لای هەرێم ئاشکرابوو، بۆیە تاڕادەیەکی زۆر هەرێم نەرمی نواندووە هیچ بیانویەکی لۆژیکی بۆ ڕێکنەکەوتن نەهێشتەوە.
سەرەرای گۆڕانکاری لەو رێککەوتنەی کە هەرێم و بەغدا کردبویان لەسەر پارەی 250 هەزار بەرمیل نەوت و نیوەی داهاتە فیدراڵییەکان، بەڵام ئەوەبوو بەرەبەیان 20ی3 شاندی هەرێم لەگەڵ لیژنەی دارایی گەیشتنە رێککەوتن لە ماددەی 11 لەبودجەدا بەم شێوەیەی لێکرا.
هه‌رێم پابه‌ندكراوه به راده‌ستكردنی 460 هه‌زار به‌رمیل نه‌وت له رۆژێكدا به كۆمپانیای سۆمۆ، له‌و بڕه‌ش، (رێژه‌ی خه‌رجی به‌رهه‌مهێنان و گواستنه‌وه‌و به‌گه‌ڕخستن و به‌كارهێنانی ناوچه‌یی و به‌شی پترۆدۆلاری لێببڕدرێت) به‌ڵام به‌و مه‌رجه‌ی ئه‌وه‌ی كه ده‌مێنێته‌وه کەمتر نەبێ لەنرخی 250 هەزار بەرمیل نەوت لە رۆژێکدا). لەم حاڵەتەدا ئەگەر هەرێم نەوت نەدا، ئەوە پارەی 250 هەزار بەرمیل نەوتی لێدەبڕێت و باقیەکەی دەدرێتەوە بەپێی یاسای ئیدارەی مالی.
بەڵام بۆ سەعات 10 کەبڕیار بوو دانیشتنی پەرلەمانی لەسەر بکرێ لایەنە شیعەکان پەشیمانبونەتەوە و بەندێکی تریان زیادکردووە، ئەگەر هەرێم پابەند نەبێ، ئەوە سەرجەم شایستە داراییەکانی هەرێم دەبڕێت، واتە بودجەی (بەکاربردن، وەبەرهێنان، فەرمانبەران و پەرەپێدانی پارێزگاکان).
بۆیە شاندی هەرێمیش ئەمەی رەتکردەوە، چونکە ئەمە تاکلایەنەیە و پێچەوانەی دەستوریشە و بڕگەیەکی تری تێدا نییە ئەگەر عێراق پابەند نەبوو چی؟ لەلایەکی تریشەوە بودجە بۆ هەموو تاکێکی عێراقییە، نەک تەنها بۆ شیعە و سونە و بێبەشکردنی کورد.
فاشیزمی شیعی بەتەمای چین؟
ئەوەی هەیە لەئەمڕۆی عێراقدا، شێواوییەکی بێ وێنەیە، حکومەت هیچ هەژمونێکی نییە، بەڵکو گروپە چەکدارەکان دەسەڵاتی رەهایان هەیە و ئەمن و ئاسایشی عێراقیان خستووەتە مەترسی جدییەوە، لەخۆڕانییە نوسەر و روناکبیر خەبات عەبدوڵا دەڵێت "ئەوەی شکستیهێناوە لە عێراقدا بەتەنیا دیموکراسی نییە، بەڵکو خودی دەوڵەتە".
واتە چیتر شتێک نییە بەناوی دەوڵەتت و سیستم، بەڵکو ئەوەی هەیە میزاجی هەندێ لایەنی شیعەن کەبەگەزی خۆیان دەیپێون و چییان بوێت دەیکەن و قبوڵیان نییە کورد شەریکیان بێ لە دەوڵەتی عێراقدا، هەربۆیە دوای ڕێککەوتن شاندی هەرێم و لیژنەی دارایی، عالیە نوسیەیف، یەکێک بوو لەو پەرلەمانتارانە بەتوندی دژی رێککەوتنەکە وەستایە و بەخیانەتی ناوبرد.
لەلایەکی ترەوە حازم خالید، بەهەمان شێوە رەخنەی لەرێککەوتنەکە گرت و وتی، هیچ یەکسانییەک لەنێوان بودجەی بەسرە و هەرێمی کوردستاندا نییە.
هەروەها وتوشیەتی، موجامەلەی سیاسی سەبارەت بەپشکی هەرێم کراوە لەبودجەدا.
هەربۆیە فاشیزمی شیعی کەئەمڕۆ زیاتر لە پەرلەمانتارەکانیدا خۆیان مانفێست دەکەن، هەرچیەکیان لەدەستبێ لەدژی کورد درێخی ناکەن، ئەم مەترسیانە تاهەنوکە وای لەکورد نەکردووە، یەکڕیزی ماڵی خۆ بپارێزێ لانیکەم لە بەغدا، هەتا ئەو رۆژەێ لە عێراقدا دەمێنینەوە.
بۆیە لەدوای ڕێککەوتن لەگەڵ شاندی هەرێم، لەبەرەبەیاندا دەستکاری ڕێککەوتنەکە کرا، چاودێران بۆچونی جیاوازییان لەم بارەیەوە هەیە.
هەندێکیان پێیان وایە شیعە کێشەی قوڵی خۆی هەیە و دەیانەوێ کێشەکانی خۆیان هەناردەی دەرەوە بکەن، لەم ڕوانگەشەوە لەگەڕ ئاڵاندن لەپشکی هەرێم باشتریان دەستناکەوێ.
ئەوە ئیتر لەشەڕی هەژمون و هەڵبژاردنی پێشوەختەگەڕێ، کەلەم ڕۆژانەدا لایەنە شیعەکان دەستیان بەمانۆڕی جیاواز کردووە بۆئەوەی هەریەکەیان زۆرترین کورسی لەهەڵبژاردندا بەدەستبهێنێ.
سونەش بەهەمانشێوە هەندێ کێشەی پشکی پارێزگاکانیان هەیە، بەتایبەتی ئەوانەی لەشەڕی داعشدا زیانی زۆری بەرکەوتووە.
بۆیە گرنگە ئاگاداری هەنگاو پیلانەکانی فاشیزمی شیعی بین و هەرچی زووە هەنگاوەکانی چاکسازی کاراتر بکرێت و وابکەین کەئابورییەکی خۆژێنیمان هەبێ.
چونکە ئەم عێراقە فریاد رەس نییە بۆ ئێمە و ناکرێ لەوە زیاتر هێلکەکانمان بخەینە ئەو سەبەتەیەیی کەناوی عێراقە.