كورد و حكومةتى ئايندةى عيَراق

نەوزادی موهەندیس
  2021-10-19     814
ئةنجامى هةلَبذاردنة ثيَشوةختةكةى خولى ثيَنجةمى ثةرِلةمانى عيَراق لة 10 ئؤكتؤبةرى 2021دا هةموو سةركردة و حيزبة سياسيةكان و تةنانةت شةقامى عيَراق و هةريَمى كوردستانيشى تووشى شؤك و سةرسامبوون كردضونكة هيض كام لة هيَزة براوة وئةوانةشى ثاشكةشةيان كردوة ضاوةرِوانى ئةنجامةكان نةبوون بةو شيَوةية.كة طؤرِانكارى و بةرزبونةوة و نزمبونةوةى زؤرى تيادا رِووداوة تا ئاستى سفركردنةوة و بةدةستنةهيَنانى هيض كورسيةك لةلايةن هيَز و حيزبى سياسى وةهاوة كة بةنيازى ثشك و كورسى زياتر بوون.بؤية ئةم طؤرِانكاريانة لة قةوارةو و هيَز و ذمارةى دةنط و كورسيةكانى هيَزة سياسيةكان هةموانى خستؤتة بةر ئايندةيةكى نارِؤشنى وا كة ضاوةرِوان ناكريَت ثيَكهيَنانى حكومةتى ئايندةى عيَراق بة سانايى لةدايك ببيَت و جيَطةى رِةزامةندى هةموانيش بيَت.رِةنطة بؤ هيَزيَكى وةكو ((سائيرون))ى صةدريةكان ثيَكةوةنان و طريَدانى هاوثةيمانى و كؤكردنةوةى زؤرينةى رِةهاى 165 كورسى لة كؤى 329 كورسى ثةرِلةمان وةكو ذمارة ئاسانتر بيَت لة هيَزة رِكابةرةكانى لة دةولَةتى ياسا و بةدرى و حيكمة و عةزام و عةسائيبى ئةهلى حةق و ...هتد.بةلاَم طرنطتر لةوة بونيَتى بة جيَطةى متمانةى زؤرينةى ثةرِلةمان و شةقامى عيَراق و كوردستانيش،ضونكة طةر حكومةتيش ثيَكبيَنيَت لة 3 هيَز يان زياتر و متمانةش وةربطريَت وةك ئةوةى صةدر رِايطةياند كة حكومةتى بنكة فراوان و ثشكثشكيَنةى مةزهةبى نابيَت ،بةلاَم ئةمة ماناى ئةوة نية كة بيَسةرئيَشة دةبيَت و عيَراق و حكومةتةكةى ئايندةى دةبنة حاكمى رِةها و شامى شةريف،لةسايةى بوونى زياد لة 67 ميليشياى ضةكدارى توندرِةوى شيعى و دةيانى ترى سونى كة هةريةكةيان ئةجيَندايةكى جياواز و دةرةكى ئيَرانى و توركى و عةرةبى سونةكان جيَبةجيَدةكةن و تائيَستا لةماوةى 18 سالَى رِابووردوودا هيَندةى بةرذةوةنديية سياسى و ئابورى و ئةمنيةكانى ئةو ولاَتانةيان ثاراستوة نيوهيَندة بةرذةوةندية نيشتيمانيةكانى عيَراقيان نةثاراستوة،هةرئةم هؤكارةش بوة بةهؤى ئةوةى كة زؤرينةى شةقامى عيَراقى يان بايكؤتى دةنطدان بكةن يان دةنطةكانيان بسوتيَنن بةرِيَذةى 60% ،ئةو رِيَذةيةشى كة بةشدارى كردوة 41% نا لةبةر خؤشةويستى ئةم هيَزة براوانةى ئيَستا بوة بةلَكو ويستيان طؤرِانكارى بوة لةلايةك لة دةموضاو و لةلايةكيش لةسياسةت و بةرنامة دةرةكيةكان بة ئةجيَندا نيشتيمانية عيَراقيةكان كة طةر بةناو و بة بةلَيَن و خؤكردنة ثالَةوانى نيشتيمانيش بيَت لةسةر شاشةى رِاطةياندنةكان دةنطيانداوةتة صةدريةكان و هيَزة سونية رِكارةبةرى هيَزة ئيسلامية سونية كلاسيكيةكانى 18 سالَى رِابووردوو.
لةبةرامبةريشدا لة هةريَمى كوردستانيش ئةنجامةكان بؤ زؤريَك دلَخؤشكةر نةبوون و بؤ هةنديَكى تريش هةرضةندة كورسيان وةدةستهيَناوة بةلاَم تامى شكست و دؤرِاندنى ليَديَت و بؤ هةنديَكى تريش كارةسات و سفر بونةوةى لةدواوة بوة.بؤية بةناويان ساختةكارى بيَت يان بة هةقيقيش بيَت ثارتى ديموكراتى كوردستان براوةى يةكةمى ئةم هةلَبذاردنة بوة بة 33كورسى و سةركةوتن و خؤشى تةنها بؤ ئةو ماوةتةوة سةرةرِاى كةمكردنى دةنطةكانى بة زياد لة 300هةزار دةنط و هةنديَكيش غرور و لةخؤبايبونيشى ثيَوة ديارة وةك سيفةتى هةميشةيى خؤيى لةبةرامبةر هيَزةكانى ترى هةريَمدا.بةلاَم نةسةركةوتنةكةى ثارتى و نة كورتهيَنانةكةى هيَزةكانى تر مايةى سةرمةستبوونيان سةرطيَذبوون نين،ضونكة كورد بةهةموانةوة تةنها 63 كورسى وةدةستهيَناوة لةكؤى 329 كورسى كة هةميشة كةمينةية و ناتوانيَت بةتةنها هيض خواست و ئامانجيَكى كورد وةديبهيَنيَت لة عيَراقدا وةك لة 18 سالَى رِابووردوودا بينيمان.بؤية طةرةكة كورد هةموانيان ثيَكةوة ببنة يةك كوتلةى ثةرِلةمانى طةورة و يةكطرتووى بةهيَزى وةها كة حسابيان لةطةلَبكريَت و حسابيشيان لةسةر بكريَت بؤ ثيَكهيَنانى حكومةتى ئايندةى عيَراق.طةر كورد ثيَكةوة 63 كورسى ثيَكةوة بنيَن وةكو كوتلةيةكى ثةرِلةمانى ئةوا دةبنة دووةم كوتلةى طةورةى ثةرِلةمانى عيَراق لةدواى سائيرونى 73 كورسى و ثيَش هاوثةيمانى تةقةدومى سونيةكانى محمد حةلبوسيش دةدةنةوة كة تةنها 37 كورسيان هةية.بؤية لة ئيَستادا كورد بارى قورس و نرخيشى طرانة و هةموانيش هةولَى ثةلكيَشكردنى دةدةن بؤلاى بةرةكةى خؤى ض صةدريةكان ض دةولَةتى ياساى نورى مالكى 34 كورسى.
ليَرةدا ثرسيار ئةوةية كة ئايا كورد ضؤنو بةض مةرجيَك بةشدارى هاوثةيةمانيةكان بكات بؤ ثيَكهيَنانى حكومةتى ئايندةى عيَراق؟
وةلاَمى كورت و ثوخت بريتية لة:
يةك و يةكطرتوويى رِيزةكانى كورد و كوردايةتى بثاريَزن و ببنة يةك كوتلةى طةورةى ثةرِلةمانى 63 كورسى بةهةر 5 ليستة براوةكةوة و ضيدى تاى هةلَمةتى هةلَبذاردن و ناو وناتؤرةكانى هةلَمةتةكة و بةلَيَن و خؤطيظكردنةوةكانى ماوةى مانطى هةلَمةتةكة لةبير بكريَت.
ثيَكةوة بضنة طفتوطؤكانةوة نةك بة جياجيا و بةتةنها،ضونكة ثيَكةوة بةهيَزترن نةك بة تةنها،ضونكة لة دابونةريتى طفتوطؤكاندا هةميشة سةيرى قةبارة و طةورةيى و نفوزى بةرامبةر دةكريَت هةربؤية قةبارةى 63 كورسى طةورةتر و بةهيَزترة لة 33كورسى يان 17 كورسى و...هتد.
ثيَكةوة بة بةرنامةيةكى ئايندةيى 4 سالاَنة بةشدارى طفتوطؤكان و دواتريش حكومةتى ئايندة بكةن و ئةم خالاَنة ببنة ثنتى طفتوطؤكان و بة نةطؤرِى بميَننةوة و بوارى سازشكردن و نةرمى نواندن لةسةريان نةبيَت وةك:
ثابةندبوون بة تةواوى مادة و برِطةكانى دةستورى عيَراقيةوة.
جيَبةجيَكردن و كاركردنى جدى بؤ جيَبةجيَكردنى مادةى 140 دةستورى عيَراقى كة لة خوتوخؤرِايى و لةخةمسارى كورد خؤى ماوةى 14 سالَة ثةكخراوة,كة دةبيَتة مايةى طةرِانةوةى ئاشتيانةى 51% خاكى كوردستان و تةواوى ناوضة دابرِيَنراوةكانى هةريَمى كوردستان.
هيَزى ثيَشمةرطة وةك سيمبوليَكى رِزطاركةرى كوردستان و ثاريَزةرى دةولَةتى عيَراق و بةرطريكاريَكى سةرسةختى سةروةرى تةواوى عيَراق و حسابنةكردنى وةك ميليشيا شيعى و سونةكان ((وةك موقتةدا صةدر بانطةشةى هةلَوةشانةوة و بة ميليشيا بوونى بؤ دةكات))كة ئةو ميليشيايانة تةنها تةمةنيان 18 سالَة و بةتايبةتيش بؤ لةناوبردنى مةزهةب و ئاينزا جياوازةكانى عيَراق دروستبووننةك بؤ ثاريَزطارى لة عيَراق و طةلةكةى و لةماوةى 18 سالَى رِابووردوودا هيَندةى زيان و كوشتاريان لة عيَراقيةكان داوة نيوهيَندة نةياتنوانيوة سةروةرى خاك و طةلانى عيَراق بثاريَزن ولةبةرامبةردا بونةتة جيَبةجيَكارى سياسةت و فةرمانة دةرةكيةكان.بةلاَم هيَزى ثيَشمةرطة مقاوةمةتكارى رِاستةقينة بوة دذى هةموو رِذيَمة سةركوتكةرةكانى عيَراق لةسالَى 1961وة تا سالَى 2003 و بةئيَستاشةوة بيَت دذى داعش و داعشيةكان.بؤية بةناوى بةشداريكردن لةحكومةت و ثيَدانى بةلَينى فريودةرانة و بةناوى يةكطرتوويى سوثاى عيَراق و ثؤليسى فيدرِالَيةوة وةك موقتةدا صةدر دةلَيَت نابيَت هيض جؤرة سازشيَك لةسةر مةسةلةى هيَزى ثيَشمةرطة و شايستة دارايى و سةربازيةكانيان بكريَت كة بةداخةوة ماوةى 18 سالَة ثيشتطويَخراوة.هيَزى ثيَشمةرطة هةلَطيرسَيَنةر دوو شؤرِى ئةيلولى 14 سالَى و شؤرِشى نويَى 16 سالَةية و بةهةزاران هةزار شةهيد و كةمئةندام و قوربانى داوة لة ثيَناو رِزطاريدا نةك براكوذى و خؤكوذى و نانةوةى ئاطرى دووبةرةكى لة نيَو ثيَكهاتةكانى عيَراقدا.لةكاتيَكيشدا لة ضةندين مادةى دةستوريشدا ناوى بةرِةسمى هاتوة وةك بةشيَك لة سيستةمى سةربازى و ئةمنى عيَراق و بة ((ثاسةوانى سنور))ناوينراوة.
زامنكردنى بودجة و ثشكى سالاَنةى هةريَمى كوردستان لة ياساى بودجةى سالاَنةدا،بؤئةوةى هةموو ستالَيَك نةكةوينةوة بةر رِةحمةتى برا بةناو شيعة و سونةكانمانةوة و ليَيان بثارِيَينةوة تا ضةند سةد مليار ديناريَكمان وةك خيَر بؤ دةنيَرن بةهةزار منةت و خؤبةزلزانينةوة.
دواتر لةسةر مةسةلة بنةرِةتيةكانى ديموكراسى و فيدرِالَى و كارى ثيَكةوةيى و سيستةمى ثةرِلةمانى ثيَداطيربكةن بؤئةوةى بةناوى زؤرينةى شيعةوة نةمانطيَرِنةوة بؤ سيستةمى تاك حيزبى و تاك سةركردةى ديكتاتؤريةوة بةهةر ناو و نازناويَكةوة بيَت.
بةشداريكردنيَكى هةقيقى كوردى هةبيَت لةهةموو جومطة و ناوةند و ئؤرطانةكانى برِياردانى ياسايى و جيَبةجيَكارى و دادوةرى عيَراقدا بة بةهيَزى و بةقةوارة و هاوبةشيكردنى لةو حكومةتةدا.
بةكورتى ئةم ضةند خالاَنة خالَى كرؤك و بنةرِةتى كوردن بؤ بةشدارى و ضونة ناو حكومةتى ئايندةى عيَراقيةوة ،بةبىَ جيَبةجيَكردن و ضةسثاندنى ئةم خالاَنة كورد هيَندةى تر لاواز و بيَدةسةلاَت دةبيَت و رِةنطيشة لة ئيَستاش خراثتر مامةلَةى لةطةلَدا بكريَت.بؤية هةقة لة ثيَناو دةسكةوت و مافة رِةواو بنةرِةتيةكاندا سازشنةكريَت بؤ دةسكةوتنى هةنديَك ثلة و ثؤستى بيَدةسةلاَت بيَ سوود بؤ طةل و خاكى هةريَمى كوردستان. هةقيش نية سةركردايةتى سياسى كورد ضيدى بةبةلَيَنى درؤ فريوبخوات وثةند و عيبرةت لة 18 سالَى رِابووردوو وةرنةطريَت.

وتاری زیاتر

زۆرترین بینراو
© 2024 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×