سەرنجی دووەم: پارەو پول، کام ئەڵتەرناتیڤی ئابوری - کۆمەڵایەتی بۆ هەرێمی کوردوستان؟
ئابووری، دادوەری، مۆراڵ، ئێتیک و تەکنۆلۆژیا!
ڕێکخستنی ئابوری، دادوەری، ئێتیک‌و تەکنۆلۆژیاو ئەڵتەرنیڤەکانی ئەبێت لەمپەری بزووتنەوە سیاسییە سەردەمیەکان بن بە چەپ و ڕاستەوە. بەبێ ڕێکخستنێکی گشتگیری ئەم لەمپەرانە، بارودۆخێکی وەک ئەوەی کە لە کوردستانی باشوور ھەیە دروست ئەبێت‌و گەشە ئەکات. بەبێ ئەڵتەرناتیڤی ڕوونی جیا جیای هێزە سیاسییەکان بۆ ئەم لەمپەرانە، دیموکراسی بێ دیبەیتی فکر و موبادەرە، شەل و گۆج ئەبێت وەک ئەوەی کە لە کوردستانە. ئەم لەمپەرانە بە نزیکی بەیەکەوە گرێدراون و پانتایی و سنور بۆ یەکتری دیاری ئەکەن. ئایا هەمو شتێک ڕێگە پێدراوە لە بازرگانی و بازار و پارەپەیداکردندا؟ بێگومان نا، کێ قەرارە چوارچێوە و سنوری بۆ دیاریبکات؟ ئەمە ئیشی یاساو دادورییە. بەڵام یاسا و دادوریش سنوری خۆیان هەیە؟ هیچ یاسایەک ناتوانێت بۆ نمونە خودپەرستی، رق و کینە، درۆکردن بخاتە جورچێوەی مادەکانییەوە. ئەمەیان ئیشی مۆراڵە.
ئەگەر لە ڕووی دادوەرییەوە بازاڕ ڕێک نەخرێت و سنور ە چوارچێوەی بۆ دیاری نەکرێت، ئەوە پانتایی بۆ مۆراڵیزم زیاد ئەبێت و مۆراڵیزم جێگەی یاسا ئەگرێتەوە .
لێرەوە سەرەداوی گەڕانەوەی کۆمەڵگا بۆ دین و مۆراڵیزم و پانتایی بەرکەوتەی ئەم لەمپەرە گرنگە لە سەر کۆمەڵگا و گۆڕانکارییەکانی دەرئەکەوێت و هەزار دابڕان ئەم ئاوە سەر و لێژ ناکاتەوە. ئەگەر یاساو ڕێکاری گشتی بۆ کوالیتی و نرخ نە بێت یان بێ ھێز بێت، ئەوە خەڵک شتومەک لە ناسیاو یان لە خوا ترسێک ئەکڕن، داوا لە دەسەڵات دارێک ئەکەن تا کۆنتەراتێک یان ئیشێکیان باتێ. لێرەوە ئیتر بازار بۆ کاسبکارانی مۆراڵ و خزمگەرایی گەرم ئەبێت، ھەرلەبازرگانیەوە بیگرە ھەتا ئەگات بە دیاردە کۆمەڵایەتییەکان و سیاسەت.
ئەم کاسبکارە هەلپەرستانەی مۆراڵ و سیاسەت، پرسیاریان لە سەر کاسبکاری بە ویژدان و سیاسەتکاری بە پرنسیپیش دروست کردوە. بەرکەوتەی ڕێک نەخستنی بازاڕ و مامەڵەی پول و پارە و نەبونی دیبەت و ئەڵتەرناتیڤی داھێنەرانە، سەرئەنجام کۆمەڵگا پەلکێش ئەکات بۆ کۆنسەرڤاتیزمێکی مۆراڵی مەترسیدار کە دەزگاکانی دەوڵەتداری تەواو لاوازتر و ناجێگیرتر ئەکات. خوێنەرێکی ئەم بابەتە ڕەنگە پێم بڵێ یاسا ھەیە بەڵام جێبەجێ ناکرێت! بە ڕای من ئەمە بنج و بناوانی کێشەکەیە!. ئەم کێشەیە ھەر لە کوردستان نییە. ئەگەر سەرنج بدەین زۆربەی زۆری وڵاتانی دونیای سێھەم ئەم کێشەیەیان ھەیە. ئاخۆ ڕۆڵی کوڵتور و سترە کچەری کۆمەڵایەتی چییە لە دیاریکردنی مۆدیلی بازار و ئاڵ و گۆڕی پول و پارە؟
زانستی ئابووروی و تەوەرە ھەستیارەکانی ڕێکخستنی، بەرھەمی وڵاتانی ڕۆژ ئاوای و پیسەسازین کە خاوەنی مێژوو و ژێرخانێکی دینی ، کوڵتوری، تەکنەلۆژی و کۆمەڵایەتی تەواو جیاوازن لە کوردوستان. ڕیکخستنی سیستمی ئابوری ئەم وڵاتانە بە پێی قۆناغە جیاوازەکانی سیستمی سەرمایەداری، لە ناو کێشمەکێشمی بزوتنەوە سیاسی و کۆمەڵایەتییە جیاوازەکان، گەشەیکردوە و گۆڕاناکاری بەسەرداهاتووە. ئەم مێژوە سەدان دەزگای کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابوری پێکهێناوە بۆ ئیدارەدان و داکۆکی کردن لە بەرژەوەندی چین و توێژە کۆمەڵایەتییە جیاوازەکانی، کە لە گۆرانکارییەکانی سیستمی سەرمەیادرایدا دروست بوون و قەبارە، کردار، ئامانج و بەرژەوەندییان گۆڕانکاری بە سەردا هاتووە. ئەم دەزگا و ڕێکخراوە ئابووری و کۆمەڵایەتییانە لە گەڵ کۆنتراتێکی کۆمەڵایەتی (واتە دەستور و دادوەری) پەیوەندی دار، زامنی دیموکرسییەکی کارا و دروستبونی بزوتنەوەسیاسییە جیاجیاکانن کە کایەی دیموکراسی پێک ئەهێنن. بەبێ بونی ئەم دەزگاو ڕێکخراوانە و ژێرخانێکی مێژویی کە پێکی هێناون، دیموکراسی بە مانا رۆژا ئاواییەکەی و سیستمێکی ئابوری بەرهەم هێنەرو داهێنەر، سەرپێی خۆی ناکەوێت. ئەڵتەرناتیڤیکی ئابووری کە لەسەر مێژوو جیۆپۆلێتیک و کوڵتورەوە سەرچاوە نەگرێت، ئەبێت بە زۆنگاو و گەندەڵی ئەیڕزێنێت.
پەتای بەکارهێنان: ئابووری هەرێمی کوردستان بەرەو کوێ؟
هەرێمی کوردستانی باشور لە سەردەمی سەرمایەداری داراییکاری (فاینانسینگ) بە ڕووی دونیادا تا ڕادەیەک دەستی بە کرانەوە کردن کردوە. دەوڵەتەکانی ناسیۆنالیزمی عەرەب و فارس لە سەردەمی سەرمایەداری پیشەسازیدا دروست بوون بە ڕووی دونیادا تا ڕادەیەک کرانەوە. بە ڵام ستراتیژی ڕێکخستنی ئابووری و گەشەکردنی ئەم دەوڵەتانە شکستییان خوارد و سەر ئەنجام لە لایەن مۆراڵیزمی دینییەوە سەرەوژێرکران. لە کاتێکدا کە سەدان شار و شارۆچکەی وڵاتی میسرییەکان کارەبا و سیستەمی ئاوەڕۆو خوێندنیان نەبوو، جەمال ئەبدول ناسر، ملیۆنان دۆلاری لە دامەزراندنی کارگەی ئۆتۆمۆمبیلی نەسر، سەرف کرد. ئەمە لە کاتێکدا کە ڕۆژ ئاواییەکان زیاتر لە نیو سەدە لەوە و پێش ئۆتۆمۆبیلیان داهێنابوو وە ئۆتۆمۆبیلی باشتر و هەرزانترییان دروست ئەکرد. لەم پڕۆژەیەدا، میسرییەکان زەرەرێکی گەورەیان کرد و کۆمپانیای فیاتی ئیتالی قازانجی کرد، هەم لە دامەزراندنی کارگەکەدا و هەم لە ڕاگرتنی کارگەکەدا هەتا کۆتایی هاتنی لەم ساڵانەی دواییدا. كۆمپانیای پەیکانی ئێرانی هەروەها و چەندین نمونەی تری وەبەرهێنانی گەورەی شکست خواردووی لەم بابەتە هەن کە خوێنی ئابوری ئەم وڵاتانەی مژیوە و ڕەنج بە خەساری کردون .
پرسیارەکە لەوەدایە کە ئایا کوردستانی باشور خەریکی دوبارە کردنەوەی ئەم تەجرەبانە نییە بە ڵام لە سەردەمی سەرمایەداری داراییکاری و لیبرالیزمی بازاڕدا؟ ئایا کوردستانی باشوور ئەو دەزگا ئابووریانەی (وەک و بانکی گشتی و تایبەتی، ئاڵوگۆڕی پارە و خێراییەکای بە پێی پێویستی ئاوها بازاڕێک، هتد) بەپێی پێویستی ئاوها مۆدیلێکی بازار دامەزراندووە؟ ئایا چوار چێوەیەکی دادوەری باوەڕ پێکرا و ڕێزلێنراوی گونجاو لە گەڵ ئاوها سیستمێکی ئابوری جێگیر هەیە بۆ ئیدارەدانی بازاڕێکی لەو بابەتە؟ ئایا بەرهەمی ناوخۆو هەناردەکردن بەو ئاستەیە تا هەرێمی کوردستان بەرگەی قەیرانە یەک لەدوای یەکەکانی، کە مارکی سیستمی ئابوری و گلۆبالیزەیشنی لیبراڵن، بگرێت؟ ئایا ژێرخانی ئابووری و سیاسی و جیۆپۆلیتیکی هەرێمی کوردستان لە بارن بۆ ئاوها ڕێکخستنێکی سیستمی ئابووری؟ لەم چوارچێوەیەدا، ستراتیژی هەرێمی کوردستان چییە بۆ دابەزینی دراماتیکی چاوڕوانکراوی نرخی نەوت لە دە تا بیست ساڵی داهاتوودا، بە بەزانینی ئەوەی کە پلانی دەوڵەتانی ئەوروپا، کڕیاری سەرەکی نەوت، هەیە بۆ قەدەغەکردنی ئۆتۆمۆبیلی بەنزین و گازوایل لە ساڵی ٢٠٤٠ دا ؟
لە ڕاستیدا، سەرەداوی وەڵامی ئەم پرسیارانەو ئەنجامەکانی کرانەوەی بازاڕی کوردستان و دینامیکی کۆپانیاکان، بەرهەم هێنانی ناو خۆیی و گۆڕینی کڵتوری بەکارهێنانی تاکە کەس، لە پانزە ساڵی ڕابوردوودا، بۆ من ئیجابی نین!. چۆنییەتی شیکردنەوەی وەڵامی ئەو پرسیارانە وە یا ئاڕاستەکردنەوەی سیستمی ئابووری هەرێمی کوردستان، لە چوارچێوەی ئاوها بازاڕێک جێ ئە‌ێڵم بۆ بەرگریکارانی ئاوها مۆدێلێک و وە مۆدێلە لیبرالیزمە جۆراو جۆرەکان، کە بەرهەمی لێکدانەوەی ژێرخانی بازاڕ و بەرهەم وپارەی مۆبیلی وڵاتانی ڕۆژ ئاوایی و گەشەکردووی پشەسازین. پرسیاری من ئەوەیە، ئایا ئەڵتەرناتیڤ و قسەی چەپگەرا و یەکسانی خوازەکانی هەرێمی کوردستان چییە لەسەر مەسەلەیەکی ئەوندە گرنگ کە جێگیری دەسەڵاتی کوردی و تەنانەت گەشەکردن و پاشەکردنی دیموکراسی و کوڵتوری کۆمەڵایەتی پێوە گرێ دراوە؟.
لە کوردستانی باشوور، دوو بەدبەختی تایبەت هۆکاری سەرەکی ئەم بارو دۆخە ئابووری و کۆمەڵایەتی و سیاسییەن بە حوکومڕانیشەوە.یەکەمیان مێژووی ململانێی دووبەرەکی و نەبونی باوەڕە لە نێوان یەکییەتیی و پارتی کە هێزی سەرەکی و دەسەڵات دارن لە دوای ڕاپەڕینەوە ە دوووەمیان جیۆپۆلیتیکی کوردوستانی باشورۆ لە نێوان تورکیا ئێراندا کە بەرژەوەندی ئابووری و سیاسی جیاوازییان هەیە لە ناوچەکەدا. ئەم دوو بەدبەختییە نان لە یەکتری ئەخۆن. ئەم دووبەدبەختییە ڕێگرن و هەر ڕێگریش ئەبن لە دروست بوونی دەسەڵاتێکی مەرکەزی، تۆتالیتێر، ئۆتۆریتێر یان دیموکراسی، کە پێویستە بۆ دروستکردن و جێگیر کردنی دەزگاکانی دەوڵەت داری کە قابیلی گۆڕان و ڕیفۆرم بێت لە ناو کایەی سیاسیدا. هەر ئەم دوو بەدبەختییەش ڕیگرن لە دروست کردنی ڕێکخستنێکی ئابووری کە لە لایەن دەولەت و کۆنتراکتێکی کۆمەڵایەتی لە شێوەی دەستورێکی گشتگیر، چوارچێوەکانی بۆ دیاری بکرێت و لەم کارەساتەی ئێستا رزگار بکرێت.
ڕۆڵ بینین لە جێگیر کردن و بە هێزکردنی حوکومڕانی کوردی ئەبێت یەکێک بێت لە پێشنۆرەییەکانی چەپگەرا و یەکسانی خوازەکانی کوردستان چونکە کورد لە کوردستانی باشوور لە یەک بەلەمدان، بە کۆسەرڤاتیز و پشەکەوت وخوازەوە ، بە دینی و بێ دینەوە، بە چەپ و ڕاستەوە، هتد. بە لە بەرچاو گرتنی ئەوتایبەتمەندییانەی کە پێشتر ئاماژەم پێدان، مۆدێلێکی ڕێکخستنی ئابوری پێویستە کە دەستی دەسەڵاتی سیاسی و دەوڵەتی تێدا تەواو لاواز بێت. مۆدێلێک کە لە سەر میکانیزمێک بڕوات کە ڕێگەی تەداخولی بەرپرسیارو پایەداری حیزبی و دەوڵەتی نەهێڵێت یان زۆر کەمی بکاتەوە. لە ڕاستییا ئامانجی لیبرالیزمی ئابووری لە دەولەتە رۆژ ئاوایی و پیشەسازییەکان، کەم کردنەوەی دەسەڵاتی دەولەتە لە ناو کایە ئابورییەکاندا. ی‌ەڵام لە بەر ئەو هۆکارانەی لە سەرەوە باسم کردن، لیبرالیزمی ئابووری لە کوردستانی باشور شەل و کوێر و گەندەڵ ئەبێت لە هەموو حاڵەتەکاندا. ئەمە جگە لەوەی کە لیبرالیزمی ئابووری بە شێوەیەک لە دونیادا گەشە ئەکات، کە نایەکسانی هەتا دێت زیاتر ئەکات و زەنگینی ئەخاتە دەست کۆمەڵێکی زۆر کەمی کۆمەڵگاوە. تەنانەت لەم حاڵەتەشدا، زەنگیەنەکانی ئەو وڵاتانەی کە خاوەنی پارەی زۆر و بەرهەمی ناوخۆو داهێنانی تەکنەلۆجین، سودمەندن لە وەها مۆدێلێکی بازاڕ. پێوەری سەرەکی ئەم مۆدیلە قازانجی زیاتر و زیاترە. ی‌ۆ بەدەست هێنانی قازانجی زیاتر و زیاتر تاکەکان هان دەدا تا زیاتر و زیاتر شت و مەک و کاڵاکانیان بکڕن و بە کار بهێنن، پیویستی نازەروریان بۆ دروست ئەکات تا سەرمایەی زەنگینەکان بەردوام لە قازانجدا بێت لە سەر حسابی زیادکردنی بەکارهێنانی تاکەکان بە بێ بیرکردنەوە لە تەندروستی، لە ژینگە ولە ئیتیکی کۆمەڵایەتی.
كوردستانی باشور لەگەرمەی باڵادەستی ئەم مۆدیلەی بازاڕی دونیادا بە ڕوی دونیادا کراوەتەوە بەڵام بەبێ ستراتی، بە بێ کولتوری بەرەنگاری تاکە کەس لە بەارمبەر زیادکردنی باکارهێناندا، بە بێ یاسایەکی گشتگیری بازا، بە بێ بەرهەم هێنانێکی ناوخۆیی دینامیک، بە بێ جێگیری سیاسی و چەندان بێی تر. ئەنجام کوردستانی باشور بووەتە بازاڕێکی ساخ کردنەوەی کاڵای وڵاتانی دەور و بەری و دونیا. تورکەکان و ئێرانییەکان لە ناردنی نەوتی کوردوستان قازانج وەر ئەگرن و لەو پارەیەشی کە ئەگڕیتەوە بۆکوردوستان قازانج وەرئەگرن لە ڕیگەی فرۆشتنی کاڵاکانیان و کۆمپانیاکانی بیناسازی و ئەوانیتریان. ژینگەی کوردستان بە ئاوی بن و سەر زەوییەوە لە مەترسییەکی تەواودایە. تاکی کوردی کەوتۆتە ناو تەڵەیەکی بەکارهێنانێکی بێ بەرنامە (بۆ ئەوی نەڵیم نا بەرپرسیار) کە ژینگە، تەندروستی و بەختەوەری و هزری داهێنەرانەی خۆیشی خستۆتە مەترسییەوە. دارتاش و سنعاتچی و جوتییاری دا‌هێنەری کارا بوون بە فەرمانبەروخانەنشینی خەمبار و بەکار‌‌هێنەر. ماڵەکان، جگە لە چیمەنتۆ و بلۆکەکانی، تەنیون لە کاڵای کارگە گەورەکانی ئەوڵاتانەی کەزۆر منداڵ و مێرد مندال بە کارئەهێنن بۆ بەرهەم هێنانیان، تەنانەت بە سەرین و لێفەو دۆشەکیشەوە. ئیتر ماڵەکان لە یەک ئەچن و جوانی بەکەسایەتی کردنیان لە دەست داوە و توانای دروستکردنی گفت و گۆی لە سەر جوانییەکان بۆ ئاستێکی مەترسیدار دابەزیوە. ڵە بارو دۆخێکی ئاوهادا، کۆمەڵگە زۆر پێویستی بە ئەڵتارناتیڤ و ڕۆشن گەرایی چەپگەرا ، نیشتمان گەرا و یەکسانیخوازەکان هەیە.
هەرەوەزی و خەون و بەرپرسیارێتی تاک!
گۆڕانکاری لەم بارودۆخەدا بە هەڵگرتنی بەرپرسیاری لە لایەن هەر تاکێکی کۆمەڵگا وە دەست پێ ئەکات بۆ بە ئەقڵانی کردنی بەکارهێنانی رۆژانەی شت و مەک و کاڵا میدیاییەکان، لە خەبەر و بەرنامەو تەنانەت فیلم زنجیرەکانەوە. تاکی کوردستانی باشوور ئەبێت بە بەرپرسیارییەوە کاڵاکان بکڕێت وپێوانەی دەرهاویشتەکانی هەر ئاکتێکی کاڵا کڕین و بەکارهێنان، لە سەر ژینگە، کۆمەڵەگە، بەرهەمهێنانی ناوخۆیی و دۆزی کورد بکات. نیشتمان گەرا و چەپەکانی کوردوستان ئەبێت پێشەنگ بن لەم پرسەدا و بەرچاوی تاکی کورد ڕوون بکەنەوەوە. مایەی خەمبارییە کە دوای ئەو هەمو نیازخراپییەی تورکییا و ئێران لە بەرامبەر پرسی کوردو جێگیرکردنی دەسەڵاتی کوردی لە کوردستانی باشور، تا ئێستاش لە کوردستان، کاڵاکانی ئەم دووڵاتە بە بێ پرسیاری تاکی کورد بە زۆری بەکار ئەهێنرێن. لەدونیای ئەمڕۆدا بە گشتی و لەبارودۆخی ئەمڕۆی کوردستانی باشوردا بەتایبەتی، بەرپرسیارییەتی نیشتمانی و کۆمەڵایەتی لە بەکارهێناندا، ئاکتێکی شۆڕشگێڕانەیە!
مۆدێلێک کە دەسەڵاتی دەوەڵەت و تەداخولی کاسپکارانی سیاسەتی تێدا لاواز بێت و لە گەڵ مێژوی سیاسی و کۆمەڵایەتی خەڵکی کوردستاندا دێتەوە، مۆدێلێکی ئابووریە کە لە بنەماکانی ڕێکخستن و کارکردنی هەرەوەزییەوە ئیلهام وەربگڕێت. دامەزراندن و بەڕێوەبردنی کۆمپانیاو پڕۆژە ئابورییەکان لە سەر بنەمای هەرەوەزی دینامیکێکی داهێنەرانە و بەرپرسیار و نیشتمانی و سۆلیدێر(هاوکاریی و هاوسۆزی) بۆ سیستمی ئابوری لەکوردستانی باشور دروست ئەکات. ئ مادام ئەگەری دانانی چوارچێوەیەکی یاسایی دادپەروەرو مەرکەزی بۆ بازرگانی، بەرهەم‌هێنان، ئیدارەدانی دادوەرانەی سەرچاوەکانزاییەیە گشتییەکانی کوردستان نییە و زەحمەتە، ئەوا ئەم بەرپرسیارەتییە ئەبێت شۆڕبکرێەتەوە بۆ ئاستێکی لۆکاڵی لە ڕێگەی بەرێوەبردنی هەرەوەزی سەکتەری گشتیی و تایبەتی و دەسەڵاتی سیاسی تەنها ئەرکی پاراستن و ئیدارەدانی مەرکەزی هە بێت. ڕێکخستنی هەرەوەزی نابێت بەو مانایە لێکبدرێتەوە کە ئیجتیهاد، تموح و خەونی تاک لە خۆیدا ورد و خاش ئەکات. ئازادی تاک، لە بواری ئابوری و داهێناندا مەرجی سەرەکی دروستکردنی سیستمێکی ئابووری بەرهەم هێنەر و داهێنەرە کە کوردستان پێویستی پێەیەتی. داهێنانە هەرە گرنگەکانی مێژووی مرۆڤایەتی خەونی تاک بوون و زۆربەیان بەناوی خۆیانەوە لە مێژوودا دیاری کراون. مادام دەوڵەت خاوەنی ستارتیژ و دەزگای پشتیوانی کاریگەر نییە بۆ تاکی داهێنەر ئەوە گردبونەوە هەرەوەزییەکان ئەتوانن ببن بە داینەمۆ بۆ تاکی داهێنەر تا خەونەکانی بەدی بهێنێت هەم بۆبەرژەوەندی خۆی و هەم بۆ بەرژەوندی گشتی کۆمەڵگا.
لە ڕاستیدا کۆمپانیایەکی هەرەوەزی هەر وەک و هەر کۆمپانیایەکی ترە لە ڕووی ساغکردنەوەی بەرهەم و کارەوە بەڵام لە ڕێی کۆمەڵێکی هەرەوەزییەوە دارایی و قازانجی، ئیدارەو دەدرێت. کۆمپانیا هەروەزییەکان بەشێک لە قازانجەکانیان لە وەبەرهێنانی تر و مانادار بۆ کۆمەڵگە بەکاردێنن. واتە تەنها قازانجی زیاتر و زیاتر داینەمۆی هەڵسوڕانی نابێت، مانای کۆمەڵایەتی کار و بەرهەمهێنانی کاری زیاتر و پشتیوانی پڕۆژە کۆمەڵایەتییەکان بەشێکی تری گرنگی ئامانجی ئەم جۆرەن لە کۆمپانیا و گروپی کۆمپانیا. ئەمەش خەون نییە و ئەزموونی گرنگ لە دونیادا هەیە. لێرەدا دەمەوێت ئاماژە بە گروپی هەرەوزی مۆندراگۆن، لەڵاتی باسکەکانی ئیسپانیا بکەم، کە لە ناوڕاستی سالەکانی ١٩٥٠ دامەزراوە و ئێستا کۆمپانیاکانی کار لە زۆر بواری تەکنەلۆژی و خواردەمەنی و خوێندندا کار ئەکەن، ئێستا خا وەنی زیاتر لە هە فتاهەزار کارمەندە و ساڵانە بایی نزیەکە ١٢ میلیارد دۆلار بەرهەمی هەیە. ئەم گروپە هەرەوزییە یەکەێک بوو لەو گروپانەی کە توانی بەرگەی قەیرانی قورسی دارایی بگرێت کە لە ساڵی ٢٠٠٧ وە بەرۆکی بە ئابووری وڵاتی ئیسپانیا گرتوە. لە کاتێکدا کۆمپانیاکانی تر دا ئەخرێن ویان کارمەندەکانیان ڕەوانەی جادە ئەکەن. بۆ ئەو خوێنەرانەی ئارەزوو ئەکەن زانییاری زیاتر لە سەر ئەم گروپە بزانن، دەتونن سەیری ئەو وتارە بکەن کە لەم لینکەی خوارەوەدا، لە رۆژنامەی زی گواردیانی بەریتانیدا بڵاو کراوەتەوە.
هەرەوەزی و پڕۆژەکانی میدیا و کوڵتوری سەربەخۆ!
نەبوونی چوارچێوەیەکی دادوەری یاسایی بۆ ڕێکخستنی میدیای ئازاد، کە پڕۆژەی ئابوری-کۆمەڵایەتین، زۆربەی هەوڵی ئازادی خوازەکانی لە کوردستان بۆ پەرەدان بەم پێویستییە گرنگەی دیمۆکراسی لە بار بردوە یان بێ پارە یان دەستەمۆیان کردون. لە راستیدا تەدەخولی بەرپرسیار و پایەدارکانی سیاسی و ناڕۆشنی لە ئیدارەدانی دارایی ئەم دەزگایانە، گومانی سەربەخۆ بونیان، هەر وەک و کۆمپانیا بازرگانییەکان، لە لای هاوڵاتیان دروست کردوە. ئەم گومانانە، ڕاست بن یان هەر گومان، کارەساتن و ڕێگە لە ڕۆڵی گرنگی ئەم دەزگایانە ئەگرن لە پێشکەوتنی کۆمەڵایەتیی و دیموکراسی لە کوردستانی باشوردا. من لەو بڕوایەدام، بە گۆڕینی مۆدیلی ئیدارەدانی دارایی، تەکنیکی و کوالیتی ئەم دەزگایانە بۆ ڕێکخسنێک و بەڕێوەبردنێکی هەرەوەزی، ژیانێکی تر و ووزەیەکی تر ئەیات بەم دەزگایانە و ئەیان خاتە سەرپێی خۆیان و لە خێر و سەدەقەی ئەم ڕێکخرا و ئەو پیاوچاک و گومانی خەڵک ڕزگار ئەکات. بۆدامەزراندنەوەی باوەڕ و زییادکردنی خوێنەر(واتە موشتەری لەم حاڵەتەدا) ئەبێت سەرچاوەی دارایی و تەنانەت لە بشترین حاڵەتدا قازانج و زەرەری ئەم دەزگایانە بۆ خوێنەرو کۆمەڵگا ئاشکرا بکرێن. هەمان سەرنج ئەڵیێم بۆ پرۆژە کووڵتوری وکۆمەڵایەتی و هونەرییەکانیش. ی‌ەڕێوەبردنێکی هەرەوەزی ئەم دەزگایانە بە سروشتی ئەتوانێ ئەم کارە بکات و گروپی کاریگەرو بە ووزە، لە ئیدارەدانی دارایی، لەزۆرکردنی نوسەر، ڕۆژنامەوان ،هەواڵنێر و دابەشکەر و تەکنیکی، دروست بکات و لەم تەنهاییەی ئێستا ڕزگارییان بکات.
وەک کورتەیەک بۆ ئەم وتارە، چەپگەرا نیشتمان گەراکان و یەکسانی خوازەکانی کوردستانی باشوور ئەکرێت ڕیکخستنی هەرەوەزی سیستمی ئابوری کوردوستان وەک ئەڵتەرناتیڤی خۆیان بۆ ئەم بار و دۆخەی ئێستای کوردستانی باشوور گەشە پێبەن و دروستی بکەن بۆپێکهێنانی سیستمیکی ئابووری-کۆمەڵایەتی داهێنەر، کاریگەر و بەرپرسیار، بۆ دەرهێنانی بەڕەی ژێرپێی کاسبکارانی مۆراڵ، میدیا و سیاسەت و ئازادی کە نان لەم بارودۆخەی ئێستای بازاڕی کوردستان ئەخۆن بەبێ گوێدانە بەرکەوتە خراپەکانی سیاسی، کۆمەڵایەتی، ژینگەیی ئەم بارو دۆخە لە سەر کوردستانی باشور و ئایندەی دەسەڵاتی کوردی.
https://www.theguardian.com/social-enterprise-network/2012/mar/12/cooperatives-spain-mondragon