كۆمەڵگەی كوردستان، لە ناوچەکەدا بەوە ناسراوە کە هەمیشە لەگەڵ گۆرانکارییەکاندا خۆی دەگونجێنیت و کۆمەڵگەیەکی تاڕادەیەك کراوە و ڕوویەکی گونجاوی هەبووە و هەیە لەبەردەم گۆڕانكارییەكانی دونیادا، ئەمیش دێت و جێنامێنێت.
زۆرێك لە کەسانی ئەکادیمی، ڕۆشنبیر و نوخبە بە گشتی، باسیان لەوە دەکرد و ئەم دیدەیان هەبووە لەسەر کوردستان، ئەم دیدە لە ناو خەڵکی کوردستان باوە تا ئاستێكی زۆر. لەهەمان کاتدا کارکردن بۆ بردنە دواوەوەی کۆمەڵگە کاری لەسەر کراوە و دەکرێت، کێشمەکێشێكی دیار و بەرچاو هەیە و هەبووە لە نێوان باڵی مەدەنییەکان وباڵی کۆنەخوازاندا. لە ساڵانی ڕابردوودا بە تایبەت سەلەفییەت وەك گرووپێكی دیار کە ڕۆژانە هەموو جۆرە ڕفتارێكی مەدەنیانە دەدەنە بەر نەشتەر و ڕووبەڕووی دەبنەوە و دەیانەوێت بزووتنەوە مەدەنییەکان بە ناوی وەستانەوە بەرامبەر بە کەلتووری ڕۆژئاوا ڕەواج پێبدەن و دەنگی خەڵکی لەدەوری ئەم درووشمەی خۆیان کۆبکەنەوە. ئەمە جیا لەو کێشمەکێشەی لەگەڵ دیوەخان و خێڵ و زیندووکردنەوەی خێلە جیاوازەکان و دیاریكردنی ڕۆژی تایبەت و سەرفکردنی پارە بۆیان وەك میراتگری قۆناغی دەرەبەگایەتی پێوستییەکی ئەم شێوازە حوکومڕانییەی دەسەڵاتی چەند ساڵەی کوردستانە. لە هەمان کاتدا ئەم کۆمەڵگەیە چوونە پێشی هەنگاوەکانی بەرەو ڕووی دونیای مەدەنیی و سەردەم و بە هاتنی تەکنەلۆژیای زۆر پێشکەتوو و کاڵا جیهانییەکان و سەفەر، چوونەتە خزمەتی کرانەوەی کۆمەڵگەوە، زۆر بە ڕوونی ئەم کێشمەکێشە بەرجەستەتر بووەتەوە و لە هەموو بۆنە و ڕۆژە جیاوازەکان و بەرنامەی تەلەفزیۆنی و جۆری ژیانی هاووڵاتیاندا و بەکارهێنانی هەموو جۆرەکانی پەیوەندیی و گواستنەوە کۆمەڵگەی زیاتر كردووەتە کۆمەڵگەیەکی تاڕادەیەك کراوە، قەبووڵکردنی ئەو گۆڕانکارییە یەك لە دوای یەکانە کە ڕویان داوە و ڕوو دەدەن، هەموو کاتێكیش بەرهەڵستی کردن لەو کرانەوەیە هێزی بۆ ڕێکخراوە و وە بە بەهانەی جۆراوجۆرە ویستویانە کۆمەڵگەی کوردستان پەلکێش بکەن و بەدڵی خۆیان ناو لە کەلتوور و ژیانی خەڵکی ئەم سەردەمە بنێن و بە بەهانەی دین و دەستگرتن بە نەریتی کوردەوە بەرنامەی کۆنەخوازی خۆیان بەرنە پێشەوە و، هەوڵی هاندانی خەڵکیش بدەن بۆ پارێزگاری لە بەرنامە و ستراتیژی خۆیان. بۆ ئەمەش چەندین کەس بکەنە واجیهە و بە ناوی دینەوە عاتیفەی خەڵك بۆخۆیان ڕابکێشین. لەو دوو جیهانە جیاوازەی باسمان کردن، گوتاری جیاواز و گفتوگۆکان لە ناو کۆمەڵگەدا بوونی هەیە و هەتا ڕێژەی رووبەڕووبونەوەش ڕۆشتووە. لەگەڵ ئەمانەدا دەسەڵات هەمیشە لە سەرەتای بوونی ئەم ململانێیە پێوستی بەعەقڵییەتە سەلەفییەکان و بە خیڵ-ەکانیش بووە، بۆ ڕێگەگرتن لە زیادبوونی هۆشیاری خەڵكی کوردستان، وەك سەیرکەرێك کە چێژ لەو جیاوازییانە ببینێت و سوودی لێوەرگرێت. کۆنەخوازان یان ئەو جۆرەی کە دین بەهیچ جۆرێك جیاوازی قبوڵ ناکات و هەوڵی خۆی دەدات بۆ ئەوەی دین بەکار بهێنێت بەو جۆرەی کە خۆی دەیەوێت و لە کوردستان هەمیشە بەدوای ئەوەوە بوون، لە كاتێكدا ئەو تێگەیشتنەی ئەوان و بەو شێوەیە لە دین و هەوڵەكانیان بۆ جێخستنی ئەو جۆرە لە بیركردنەوەیان كە دەوێت بەشداربێت هەر لە لەبەركردنی جلو بەرگەوە تا نانخواردن و ئەو ویستەی ئەوان كە خوازیارن دەستبخەنە هەموو قوژبنێكی كۆمەڵگە و تاكەكانییەوە، لەگەڵ ژیانی پێکەوەیی و ڕای جیاواز نایەتەوە و دژە بە ژیانی سەردەمیانەی ئێستا. لە کاتێكدا هەزاران ساڵە لەم وڵاتەدا لە یەك ڕیزدا هاووڵاتیان بە دین و نەتەوە و پێكهاتەی جیاواز پێکەوە ژیاوون ، کەسانی ئازادیخواز لەهەموو سەردەمەکاندا کاریان بۆ کردوە هەولیان داوە و ماندوو بن ، بەڵام ئەوەی جێی داخە، لەم ساڵانەی دوایدا ئەم مەیدانە کراوەیە بۆ ژیانکردن تەنگی پێ هەڵچنراوە و هەمیشە کار بۆ زەقکردنەوەی جیاوازییەکان دەکەن و گشتاندن دەکەن بۆ هەموو دید و ڕا و بۆچوونە جیاوازەکان. ئەم فەزایەی ئەمڕۆ لە کوردستان هەیە و بەردەوام بەرهەمدەهێنرێتەوە و گرنگی پێدەدرێت
کەسانێك ئەگەر خۆیان لە ژیانی ڕۆژانەی خۆشیان لە ڕیزی کۆنەخوازان نەبینیەوە بەڵكو لەم فەزایەدا لەو ڕیزەدان و بێشەرمانە وەستاون و پڕۆپاگەندەی بۆ دەکەن، بە هۆکارگەلی زۆر لەوانە، سوودمەندی شەخسی و ماددی و پێگە كۆمەڵایەتییەكەیان، خۆیان دەخەنە ئەو ڕیزەوە، ئەمانە گرووپێك لە خەڵکن لە ناو کۆمەڵگەدا کە (لە هەر شوێنێك با هەبێت ئەوان لەوێ شەن دەکەن)، نموونەی ئەم ماوەی پێشووە دیارترین نموونەن، گوتار و بەرنامە تەلەفزیۆنییەکانیان جیاناكرێتەوە لەگەڵ ئەو مەلایانەی سەر بەو گرووپەن کە باسمان کردن.
لێرەوە پرسەکانی ژنان لە پێشی پێشەوەی ئەم کێشمەکێشەدا لە کوێدایە؟ مافەکانی مرۆڤ و پاراستنی کەرامەتی مرۆڤەکان چۆن دەپارێزرێن؟
پرسەکانی ژنان لە کوردستان وەك هەر یەك لەو وڵاتانەی کە پیاوسالاری تیایدا باڵادەست بێت و ململانێ و ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ و ناراستەوخۆ لەکارو خەباتی ڕۆژانەدا دێتە بەردەمی و ڕوودەدات، ئێمە لێرە، جیانیین لە ژنان و پیاوانی یەکسانیخوازی ناوچەکە و بەتایبەتی وڵاتانی دراوسێمان، لە هەرێمی کورستان بە هەمان شێوە هەر لە سەرەتای ساڵانی نەوەدەکانەوە ئەم ڕووبەڕووبونەوانە بە ئاشکرا لە نێوان ئەو بەرەیەی کە ژیانێكی شکۆمەندانەتری دەوێت بۆ کۆمەڵگە و بە ژن و پیاوە خۆی لە ’دیوەخان، سوڵحی عەشایەری، یاسایی دواکەوتوانە’ جیاکردەوە بەڵكو هەمیشە بەدوای ئەوەوە بووە کۆمەڵگەی ئێمە کۆمەڵگەیەکی مەدەنیتر بێت و کەرامەتی مرۆڤ بە ژنان و پیاوانەوە تێیدا پارێزراو بێت، پێگەیان سەربەخۆ بێت.. یەکسانی هەمەلایەنەی ژن و پیاو یەکێك لە خواست و درووشمە سەرەکییەکان بووە، نەك ئەوەی هەمیشە هیزە کۆنەخوازەکان کاریان بۆ ئەوە کردەوە کە خەباتی ژنان وەك کارێکی قێزەون بەیان بکەن لە کۆمەڵگە، کە ژنان دژی پیاوان خەبات دەکەن! لە کاتێكدا زۆربەی کار و چالاکی و هەوڵەکان بە ژنان و پێاوانی یەکسانیخوازی ئەم کۆمەڵگەیە کراوە و ڕۆژانە خەبات بۆ بەرەو ژیانێكی بە بەهاتر و ژیانێكی پاریزراوتر دەکرێت. هێرشی کۆنەخوازان و كەسانی بەرژەوەندپەرست(كە بە پێی فەزای باو هەنگاو دەنێن، وێڕای ئەوەی دژ بە ژیانی شەخسی خۆشیانە، دووڕوانە کاری جدی بۆ دەکەن ) و بێدەنگی و بێباکی دەسەڵاتی کوردستان و بەکەم دانان و ناو و ناتۆرە لە چالاکوانان و ناوهێنانیان بە کەسانی *بەدڕەوشت*، لەم پشتیوانی و سیستمە نابەرپرسەوە سەر هەڵدەدات و کاری تەنیا چەند رۆژە نییە بەڵکو ئەمە ڕیشەیەكی دوورتری هەیە، ئەم هەلومەرجەی هاتە پێشەوە، لەماوەی پێشوودا، دەرخەری ئەوەیە كە فەزای كۆنەخوازی و هەژمونیان، لە خۆوە نییە، ئەوەتا زۆر بێباكانە، جنێو و سوكایەتی و تەشهیر دەكەن بەو كەس و كەسایەتیانەی لە خۆیان ناچن؛ كەموكورتی لە یاساكان و شێوازی لاستیكی لە داڕشتنەوەیان، هۆكارێكن تاكو بەر بە سوكایەتییەكان نەگیرێت و جنێودەر لێپێچینەوەی لەگەڵ دا نەكرێت، ئەمە گرنگە دامەزراوەی یاسادانان بەم كارە هەڵسێت و یاساكان سەردەمیانە هەموواربكرێنەوە.. کارکردن لە بەرامبەر دەنگێكی ناساز و جنێوفرۆش، دژ بە کەسانی پێشکەوتووی ناو کۆمەڵگە، بە پشتیوانی و پلانەوە کاری بۆ كراوە و دەکرێت، بەکەم دانانی کاری ڕێکخراوەکان و ناو ناتۆرە و تۆمەت درووستکردن بۆیان، ئەگەر هەر وڵاتێك یاسای کامڵ و تۆکمەی هەبێت، بەو شێوە ئاشکرایە و لە کەناڵەکانی ڕاگەیاندنەوە ئەمە شەرمەزار دەكرێت و قەبووڵ ناكرێت کە دەگاتە هەموو ماڵێك، میدیاکانیش دەیکەنە بابەتی خۆیان بۆ ئەوەی بیکەنە هەواڵی گەرم لە کاتێكدا ئەوانە وشەی نایاسایین و تۆمەتن و ڕێگەخۆشدەکەن بۆ زیادبوونی دەنگی ناساز و جنێوفرۆشی و بە کەمدانانی ژن. هەر بۆیە ئەوەی کە گرنگە هاووڵاتیانی کوردستان نابێت لە بەرامبەر ئەم هەموو بێڕێزییە بێدەنگ بن، بەڵكو دەبێت چالاك بن بۆ کارکردن لە سنووردارکردنی ئەم هەوڵانە بۆ ناشیرینکردنی کەلتووری سەدان ساڵی ئێمە کە هەزان کەسانی ئازادیخواز کاریان بۆ کردوە، کە ئەویش زمانی ڕێز و یەکتر قەبووڵکردنە بە جیاوازییەکانەوە ، تەنیا بە هۆشیاركردنەوە و ڕێگریكردن لەو پایانەی كە كۆنەخوازان لێیەوە هەژموونی خۆیانی لێوە فەرزدەكەن، دەتوانین لەگەڵ پێشكەوتنەكانی سەردەم بڕۆین و پایە مەدەنییەكان جێ بخەین.