بەشی شەشەم و کۆتایی

پەندی مێژوویی

لە کۆتاییدا دەتوانین، گەلێ بەڵگە و بۆچوونی دیکە باسبکەین، بەڵام هێندە بەسە، لێرەدا بە ئەم چەن وشە و بەڵگەنامانە، کۆتایی بە ئەم باسە بێنین. 

کاتێ پەیماننامەی (سێڤر)، لە نێوان فڕەنسە و بریتانیادا مۆرکرا، لە پێوەندییەکی نهێنیی نامەگۆڕینەی نێوان (حوسێنی کوڕی عەلی ئەلهاشمی – شەریفی مەکە) و (هەنری مەکماهۆن)دا، بریتانیا پەیماننامەیەکی لەگەڵ عەرەبەکان بەست، مەرجی سەرەکی (شەریف حوسێن) ئەوەبوو، کاتێ بەشداری لە جەنگەکەدا دەکەن، دەوڵەتە عەرەبییەکان لە ئیمپراتۆریای عوسمانیی جیابنەوە و نیشتمانی عەرەب ئازادبێ. بریتانیاش بەڵێنیدا، داواکارییەکەی جێبەجێکا. هەرچەندە بریتانیا داواکارییەکەیان جێبەجێ نەکرد. بەڵام گرنگ ئەوەیە، عەرەبەکان دوژمنی سەرەکی خۆیان دەسنیشانکرد و بە ئەو مەرجە، بەشداری جەنگەکەیان کرد، بێ ئەوەی گوێ بە خاڵی هاوبەشی ئایین بدەن!

کەچی کورد، چەندین جار گفتوگۆی لەگەڵ دەسەڵاتدارانی دەوڵەتی (عێراق)دا کردووە، هیچ مەرجێکی نەبووە، بەڵکوو هەر چەن داواکارییەک بوو، کە سەرکردەکانی (عێراق)، هیچیان جێبەجێ نەکرد، بۆیە دوای هەموو گفتوگۆیەکی نێوان سەرکردایەتی شۆڕشی کورد و دەسەڵاتدارە یەک لە دوایەکەکانی (بەغدا)، بە نوێبوونەوەی جەنگ لە (کوردستان) کۆتاییهاتووە. 

لە ئەو ڕۆژەوە دەوڵەتی داگیرکەری (عێراق) دامەزراوە، دەسەڵاتداران هەمیشە، هانی بیری عێراقچێتییان داوە، بۆئەوەی هەست و هۆشی بیری نەتەوەیی ڕۆڵەکانی گەلی کورد، لە بیر و هۆشیاندا بتاسێنن. بۆیە نابێ، گوێ لە سەرانی پارتەکان و دەوڵەتی (عێراق) بگرین، سەبارەت عێراقچێتی چ پڕوپاگەندەیەک بڵاودەکەنەوە. چونکە تەنیا هەر ئەو بیرە، لە بەرژوەندی باڵای گەل و  دەوڵەتەکەیان دایە. بیری سەربەخۆیی و کوردایەتی ڕاسەقینەش، بۆ ئەوان وەک تەزووی کارەبا وایە، گیانیان لەبەردەبڕێ و وشکیاندەکا!

لەبەرئەوەی خاکی (کوردستان) تا ئەوڕۆ، داگیر و دابەشکراوە، گەلی کورد لە باشووری (کوردستان)، لە زۆربەی مافە نەتەوەییە ڕەواکانی خۆی بێبەشکراوە. (عێراق) دەوڵەتێکی داگیرکەر و خۆسەپێنەر نەبێ، هیچی دیکە نییە. بۆیە نابێ، هەرگیز لە باسی ڕاستیی و ڕەوایی کێشەی کورددا، لەگەڵ زۆروبۆری دەنگی هیچ عەرەبێکی (عێراق) و عێراقچییەکی کورددا بین، چونکە ئەو جۆرە دەنگە نامۆ و چەواشەکارانانەیە، هەرگیز شتێ ناڵێن، لە بەرژەوەندیی باڵای کورددا بێ!

لە کۆتاییشدا دەڵێم: هێندێ شتی گرنگ هەیە، هیچ پێوەندییەکی ڕاستەوخۆی، بە دەوڵەتە داگیرکەرەکانی کوردستانەوە نییە، بەڵکوو زۆربەی هەرە زۆری، بۆ خۆمان دەگەڕێتەوە. ئاخر گەر ئێمە وەک نەتەوەیەکی ڕەسەن هەوڵبدەین، لەنێوخۆماندا کۆک و تەبابین، پێکەوە و پێکڕا، ڕاووتەگبیربکەین، بە یەک دڵ و بە یەک گیان، بۆ (کوردستان) تێبکۆشین، لە پێوەندی نێوان دەوڵەتان و بەرژەوەندی زلهێزەکان تێبگەین، لە ئامانج و پیلانەکانی داگیرکەران ئاگاداربین، وا بزانم، زۆر شت دەگۆڕێ و گەلێکیش پێشدەکەوین.

      سەرچاوە کوردییەکان

د. جەلیلی جەلیل، کوردەکانی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی، لە ڕووسییەوە د. کاوس قەفتان وەریگێڕاوە، بەغدا،1987.

دوکتۆر جه‌عفه‌ر عه‌لی، لە سیڤەرەوە بۆ لۆزان کورد لەکوێ بو؟ چیکرد؟ ئاوێنە،    .2020-8-11

دوکتۆر حوسێن موحەممەد عەزیز، ململانێی ئایدۆلۆژی لە کوردستاندا، چ2، سوید، 1995، ل 24.

دوکتۆر حوسێن موحەممەد عەزیز، کورد و شۆرش و هەلی مێژوویی، چ2، کوردستان، 2000، ل37.

دوکتۆر حوسێن موحەممەد عەزیز، (7)سەدە لەمەوبەر، چی ڕوویدا، ئاوێنە، 27. 8. 2020.

خ. ن.، سەرنجێکی دیمۆگرافی پاسشەڕۆژی کوردستان. ڕابوون، ژمارە 5، سوید، 1993، ل 54.

دوو چاوپێکەوتنی ڕۆژنامەنووسی لەگەڵ بەڕێزان د. عیسمەت شەریف وانلێ و د. ئیسماعیل بێشکچی، وەرگێڕانی لە عەرەبییەوە مهاباد کوردی، بنکەی چاپەمەنی سارا، چاپی1، سوید، 1992، ل 68.

زاهیر سدیق، پەیمانی ئەماسییا، ناوەندی چاپەمەنی و راگەیاندنی خاك.

شه‌ریف عەلی، نێچیرەڤان بارزانیی‌ و بریتانیا، پوخته‌ی دیدی دبلۆماتكاره‌ بریتانییه‌كان له‌ به‌رایی سێ به‌ڵگه‌نامه‌دا، تا ساڵی 1982 ئاوایه‌ به‌رانبه‌ر به‌ كورد، ئاوێنە،  6. 2021.

دوکتۆر عبدولڕەحمان قاسملو، چل ساڵ لەپێناوی ئازادی، بەرگی1، کوردستان، 1985، ل 12.

صاڵح محمد امین، کورد و عەجەم، مێژووی سیاسی کوردەکانی ئێران، چاپی1، 1992، ل 151.

كوردستانی نوێ، شەریف پاشای خەندان یەکەم ئەندازیاری دەوڵەتی کوردی،

محمود ملا عزت، کۆماری میللی مهاباد، چاپخانەی شەهید جەمال تایەر، سوید، 1986، ل 16.

هەڵگورد عەبدولوەهاب جندیانی، بۆ مێژوو، كوردستانی باشوور (ویلایەتی موسڵ)، لەسێ ئاماری جیاوازی سێ دەوڵەتدا،  فەیسبووک. 25. 1. 2003

سەرچاوە عەرەبییەکان

جمهوریة الخوف، الترجمة الكاملة، سمير الخليل، احمد راْئف، مطبعة الزهراء، الطبعه الاولى، القاهرة، 1991، ص 252.

مصطفى محمد طحان، القومية بين النظرية و التطبيق، دار الوثائق، الطبعة الاولى، الكويت، 1989، ل 37.

تێبینی:

کورتەیەکی ئەم بابەتە، تا ئێستە دوو جار، لە دوو  کۆڕی جیاوازدا پێشکەشکراوە.

ڕۆژی (14. 5. 2023)، لە ئۆفیسی (ڕێکخراوی گەشەپێدانی مەدەنییەت – CDO) لە شاری سولەیمانی.

ڕۆژی (18. 5. 2023)، لە هۆڵی شەهید (مەهدی خۆشناو)ی یەکێتیی نووسەرانی کورد لە هەولێر.