دوای ئەوەی دوو جار كتێبی (مەی لە ڕوانگەی ئایینی ئیسلامەوە ) كە لە لایەن خوالێخۆشبوو (كارزان مستەفا حاجی سابیر عەتار) كە بە كارزان كۆیی ناسراوە ، بە وردی خوێنددمەوە لە لایەكەوە سودی ئێجگار زۆرم لێ بینی و بۆ یەكەم جار تێگەیشتم خواردنەوەی مەی نە لەلایەن خوای گەورەوە حەرام كراوەو نە سزاشی بۆدانراوەو. ناو براو دەڵێت تەحەدا دەكەم كەسێك هەبێت بتوانێت ئایەتێكی قورئانمان پێشان بدات كە مەی حەرام كردبێت یان سزای بۆ دانابێت . هەرچی باسكراوە ئەوەیە كە زیادەڕەوی لە خواردنەوەیدا خراپە . با واز لەوە بهێنین و باسی بابەتێكی تر بكەم كە بۆ یەكەم جار لەو كتێبدا بەرچاوم كەوت و بە جارێك توشی شۆك بوم . هیوادارم ئێوەی بەڕێزیش كە بیستان و خوێندتانەوە توشی شۆك نەبن .
من لەو باسەدا تەنها یەك وشەی خۆمی ناخەمە سەرو دەقی ئەوەی ڕەحمەتی كارزان كۆیی نوسیویەتی منیش وەكو خۆی بە ئەمانەتەوە دەینوسمەوە . ڕەحمەتی كارزان كۆیش وەكوخۆی لە سەرچاوەی ترەوە وەری گرتوە كە نوسەری ئەو سەرچاوانە زانای گەورەی ئیسلام بون لە سەردەمی خۆیاندا . بۆیە هەر كەسێك ڕەخنەو گلەیی لەسەر ناوەرۆكی بابەتەكان هەیە با ڕەخنەو گلەیی بۆچونەكانی ئاراستەی نوسەرە بە ناو زانا ئیسلامیەكان بكات .
سەرنج بدەن چۆن كورد وێنا دەكرێت لە لایەن چەند زانایەكی ئیسلامەوە . كاتێك گوێ بیستی بۆچونی ئەوانە دەبێت ، بە خۆت دەڵێی : باشە ئەگەر ڕاستە خوا كوردیشی دروست كردوە بۆچی بەو شێوەیە دروستی كردوە ؟.
1- پێش نزیكەی هەزار ساڵ لەمەوبەر بیر مەندو ڕاڤەگەری ئاینگای شیعە ( أبو جعفرمحمد بن الحسن بن علی) ناسراو بە شێخ( الطائفە ) و(الشیخ الطوسی ) لە كتێبەكەیدا ( النهایە و نكتها ) بەم شێوەیە باس لە كورد دەكات و من تەنها تەرجومەكەی قسەكانیان كە بە عەرەبی وتویانە بە كوردی دەنوسمەوە بۆ ئەوەی جێگای زۆر نەگرێت . ناوبراو دەڵێت: پێویستە دورە پەزرێزبن لە كەسانی بێ ئابڕوی سوك، تەنها مامەلە لەگەڵ خانەدانان بكەن ، دەبێت دوور بكونەوە لەدەرون نزمەكان و نا پیرۆزەكان ، نابێت كەس تێكەڵی كورد بێت، دەبێت دورە پەرێز بن لە مامەلەی كڕین و فرۆشتن و ژن و ژنخوازی لەگەڵ كورد . ئەوەش مانای ئەوەیە كە كورد هەموو ئەو خەسڵەتە خراپانەی تێدایە كە جەنابیان باسی كردون.
2- ئیمامی شیعە (احمد بن فهد الحلی )لە كتێبەكەیدا ( المذهب البارع فی شرح المختص النافع) وەزانای گەورەی شیعەكان ( شێخ محمد بن یعقوب الكلینی ) لە
(الكافی)هەردوكیان بەم شێوەیە باس لە كورد دەكەن: هیچ ژن و ژن خوازییەك لەگەڵ كوردەكان مەكەن ، ئەوانە نەوەی سوپای جنۆكەن و خودا ئاشكرای كردون و خستونیەتە ڕو .
3- () شێخ محمد حسن النجفی ) لە كتێبەكەیدا ( جواهر الكلام فی شرائح اڵاسلام) ئەم ڕونكردنەوەیە دەدات : واتە پرسیارم لەباوكی عەبدوڵا كرد(س.خ) پێم گوت :
((نەتەوە یەكمان هەیە لە كورد ئەوانە هێشتا (كەل و پەلیان - شتومەكیان ) بۆ فرۆشتن دێنن و تێكەڵاویان دەبین و مامەلەیان لەگەڵدا دەكەین .)) . ئەبو ڕەبیع گوتی : تێكەڵاویان مەبە ، كورد زیندەوەرێكە لە زیندەوەرانی جنۆكە و خودا خستونیە ڕوو ، لەبەر ئەوە تێكەڵاویان مەبن .)
4- پێش هەزارو سەد ساڵ لەمەوبەر زانای بەناوبانگی عەرەب(أبو الحسن علی بن الحسین علی – المسعودی ) ناسراو بە بهیرودوتس العرب) لە كتێبەكەیدا ( مروج الذهب دەڵێت: واتا هەندێك كەس ئەوەیان خستە پاڵ كارەكەرەكانی سڵێمان (س .خ)
كاتێك دەسەڵاتی لێ زەوت دەكرێت ، شەیتان كە بە جەستە ناسراوە ، لاقەی كارەكەرە دوو ڕوەكان دەكات ، خوداش ئیماندارەكان دەپارێزێت وشەیتان تێكەڵاویان نابێت ، كارەكەرە دوو ڕووەكان لە شەیتان ئاوس دەبن و مناڵیان دەبێت ، كاتێك خودا دەسەڵاتی سڵێمان دەستەبەردەكاتەوە، ئەوكارەكەرە دوو ڕووانە لە شەیتان مناڵیان دەبێت ، سڵێمان دەڵێت: (( بەرەو شاخ و دۆڵەكان دەریان كەن ، ئەوانیش لە نێوخۆیاندا لاقەی یەكتری دەكەن و زاوزێ دەكەن ، بەم جۆرە نەوەی كورد پەیدا بوە . )).
5- زاناو دانای ناسراو (الحسین بن محمد بن المفضل) ناسراو بە (الراغب الأصفهانی ) لە كتێبە بەناوبانگەكەیدا ( محاضرات أالآدباء ومحضرات الشعراء والبلغاء)فەرمودەیەكی سەیرو سەمەرەمان بۆ دەگێڕێتەوە لە زمانی پێغەمبەرەوە (د.خ). لە دەقە ڕەسەنەكەیدا بەم شێوەیە هاتوە : واتا عومەری كوڕی خەتاب (ر.خ) لە زار پێغەمبەرەوە (د.خ) گێڕایەوەو گوتی : پێغەمبەر (د.خ) فەرمووی (( كوردەكان نەوەی جنۆكەن و یەزدان ئاشكرای كردن وخستوونیەتە ڕوو ،ناوی كوردیان لێنراوە لەبەر ئەوەی سڵێمان (س.خ)كە هیندی داگیر كرد ، هەشتا كەنیزەی لیێ دەست بەسەر كردن و لە دورگەیەكدا نیشتەجێی كردن ، جنۆكەكان لەدەریاوە دەڕپەڕین و لاقەی كەنیزەكەكانیان كرد ، چل كەنیزەك .. دووگیان بون لە جنۆكەكان ، ئەو هەواڵە بە سڵێمان گەیشت ئەویش فەرمانی دا لەو دورگەیەوە بۆ خاكی فارس بگوازرێنەوە ، چل منداڵیان بوو ، كە زؤڕ بون دەستیان دایە كاری گەندەڵی وچەتەییكردن . سكاڵا گەیاندرایە سڵێمان )).
سڵێمان وتی : دەریان كەن بۆ شاخەكان ) لەمەوە ناوی أكرادیان لێنرا ) .
بەڕێزان ئەو چەند نمونەیەی لە سەرەوە باسمكردن هەمویان سوكایەتین كە بە گەلی كورد كراون . بە پێی گێرانەوەی ئەو زانا ئیسلامیانە بێت ، خودی پێغەمەبەریش بەشدارە لەو سوكایەتی پێكردنە . خۆ ئەگەر كەسێك بڵی وانیە ، مانای وایە گومان دەچێتە سەر كۆی مێژوی ئیسلام . بەڕێزان سەبارەت بە ڕاستی و دروستی ئەو فەرمودانەی هەزاران ساڵ لەمەوبەر گێردراونەتەوە و ئێستا كاریان پێ دەكرێت سەرنج بدەن : زانایانی ئایینی ئیسلام بە شێوەیەكی گشتی پشتیان بەستوە بە فەرمودەكانی پێغەمبەر (د.خ) كە لە سەرچاوەو كتێبەكانی صحیح البخاری ، صحیح مسلم، وسنن النسائی و ترمذی وأبن ماجە) دا هاتون . ئەو بەڕێزانە بە شێوەیەك دەڕواننە ئەو فەرمودانە كە ڕاست و دروستن و جێگەی گومان نین ، بۆ دڵنیابون لە ڕاستی و دروستی بۆچونی ئەو بەڕێزانە یان بە پیچەوانەوە ، ئێمە بەڕێزتان سەربەست دەكەین ، لە دوای گەڕانەوە بۆ مێژوی سەرهەڵدانی ئایینی ئیسلام وخستنە ڕوی چەند سەرنجێك ئاشكراكردنی تەمەنی ئەو بەڕیزانەی ئەو فەرمودانەیان گێڕاوەتەوە .
پێغەمەبەری ئیسلام لەساڵی 11ی كۆچیدا ئەمری خوای كردوە .
بوخاری دوای كۆچی دوایی پێغەمبەر بە 183 ساڵ و صحیح مسلم بە 195 ساڵ و سنن النسائی بە 204 و ترمذی بە 198 و أبن ماجە بە 198 ساڵ لە دایك بون . ئەو بەڕێزانەی ئاماژەمان پێدان ناسراوترین سەرچاوەی باوەڕپێكراوی گێرانەوەی فەرمودەكانی پێغەمبەرن (د.خ)لە كاتێكدا هیچ كامێك لەو بەڕێزانە نە لەسەر زەوی عەرەب لە دایك بون ونە لە ڕەسەنیشدا عەرەبن !
ئەم ژمارانە ژمارەی جیاوازی ساڵانی تەمەنی ئەو بەڕێزانەیە كە لە دوای مردنی پێغەمبەر (د.خ) لە دایك بون (183 -195 -204 -198 ).
بۆئاگاداری هەموو لایەك زانایانی زیندەوەرزانی ماوەی 33 ساڵیان داناوە لە نەوەیەكەوە بۆ نەوەیەكی دیكە ،گێرانەوەی گوتەی كەسێكیش لە لایەن كەسێكەوە بە بێ بەڵگەی زانستی كە شەش نەوە جیاوازی تەمەنیان بێت ، بێگومان كارێكی سەختە ، چونكە جێگەی گومانە . لە دوای سەرنجدان لە جیاوازی ئەو تەمەنانە دەگەینە ئەو ڕاستیەی (بوخاری و موسلیم نسائی و ترمزی و أبن ماجە) كەئەو بەڕێزانەی كە ناومان هێنان هیچیان پێغەمبەریان (د.خ) نەدیووەو نەیان ناسیوەو لەگەڵیدا نەژیاون ، بەڵكو نە لەو سەردەمەدا لە دایك بون و نە لە سەر دەمی هاوەڵەكانی و نە لە سەردەمی دواكەوتوانی و نە لەسەردەمی حوكمڕانی (24) جێنشینیدا . ئەی كەواتە چۆن فەرمودەكانی پێغەمبەری خوا (د.خ) ئاوا بە دڵنیاییەوە بۆ خەڵك دەگێڕنەوە ؟. یئەی كەواتە خەڵك چۆن بڕوا بەو گێڕانەوە دەكات كە هیچ بنەمایەكی زانستیان نییەو هیچ بەڵگەیەك نییە ڕاستی و دروستی ئەو قسانە پشت ڕاست بكاتەوە .
بۆ تێگەیشتن لە هەندێ ڕاستی تەنها ئیمامی بوخاری بە نمونە وەردەگرێن كە ئەو فەرمودانەی بەناوی ئەوەوە دەگێڕڕینەوە باوەرڕ پێكراوترینن . لاتان سەیر نەبێت و سەرتان سوڕ نەمێنێت .. كە دەڵین هیچ دەقێكی دەست نوسی ئیمامی بوخاری بونی نییە ، فەرمودەكانی ئیمامی بوخاری لە لایەن خودی ئیمامی بۆخاریەوە نەنوسراونەتەوە ، بەڵكو لە لایەن شێخی شافیعی ( اڵآمام أبو زید محمد بن أحمد بن محمد المروزی ) نوسراونەتەوە. بۆ زانیاریتان ئەمیش نە دەست نوسی بوخاری بینیوەو نە فەرمودەكانیشی لە خودی بوخاریەوە بیستوە .. بەڵكو گوێی لە گێرانەوەی فەرمودەكانی بوخاری بوە لە ڕێگەی ( شێخەكەی -–مامۆستاكەی )كە ناوی (الفربری ) بووە، وە ( الفربری) یش دەست نوسی بوخاری نەبینیوە .. بەڵكو وەك دەوترێت گوایە( الفریری تەنها دوو جار بوخاری بینێوە لەو دوو جارەدا ئەو فەرمودانەی لە خودی بوخاری بیستوە ! جارێكیان لە ساڵی 248كۆچی و جارێكیش لەساڵی 252 كۆچیدا !.
لە سەرچاوە ئایینیەكاندا هاتوە ئیمامی بوخاری 7257 فەرمودەی هەیە دەكرێت ئەو هەموو فە رمودانە لە دوو چاو پێكەوتندا لەبەركرابێت ؟ بۆ زانیاری بەڕێزتان ئیمامی بوخاری بۆخۆی فەرمویەتی سەد هەزار فەرمودەی دروستم لەبەرە و دوو سەد هەزار فەرمودەی نا دروستیشم لەبەرە .
تا ئێرەو ئەوەی نوسیومە ، دەقاو دەق نوسینەكەی خوالێ خۆشبو كارزان كۆییە . ئەم چەند دێرەی خوارەوە بۆچونی خۆمە و چەند سەرنجێكم هەیە :
یەكەم : ماوەیەك لەمەوبەر كە عەلی قەرەداخی كە بۆ جارێكیتر وەكو سەرۆكی زانایانی جیهان هەڵبژێرایەوە ، حیزبەكانی كوردستان كێبڕكێی یەكتریان دەكرد لەناردنی پەیامی پیرۆز بایی بۆی . باشە ئەمە دیدی زانایانی ئاینی بێت بەرامبەر بەكورد و ئەم كوردەش بوبێت بە سەرۆكی ئەو زانایانە ، دەبێ گرنگی ئەم پیاوە چی بێت ؟. باشە ناوی كوردی هێنا لەو كۆبونەوەیەی ئەوی تێدا هەڵبژێرا ؟. باشە باسی مەینەتیەكانی كوردی كرد كە چی لێدەكرێت لە لایەن دەوڵەتانی ئیسلامیەوە ؟.
دووەم: ئەگەر مرۆڤ بە عیلم و مەنتق و لەڕوانگەی تێگەیشتەنەوە بڕوانێتە مێژوی ئیسلام و لە دێدی بوخاری و هاوەڵەكانیەوە بنەمای ئاینی ئیسلام فێرببین بە پێی ئەو لێكۆڵینەوانەشی لەسەر ئەوانە كراوە ، چۆن پیاو دەتوانێت بڕوا بە مەلایەك بكات كە زۆر بەقەناعەت و زۆریش بە دلنیاییەوە فەرمودەكانی بوخاری بۆ خەڵك دەگێڕیتەوەو پشت ڕاستیان دەكاتەوە و دەڵی : ئەم فەرمودانەی پێغەمبەر (د.خ) لە دەمی بوخاریەوە بیستراون . ئەوەشمان باسكرد چۆن ئەو فەرمودانەی بوخاری گەیشتونە لای خەڵك. لە كاتێكدا هەموو گێڕانەوەكان گومانی و ناڕونن بە پێی سەرچاوەكان .
سێیەم : باشە بۆچی هەزاران دەست نوسی سەردەمی بابلی و ئاشوری ئەكەدی سەردەمی زۆر كونتر لە هاتنە خوارەوەی ئاینی ئیسلام تا ئێستا هەن و مێژوی ڕابوردو پشت ڕاست دەكەنەوە ، ئەی بۆچی ئەم هەموو زانا بەناوبانگە ئیسلامیانە دەستنوسێكیان بۆ دوای خۆیان جێ نەهێشتوە بۆ ئەوەی وتەكان و لێدوانەكانیان پشت ڕاست بكاتەوە ؟. بەڕێزان ئەم بابەتە زۆر هەڵدەگرێت لە سەری بنوسرێت و من ئێوەی بەڕێز سەرپشك دەكەم چۆن و بە چ شێوەیەك ڵێكدانەوە ی بۆ دەكەن .
هیوادارم هەر كەسێك ئەم نوسینە دەخوێنێتەوە هەوڵ بدات كتێبەكانی خوالێخۆشبوو كارزان كۆی ( مەی لە ڕوانگەی ئایینی ئیسلامەوەو ، پێگەو پێناسەی خانمان لە ڕوانگەی ئاینی ئیسلامەوە) . دڵنیام لە زۆر شتی تازە ئاگادار دەبێت كە تا ئێستا لای زوربەمان ڕون نەبوە .