بزوتنەوەی گۆڕان و پارتی لە چیا هاوبەش و لە چیا ناکۆکن؟ ٥- ١٠
مەحمو رەزا ئەمین
2020-12-28 1585
پێش ئەوەی
وەڵامی پرسیاری ناونیشانەکە بدەمەوە بە پێویستی ئەزانم سەرنجی خوێنەر بۆ ٣ بابەت
راکێشم:
یەکەم:
مەبەستم لە
بزوتنەوەی گۆڕان، گۆڕانە ئەسڵەکەیە. گۆڕانی ئێستا، بە رەئی بەندە و سەدانهەزار
دەنگدەر و هەڵسوڕاوی بزوتنەوەی گۆڕان، پشتی کردۆتە پرەنسیپە بنچینەیی‌یەکانی ئەو
گۆڕانەی لەم وتارەیا لەگەڵ پارتی بەراوردی ئەکەم.
دوەم:
ئەو بەراوردەی
لە نێوان بزوتنەوەی گۆڕان و پارتیا ئەی کەم، کەم و زۆر بۆ بەراوردی نێوان گۆڕان و
یەکێتی‌ی نیشتمانی‌ی کوردستان‌یش راستە.
لۆگۆی یەکێتی‌ی
نیشتمانی لەسەری نوسراوە: "ئاشتی، دیمۆکراسی، مافی مرۆڤ، چارەی
خۆنوسین".
هەقم بەسەر
"ئاشتی" و "چارەی خۆنوسین"ـە کەیانەوە نیە، بەڵام دڵنیام کە
لە پرسی "دیمۆکراسی" و "مافی مرۆڤ"ـا یەکێتی هیچ جیاوازی‌یەکی
لەگەڵ پارتی نەماوە.
لە ١٠ی ١٢ی
١٩٩٥ دا نامەیەکی پێنج لاپەڕەییم بۆ مامجەلال نوسیوە. تیایا نوسی بوم: "...
ئێستا یەکێتی و پارتی لە یەک جیا نا کەمەوە...". نزیکەی ١٠ لێکچونی هەردو
حیزبم بۆ ژمارد بو. ئینجا بۆم نوسی بو: "ئەگەر نەچینەوە سەر پرەنسیپەکانی
خۆمان چەن ساڵێکی کە ئەبینە پارتی‌یەکی تر"[*].
یەکێتی‌ی
ئێستا، بێزو بەوەوە ئەکا، لە ناوچەی نفوزی خۆی پارتی‌یەکی تر بێ. بەو مانایەی وەکو
چۆن پارتی لەوێ نوزەی لەخەڵک و دەنگی ناڕازی بڕیوە و مافی مرۆڤ بوە بە گاڵتەجاڕی،
ئەم‌یش لێرە هەمان شتی بۆ بچێتە سەر.
کە ناوچەی
دێگەڵە بەرەوخوار هەتا خانەقین، وەکو ناوچەی دێگەڵە بەرەوژور هەتا زاخۆ، دەنگی
ئازاد و ئازای تیا نە خنکێنراوە، هۆی ئەوە نیە کە لەم ناوچەیە دیمۆکراتی هەیە،
بەڵکو لەبەر ئەوەیە کە یەکێتی لەمە زیاتر پێ ناکرێ. چونکە کلتوری سیاسی و
کۆمەڵایەتی خەڵکی ئەم ناوچەیە لەوە یاخی ترە هیچ حیزبێک بتوانێ کۆنترۆڵی بکا،
ئەگەر زیندانەکان‌یشی سیخناخ کا لە خەڵکی ناڕازی و رەخنەگر و خۆپیشاندەر.
سەبارەت بەوەی
ئازادی و مافی مرۆڤ لەم دەڤەرەش وەکو دەڤەری ئەولا هەر دروشمن، زۆری‌ی ژمارەی
کوژراوی خۆپیشاندانەکانی هەرێم لە ناوچەی نفوزی یەکێتی و نەپرسینی دادی کوژراو و
بریندارەکانی دەستی چەکدارەکانی هەردو حیزب، بەڵگەی زیندو وە.
ئەگەر پارتی
لەوێ "جەنگی ئیستیباقی: جەنگی دەسپێشخەری" ئەکا لە دژی چالاکوان و خەڵکی
ناڕازی و پێش دەسپێکردنی هەر خۆپیشاندانێ، شەوان هەڵەکوتێتە سەر ماڵی چالاکوانان و
ئەیان فڕێنێ و رێگەی خۆپیشاندان نادا، ئەوا یەکێتی لێرە لولەی چەکی چەکدارەکانی
ئەکاتە سەر سنگی خۆپیشاندەران و بە قەستی کوشتن خەڵتانی خوێن‌یان ئەکا. پارتی لەوێ
چەن رێزی (حصانة)ـی پارلەمانتار ئەگرێ، لێرە یەکێتی‌یش هەر ئەوەندە.
بێ مەڵامەت نیە
کە، لە ٢٠٠٥ ەوە هەتا خۆپیشاندانەکانی چەن هەفتە لەمەوبەر، ژمارەی کوژراوی ناوچەی
نفوزی یەکێتی لە ٣٠ کەس تێ پەڕی بێ و بریندارانیش بە هەزارانن. کەچی کوژراو مافی
ونە و بکوژیش پلەی بەرزتر ئەبێتەوە و بە ئازادی ئەخولێتەوە!
هەتا بەرژەوەندی‌یە
تایبەتەکانی دەسەڵاتداران‌یش زیاتر بێ، دڕندایەتی دەمکوتکردنی خەڵک و سەرکوتکردنی
ناڕازی و خۆپیشاندەر، زیاتر ئەبێ:
لە
خۆپیشاندانەکانی شوبات و ئازاری ٢٠١١ دا، لە ماوەی زیاتر لە ٢ مانگ‌دا ٩
خۆپیشاندەر و پۆلیسێک کوژران. کەچی لە خۆپیشاندانەکانی پێنجڕۆژەی چەن هەفتە
لەمەوبەر ٨ خۆپیشاندەر و ١ ئەفسەر کوژران. بەو پێ‌یە، لە ماوەی ٩ ساڵا، توندوتیژی‌ی
دەسەڵات لە سنوری یەکێتی، نزیکەی ١٢ قات زیادی کردوە.
ئەو کات، بە
تێکڕا لە ٧ رۆژا کەسێک کوژراوە.
کەچی لەم
خۆپیشاندانە تازەیەدا، بە تێکڕا رۆژانە نزیکەی ٢ کەس کوژراون.
سێیەم:
زۆر جار، کە لە
بەرنامەی تەلەفزیۆنی و لێدوان و چاوپێکەوتنەکانا رەخنەم لە پارتی گرت بێ، بە
دواشیا وتومە: "بەزەییم بە پارتی و پارتی‌یەکانا یەتەوە... گوناحن!".
لەم دەربڕینە مەبەستم ئەوەیە کە: "بنەماڵەیەک، پارتی و ئەندامەکانی بۆ
هێنانەدی و پاراستنی بەرژەوەندی‌یە تایبەتەکانی خۆی بەکار ئەهێنێ".
ئەمەش بوە بە
هۆی ئەوەی هەر هەڵەیەک بنەماڵە بیکا، کە لە ژماردن نایەت، بەناوی پارتی‌یەوە
ئەچێتە مێژوەوە و ئەبێ بە ماڵ لەسەری. ئەو راستی‌یە نە بۆ پارتی و پارتی‌یەکان
باشە نە بۆ خەڵکی کوردستان. لێ، ئەمە راستی‌یەکی حاشاهەڵنەگرە.
ئەگەر بە تەنیا
سیاسەتی نەوتی بە نمونە بهێنینەوە، ئەبینین، ئەوەی زۆرترین قازانجی ماددی لێ
کردوە، بنەماڵەی بەرزانی‌یە. بەڵام ئەوەی زۆرترین زیانی پێ گەییوە، پارتی‌‌یە.
شکستی سیاسەتی نەوتی‌ی هەرێم، مێژو ئەیخاتە ئەستۆی پارتی، بە بێ ئەوەی مەکتەبی
سیاسی و سەرکردایەتی‌ی پارتی، ئاگایان لە دۆسێ و سیاسەتی نەوتی‌ی هەرێم بێ.
ئێستا
با بگەڕێمەوە بۆ لای وەڵامی پرسیارە ئەسڵەکە: بزوتنەوەی گۆڕان و پارتی لە چیا
هاوبەش و لە چیا ناکۆکن؟
بزوتنەوەی
گۆڕان و پارتی، تەنیا لە سێ شتا هاوبەشن:
#
هەردوکیان خوایەک ئە پەرستن.
#
هەردوکیان کوردن.
#
هەردوکیان کوردی باشورن.
بەڵام
گۆڕان و پارتی لە هەمو بابەتە سیاسی و فکری و لە کێشەکانی حوکمڕانی‌ی هەرێما
ناکوکن، وەکو:
#
بەرژەوەندی‌ی گۆڕان لەوایە دەستێوەردانی حیزب لە کاروباری رۆژانەی داوودەزگاکانی
حوکمەت و زانکۆکان و دادگا و رێکخراوەکانی کۆمەڵی شارستانی و خەڵک، کۆتایی پێ بێ.
بەرژەوەندی‌ی
پارتی لەوایە هەژمونی حیزب، وەکو ئەوەی ئێستا هەیە، رۆژ لە رۆژ زیاتر بێ و تا کۆتایی عومریش بەردەوام بێ.
# بەرژەوەندی‌ی گۆڕان لەوایە دادپەروەری لە دابەشکردنی سامانی
وڵاتا، لە دابەشکردنی موچە و زەوی و کاروفرمانا، لە هەمو کایەکانی ژیانا، بچەسپێ.
بەرژەوەندی‌ی
پارتی تەواو لە پێچەوانەکەیایەتی. ئەو بەردەوام لە رێگەی نادادی‌یەوە خۆی بە زلی
هێشتۆتەوە. وەکو مەگەز وایە، لە زەلکاوا گەشە ئەکا.
# بەرژەوەندی‌ی گۆڕان لەوایە رۆشنی و ئاشکرایی لە کاروباری دارایی
و ئابوری و بازرگانی و سیاسی‌ی حوکمەتا، هەبێ.
بەرژەوەندی‌ی
پارتی لە تاریکاندنی تەواوی سێکتەرەکانی ئابوری دایە.
# ستراتیجی نزیکی گۆڕان ئەوەیە، ئەم دەسەڵاتە ئۆلیگارشی‌یە لە
ریشەوە هەڵکێشرێ و بکرێ بە سیستمێکی فەرمانڕەوایی دادپەروەر.
ستراتیجی پارتی‌یش بریتی‌یە
لە قوڵترکردنەوەی رەگی ئەم سیستمە ئۆلیگارشی‌یە ستەمکارە.
# ستراتیجی دوری
گۆڕان دامەزراندنی دەوڵەتی هاونیشتمانی‌یە.
هی پارتی‌یش دەوڵەتێکی سوڵتانی‌ی میراتی‌ی رەهایە بۆ بنەماڵەی بەرزانی.
# گۆڕان دژی سیستمی حوکمڕانی‌ی پشتاوپشتە.
پارتی ئاڵاهەڵگری سیستمی پاتریارکی‌یە، چ بۆ حیزب و چ بۆ
کۆمەڵ.
# لە بەرژەوەندی‌ی گۆڕانە گەل وریا و چاوکراوە و چاپوک و رەخنەگر و
ئازا و ئازاد و بزێو بێ.
مێمڵی پارتی گەلی وشیار و رەخنەگر و ئازا و ئازادە.
# گۆڕان دژی بونی میلیشیا و سیستمی حوکمڕانی‌ی میلیشیایی‌یە.
پارتی هێز لە میلیشیا و حوکمڕانی‌ی میلیشیایی وەر ئەگرێ، بە بێ ئەو دوانە
ناتوانێ بژی.
# گۆڕان دژی گەندەڵی و نادادی و زوڵموستەمی دەسەڵاتە.
پارتی ماکی گەندەڵی و نادادی و زوڵموستەمە و توانا و بەهرە لەو ئامرازانە
وەر ئەگرێ، بۆ درێژکردنەوەی تەمەنی حوکمڕانی‌ی خۆی.
# گۆڕان پەرلەمانێکی چستوچالاک و بە هەیبەت و چاونەترسی ئەوێ کە
بتوانێ ئەرکی پارلەمانی وڵاتێکی دیمۆکراتی‌ی پێشکەوتو ببینێ.
پارتی پارلەمانی دیکۆر و دەستەمۆی ئەوێ.
# بەرژەوەندی‌ی گۆڕان لە ئاشتی‌ی کۆمەڵایەتی و پتەوی‌ی تەونی
کۆمەڵایەتی نێوان چینە جیاوازەکانی کۆمەڵایە.
بەرژەوەندی‌ی
پارتی لە قوڵکردنەوەی جیاوازی‌ی چینایەتیایە. ئەو، لە رێگەی سامانی دزراوی
خەڵکەوە، چینێکی کۆمەڵایەتی مشەخۆر و گەندەخۆری دروست کردوە، بۆ پاراستنی خۆی و
دەسەڵاتی، لە توڕەیی خەڵک و چینەکانی تری کۆمەڵ و درێژەدان بە مانەوەی لەسەر کورسی‌ی
حوکمڕانی.
# بەرژەوەندی‌ی گۆڕان لە پێکەوەژیانی ئاشتی‌یانەی گەلانی ناوچەکە و
دنیا دایە.
بەرژەوەندی‌ی
پارتی لە دروستکردنی دوژمنی وەهیمی‌یایە، بە مەبەستی ترساندنی خەڵک لە ئایندە و
گرێدانیان بە خۆیەوە.
# بەرژەوەندی‌ی گۆڕان لە ئابوری‌یەکی نیشتمانی‌ی فرەڕشتە و فرە سەرچاوەی
داهاتایە، بۆ ئەوەی خەڵک ئازاد بن و دیمۆکراسی گەشە بکا.
بەرژەوەندی‌ی
پارتی لە ئابوری‌یەکی نانیشتمانی و تاک رشتە و تاک سەرچاوەی داهاتایە، بۆ ئەوەی
ئاسان فەرهود بکا و خەڵک کۆیلەی بن و دیمۆکراسی‌یش گەشە نەکا.
# بەرژەوەندی‌ی گۆڕان لەوایە داهاتی نەوت بەکار بهێنرێ بۆ
بوژاندنەوە و پەرەپێدانی رشتە جیاوازەکانی ئابوری و بەهێزکردنی ژێرخانی وڵات و
هێنانەدی دادی کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئابوری.
بەرژەوەندی‌ی
پارتی لەوایە داهاتی نەوت بۆ دەوڵەمەنکردنی ئەندامانی بنەماڵە و دەسوپێوەنەکانیان
و بۆ کڕینی وەلا و تەزویرکردنی هەڵبژاردن و زیادکردنی میلیشیای تایبەتی و دەزگای
سەرکوتکردنی خەڵک و زیادکردنی کەناڵەکانی میدیای چەواشەکار و سێبەر و درێژکردنەوەی
تەمەنی حوکمڕانی‌ی ئۆلیگارشی، بەکار بهێنرێ.
# بەرژەوەندی‌ی گۆڕان لەوایە دەزگاکانی فەرمانڕەوایی و ئابوری و
زانکۆ و پەیمانگا و... نیشتمانی بن.
بەرژەوەندی‌ی
پارتی لەوایە هەمو ئەو شتانە حیزبی بن.
# بەرژەوەندی‌ی گۆڕان لەوایە کوردستان خاوەنی ئابوری‌یەکی نیشتمانی‌ی
بەهێز بێ، سەرچاوەکانی داهات و خەرجی و بودجەی وەبەرهێنان رۆشن و ئاشکرا و
دابەشکردنی داهات دادپەروەرانە بێ.
بەرژەوەندی‌ی
پارتی لە سیستمی ئابوری‌ی خزمان (اقتصاد الاقارب)دا یە.
ئابوری‌ی خزمان، ئابوری‌یەکی نا نیشتمانی‌یە. ئەو ئابوری‌یەیە کە
حوکمڕانەکان لە رێگەی خزم و دەسوپێوەنەکانیانەوە، بە پارەی دزراوی گەل، هەمو
کەرتەکانی ئابوری و بازاڕ قۆرخ ئەکەن.
# بەرژەوەندی‌ی گۆڕان لەوایە دەسەڵاتی قەزایی سەربەخۆ و بێلایەن و
ئازا و بە ویژدان بێ.
بەرژەوەندی‌ی
پارتی لەوایە دەسەڵاتی قەزایی پاشکۆ و لاواز و کۆنترۆڵکراو بێ. ٣٠ ساڵە ئیش بۆ
قەزایەکی "سەر بە خۆی" ئەکا. تا رادەیەکی ئێجگار زۆریش مەرامی هاتۆتە
دی.
# گۆڕان دژی ئەوەیە حیزب نوێنەرایەتی و پێوەندی‌ی راستەخۆی لەگەڵ
دەوڵەتان هەبێ، بەڵکو حوکمەتی هەرێم لە رێگەی دەزگای نیشتمانی‌ی پسپۆڕەوە پێوەندی
لەگەڵ وڵاتان ببەستێ.
پارتی تەواو پێچەوانەی ئەو بۆچونەی گۆڕان ممارەسە ئەکا.
پێوەندی‌یەی گوماناوی‌یەکانی پارتی، زیانێکی زۆری بە ناوبانگی کورد و هەرێم
و زەرەری زۆری بە پارچەکانی تری کوردستان‌یش گەیاندوە. بە تایبەت ئەو پێوەندی‌یەی
لەگەڵ تورکیا بەستویەتی، کە زیاتر لە پێوەندی‌ی ئاغا و کۆیلە، کرێگرتە و
بەکرێگیراو ئەچێ تا پێوەندی‌ی نێوان دو لایەنی هاوتا.
# گۆڕان لەگەڵ هاوسۆزی و هاوپەیمانی‌ی کوردانی هەرچوار پارچەیە بە
بێ دەسوەردان لە کاروباری ناوخۆی خۆیان و وڵاتەکانیان.
پارتی بە درێژایی مێژوی، هاوسۆزی و هاوپەیمانی‌ی کوردانی هەرچوار پارچەی
پێشێل کردوە و دەسی لە کاروباری ناوخۆی حیزبەکانیان وەر داوە و، لە دژیان، لەگەڵ
رژێمی سەرپا دەستی تێکەڵاو کردوە.
# گۆڕان دژی تەوەربەندی‌ی ناوچەیی و جیهانی‌یە.
پارتی بە بێ تەوەربەندی ناتوانێ درێژە بە مانەوەی خۆی و حوکمڕانی‌یەکەی
بدا، هەمیشە پێویستی بە هێزی دەرەکی‌یە لە گەلەکەی بی پارێزێ.
# گۆڕان دژی جیاکاری‌یە لە نێوان شار و ناوچە جیاوازەکانی
کوردستانا.
پارتی فەزڵی ناوچەی بەرزان ئەدا بەسەر هەمو کوردستانا و فەزڵی ناوچەکانی
ژێر دەسەڵاتی خۆشی ئەدا بەسەر ناوچەکانی دەرەوەی هەژمونی خۆیا و بە پلان‌یش دەیان
ساڵە هەوڵ بۆ خنکاندنی سلێمانی و ناوچەکانی ئەدا.
# گۆڕان بڕوای بەوەیە کە هەرێمی کوردستان قازانج لە سەقامگیری و
پێشکەوتنی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی عیراق ئەکا و بەغای بەهێز و هەولێری بەهێز،
سود بە یەکتر ئەگەیەنن.
پارتی قازانجی خۆی لە ناسەقامگیری و وێرانەماڵی‌ی عیراقا ئە بینێتەوە.
بەردەوام‌یش بەو ئاراستەیە ئەجوڵێ و ئەسیاسێنێ. فاشیلەکان هەمیشە چاویان لەسەر
تەجروبەی فاشیلە بۆ شاردنەوەی فەشەلی خۆیان.
# بزوتنەوەی گۆڕان یەک رو و یەک وتارە لە پێوەند لەگەڵ کێشەکانی
نێوان هەولێر و بەغا، بڕوای بە رێکەوتن هەیە لەسەر بناغەی دەستور و پێکەوەژیانی
گەلانی عیراق.
پارتی دو رو و دو وتارە، بە عەرەبی دۆستی بەغایە و ئەپاڕێتەوە بەغا مانگانە
بڕێ پارەی بۆ بنێرێ، بە کوردی‌یش بەغا بە دوژمنی خەڵکی کوردستان وێنا ئەکا و
بەردەوام پرۆپاگەندەی "بەغای دوژمن ئەیەوێ قەوارەی هەرێم هەڵوەشێنێ"
بڵاو ئەکاتەوە!
# بە گوێرەی پرۆگرامی سیاسی و دروشمی هەڵمەتی هەمو هەڵبژاردنە
گشتی‌یەکان و لێدوانی رۆژانەی فیگەرەکانی گۆڕان، بازنەی بەرژەوەندی‌یەکانی گۆڕان
بریتی‌یە لە 2 بازنەی پێکەوەبەستراوی پلە یەک و 1 بازنەی پلە دو:
بازنەی یەکەم: بەرژەوەندی‌ی
گەل و کوردستانی باشور
بازنەی یەکەم:بەرژەوەندی‌ی عیراقی فیدراڵی‌ی دیمۆکراتی‌ی سەقامگیر و پێشکەوتو.
بازنەی دوەم: هاندان و
پشتیوانیکردنی کوردانی پارچەکانی تر بۆ یەکڕیزی و رێکەوتن لەگەڵ وڵاتەکانیان بۆ
بەرژەوەندی‌ی هەردولا.
# بەڵام بازنەی بەرژەوەندی‌یەکانی پارتی بە 10 بازنە ئینجا ئەگاتە
بەرژەوەندی‌ی گەل و نیشتمان، بەم شێوەیە:
بازنەی یەکەم: بەرژەوەندی‌ی
بنەماڵەی بەرزانی کە، هەمیشە خۆی لە بەرژەوەندی‌ی کەسی‌ی سەرۆکی پارتیا حەشار
داوە.
بازنەی دوەم:بەرژەوەندی‌ی کوڕانی سەرۆکی پارتی
بازنەی سێیەم:بەرژەوەندی‌ی برا راستەقینەکانی سەرۆکی پارتی
بازنەی چوارەم:بەرژەوەندی‌ی برازاکانی سەرۆکی پارتی، نێچیروان و براکانی
بازنەی پێنجەم:بەرژەوەندی‌ی برازاکانی سەرۆکی پارتی، کوڕانی سابیر و لوقمان
بازنەی شەشەم:بەرژەوەندی‌ی ئەندامانی سەرکردایەتی پارتی، لە پێشەوە بەرزانی‌یەکان دواتر
بادینی‌یەکان دوایی تر سۆرانی‌یەکان
بازنەی حەوتەم:بەرژەوەندی‌ی کادرە پێشکەوتوەکانی پارتی، لە پێشەوە بادینی‌یەکان دواتر
سۆرانی‌یەکان
بازنەی هەشتەم:بەرژەوەندی‌ی ئەندامە سادەکانی پارتی، لە پێشەوە بادینی‌یەکان ئینجا سۆرانی‌یەکان
بازنەی نۆیەم:بەرژەوەندی‌ی دانیشتوانی ناوچەی هەژمونی پارتی، لە پێشەوە ناوچەی بادینی
نشین دواتر ناوچەی سۆرانی نشین
بازنەی دەیەم:بەرژەوەندی‌ی گەل و نیشتمان
کەواتە، ئەم دو قوتابخانە، ئەم دو ئاراستە سیاسی‌یە تەواو ناکۆک و دژ
بەیەکە، ئەم دو بەرژەوەندی‌یە تەواو پێچەوانەیە، چۆن ئەبێ و چۆن ئەتوانن
هاوپەیمانی یەکتر بن؟
هاوپەیمانی‌ی لەم شێوەیە بێجگە لە شکست، هیچی کەی لێ سەوز نابێ.
شکستی گەورەی ئەم جۆرە هاوپەیمانی‌یە، هەمیشە بەر هێزی لاواز ئە کەوێ.
لەمەی گۆڕان و پارتیا، دۆڕاو هەر گۆڕانە.
[*] پاڵفتەی
ناوەرۆکی نامەکەیە نەک دەق