سیستێمی بنەماڵە و میرنشین

دوکتۆر حوسێن موحەممەد عەزیز
  2022-07-22     563

لە مێژوودا، دوو جار خاکی (کوردستان)، بە شێوەیەکی فەرمیی و بەپێی ڕێککەوتننامەکان، لە نێوان چەن دەوڵەتیکدا دابەشکراوە

یەکەم: ڕۆژی (23. 8. 1514)، جەنگی (چاڵدێران)، لە نێوان هەردوو ئیمپراتۆریای (عوسمانیی) و (سەفەویی)دا دەسیپێکرد. دوای ئەوەی جەنگەکە، بە سەرکەوتنی عوسمانییەکان کۆتاییهات، هەردوو ئیمپراتۆریا، ڕۆژی (17. 5. 1639) ڕێککەوتننامەی (زەهاو)یان مۆرکرد و بۆ یەکەمین جار لە مێژوودا، خاکی (کوردستان)یان دوولەتکرد و لە نێوان خۆیاندا دابەشیانکرد.   

دووەم: هەروەها دەوڵەتە سەرمایەدار و زلهێزەکانیش، لە دوای یەکەمین جەنگی جیهانەوە (28. 7. 1914 – 11. 11. 1918)، بۆ دوومین جار، (کوردستان)ی مەزنیان، وەک دەسەسڕی شایی، بەسەر دەوڵەتە داگیرکەرەکانی (توورکیا، ئێران، عێراق و سووریا)دا دابەشکردەوە.  

کەچی دوای ئەو هەموو فرمێسک و خوێنڕشتنە، دوای چەندین ساڵ ڕاپەڕین و شۆرشی خوێناویی، دوای پتر لە (70) ساڵ، لە دووەمین دابەشکردنی نیشتمانەکەمانەوە، لە ساڵی (1994)ەوە، هەردوو پارتی فەرمانرەوا (پارتیی) و (یەکێتیی)، ئەو بستۆکەی لە باشووری (کوردستان)، لە دەس داگیرکەری دەوڵەتی (عێراق) ڕزگاریبووبوو، ڕووبەرەکەی نزیکەی لە (49%)ی باشوور دەبێ، بەسەر دوو نێوچەی دەسەڵاتی بنەماڵەنشیندا دابەشیانکردەوە.

جیاوازیی نێوان ئەو دابەشکردنانە ئەوەیە، لە یەکەمین و دووەمین دابەشکردندا، هێزێکی گەورەی ئیمپراتۆریا و دەوڵەتە سەرمایەدارە داگیرکەرەکانی بیانیی، نیشتمانەکەیان پارچەپارچەکردووە. بەڵام لە سێیەمین دابەشکردندا، سەرکردە کوردەکانی پارتە دەسەڵاتدارەکانی باشوور، ئەو چەن شار و شارۆچکەیەی بندەسی خۆیان، لەبەر ڕۆشنایی بیری چەپەڵی دووبەرەکیی و جەنگی نێوخۆدا، لەپێناوی دەسەڵات و پلەوپایەی ڕامیاریدا، لەپێناوی بەرژەوەندیی بنەمالەکانیاندا، دوو دەسەڵاتی لاواز و دەسندەخۆری، سەر بە (توورکیا) و (ئێران)یان قووتکردووەتەوە.

جا گەر بڵێین: ئەو دەوڵەتە زلهێزانەی، (کوردستان)یان دابەشکرد و بە ئەو دەوڵەتە داگیرکەرانەوەیانەوە لکاند، چەن دەوڵەتێکی براوەی یەکەمین و دووەمین جەنگ بوون، ئەدی (توورکیا) و (ئێران)، دوو دەوڵەتی داگیرکەری ڕەگەزپەرستی (کوردستان) نین، وا (پارتیی) و (یەکێتیی)، خۆیانیان لە پاڵدا مەڵاسداوە و دژی ئازادیی، یەکێتیی و سەربەخۆیی هەرێمەکەمان، خۆیان بە ئەو دوو دەوڵەتە داگیرکەرەدا هەڵواسیوە، هەر تەنیا لەبەرئەوەی، یەکدی بسڕنەوە؟!!

پێم وایە، دەوڵەتە داگیرکەرەکانی (توورکیا، ئێران، عێراق و سووریا)، چوار دەوڵەتی داگیرکەری (کوردستان) نەبن، هیچی دیکە نین. بەڵام هەر لە کۆنەوە و تا ئێستەش، بەگوێرەی بیروباوەڕ، دیدوبۆچوون، ڕەوشت و کردەوە، دژایەتی و لەنێوبردنی کورد، جیاوازییان هەیە.

لەبەرئەوە، خراپترین دەوڵەتی داگیرکەری نەک هەر (کوردستان)، بەڵکوو لە هەموو جیهاندا و لە ئەم سەردەمەدا وێنەی نییە، دەوڵەتی داگیرکەری (توورکیا)یە. جا با هەر ئیسلامیی ڕامیاریی بە گشتیی و بزووتنەوەی (ئیخوان)ەکان بە تایبەتی، هەر پشگیری فاشستێکی بە ڕەگەز جووی وەک (ئۆردووگان) و (ئیخوان)ەکان بکەن، چڵکاوخۆرێکی وەک (یوسف ئەلقەرزاوی)ش، (ئەستەمبووڵ) بە پایتەختی ئیمپراتۆریای ئاییندەی ئیسلامیی بزانێ! 

وتاری زیاتر

زۆرترین بینراو
نوری مالیکی: بیستوومانە لە سەرۆکایەتى هەرێمى کوردستانەوە بڕیارێک دەرچووە بۆ دواخستنى هەڵبژاردن
هادی عامری: بەبانکیکردنی‌ موچه‌ی‌ موچه‌خۆرانی‌ هه‌رێم کۆتاییهاتوه‌و ئەوە بڕیاری دادگای باڵای فیدراڵییە
سروە عەبدولواحید بۆ لایه‌نه‌سیاسییەکان: ملکەچی ئیرادەی پارتی مه‌بن‌ بۆ دواخستنی‌ هه‌ڵبژاردن
ئەمریکا توڕه‌یى‌و نیگەرانی لەبڕیارێكى عێراق بۆ پەسەندکردنی یاسای بەرەنگاربونەوەی هاوڕەگەزخوازی ڕاده‌گه‌یه‌نێت
كاتی گەیشتنی پارەی مووچەخۆران ئاشكرا كرا
هه‌رێم داهاتە نانەوتییەکان ڕادەستی‌ بەغداد ده‌كات
سکرتێری ئەنجومەنی وەزیران: له‌گه‌ڵ به‌غدا گەیشتینە چەند خاڵێکی هاوبەش تایبەت بەداهاتی نانەوتیی
شاندی حکومەتی هەرێم بۆ ڕاستکردنەوەی هەڵەکەی گەیشتە بەغدا
سودانی لەبارەی ئەنجامدەرانی هێرشەکەی سەر کێڵگەی غازی کۆرۆمۆر زانیاری ئاشکرادەکات
راگه‌یه‌ندراوی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم له‌ باره‌ی كۆبوونه‌وه‌ی نێچیرڤان بارزانی و فایه‌ق زێدان
© 2024 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×