ئەڵقەی چوارەم: زمانی نووسین و خوێندنەوە

دوکتۆر حوسێن موحەممەد عەزیز
  2023-03-03     423

لە ڕاستیدا، ئەم گوتارەم بۆیە نووسی، چونكە لە لایەكەوە، هەست بە ئەو مەترسییە گەورەیە دەكەم، كە ڕووبەڕووی زمانی كوردی بووەتەوە. لە لایەكی دیكەشەوە، ڕۆژی (21. 2)ی هەموو ساڵێ، یادی ڕۆژی زمانی دایك دەكرێتەوە، كە ساڵی (1999) لە (پاكستان)، هەموو لایەنە پێوەندیدارەكان كۆبوونەوە، هەوڵێكی زۆریان دا، تا زمانی نەتەوەیی گرووپە ئیتنیکە جیاجیاكانی ئەو وڵاتە ببوژێننەوە. لەبەرئەوە ئەو ڕۆژەیان ناونا: ڕۆژی زمانی دایك و تا ئێستەش، هەموو ساڵێ لە ئەم ڕۆژەدا، لە هەموو وڵاتانی جیهان بە گشتیی و وڵاتەكانی خۆرهەڵاتی نێوەڕاست بە تایبەتی، یادی ئەم ڕۆژە گرنگە دەكەنەوە.

سەیر ئەوەیە، دوای ئەوەی پتر لە (90) ساڵ دەبێ، ڕۆڵەكانی نەتەوەی كورد، دووچاری ئەم هەموو كوشتوبڕ و چەوساندنەوەیە بوون، چەندین ساڵیشە، سەركردایەتی شۆڕشەكانی كورد هەوڵدەدەن، دەوڵەتە داگیركەرەكانی وڵاتەكەمان، دان بە زمانی كوردیدا بنێن، چونكە هەمیشە دوژمنی داگیركەر هەوڵیداوە، زمانەكەمان لە بۆتەی زمانە نەتەوەییەكەی خۆیدا بتوێنێتەوە. كەچی جگە لە ئەوەی، دەسەڵاتدارانی میری هەرێمی باشووری (كوردستان)، بە دەیان خوێندنگەی تووركیی و عەرەبییان كردووەتەوە، مناڵانی كورد بە ئەو دوو زمانە بیانییە دەخوێنن، نزیکەی ماوەی (10) ساڵیش دەبێ، شالیارگەی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی هەرێم، نەك هەر بڕیاریداوە، زمانی خوێندن لە زانکۆکانی هەرێمدا، بە عەرەبی یا ئینگلیزی بێ، بەڵكوو تەنانەت پرسیاری تاقیكردنەوەكانی كۆتایی ساڵیش، بە یەكێ لە ئەو دوو زمانە نەبێ، ڕێی پێ نادەن و وەری ناگرن!

ئەوە لە كاتێكدا، سەرۆكایەتی زانكۆی (زاخۆ)، یەکەمین هەنگاویان نا، ڕۆژی (4. 3. 2014) بڕیاریدا، زمانی كوردی، زمانی فەرمی زانكۆ بێ، وەك سەرەتایەكیش، بۆئەوەی ئەم بڕیارە جێبەجێكرێ، (12) پەرتووكیان بە زمانی كوردی ئامادەكردووە. ئاخر هەر نەتەوەیەك هەوڵ نەدا، زمانی دایك بكا بە زمانی هونەر، وێژە و زانست، بە تەواوی ڕاژەی نەكا و پێشی نەخا، ئەوا زمانەكەی تەنیا هەر، وەك زمانی قسەكردن بەكاردێنرێ و بایەخێكی ئەوتۆی نابێ. واتە: ئەو نەتەوەیە، زمانی نووسینی نابێ، ئەوەش خۆی لە خۆیدا، دیاردەیەكی گەلێ ترسناكە، هەڕەشە لە ئاییندەی زمانەكە و نەتەوەكەش دەكا. جگە لە ئەوەی، دوژمنان و داگیركەرانی (كوردستان)یش هەر لە كۆنەوە، ئەوە ئامانجیان بووە و هەوڵیانداوە، ئەو زمانە وەك زمانی خەڵكی گوند و چیانشینەكان بناسێنن، كە خۆمان زۆر بێ ئاگایانە، ئەوڕۆ خەریكین، ئەو ئاواتە دێرینەی ئەوان جێبەجێدەكەین! 

بە داخەوە، ئەوا (31) ساڵ دەبێ، باشووری (كوردستان) ئازادە، دەسەڵاتێكی كوردی دامەزراوە، كەچی بایەخێكی ئەوتۆیان، بە زمانەكەمان نەداوە. ئاخر دەبووایە، لە ئەو ماوە درێژەدا، هەر هیچ نەبووایە، هەوڵێكی زۆریان بدایە، لە هەموو نێوچەكانی نیشتمانەكەمان، زمانێكی یەكگرتووی كوردییان بچەسپاندایە! ئایا ئەم كارەی تا ئێستە نەكراوە، هەڵە و تاوانی دەوڵەتە داگیركەرەكەیە، یا خەمسارديی و كەمتەرخەمی دەسەڵاتەكەی خۆمانە؟! خۆ گەر هێندێ گرفت و كێشەی نەتەوەیی و ڕامیاری، تا ئێستە چارەسەرنەكرابێ و لە دەسەڵاتی سەرانی پارتەكاندا نەبووبێ، بۆچی تا ئەوڕۆ، ئەم هەموو نووسەر و زمانەوان، ئەم هەموو كادێرە ئەكادێمیک و زیاد لە (35) زانكۆمان هەیە، نەیانتوانیوە، زمانێكی یەكگرتووی نووسین و خۆێندنەوە گەڵاڵەكەن و پێشنیازكەن، تا پەرلەمان و میری هەرێمیش، كاری لەسەر بكەن و فرمانێ دەركەن، هەر لە خوێندنگە سەرەتاییەكانەوە پێڕەوكرێ و وردەوردەش، جێی خۆی بكاتەوە. بەڵام ڕاستیان فەرمووە، تا خوا كێو نەبینێ، بەفری تێ ناكا!

بۆیە، لە كۆتایی ئەم ئەڵقەیەدا پێشنیازدەكەم، كۆنگرەیەكی زمانەوانی فراوان بگیرێ، كەسانی پسپۆڕ و شارەزا بەشداری تێدا بكەن، تا بە هەموو بڕیاربدەن و كارێبكەن، ئەو زمانە یەكگرتووە، لە كڵاوڕۆژنەی بڕیارەكانی كۆنگرەكەوە سەردەربێنی و لایەنە پێوەندیدارەكانیش، بە یاسا و فرمان بیسەپێنن!

وتاری زیاتر

زۆرترین بینراو
© 2024 Awene Online, Inc. All Rights Reserved.
×